Een e-mail sturen naar Aad? Zijn e-mail adres is aad@engelfriet.net
(klik op deze tekst om een voorgeadresseerde mail te openen)
Terug naar  het Engelfrieten overzicht

Naar beneden 

Ook het Historisch Museum van Rotterdam, gevestigd in het Schielandshuis, heeft een eigen geschiedenis






Op zoek naar de excursies / stadswandelingen, meerdaagse reizen en lezingen van Aad Engelfriet, webmaster van deze site?

KLIK HIER voor de homepage van Aad Engelfriet

Alle geplande activiteiten Aad Engelfriet onder voorbehoud, check bij organisatie op doorgaan






Over de geschiedenis van het Schielandshuis en dus ook de geschiedenis van het Historisch Museum van Rotterdam valt heel wat te vertellen.
Om de schitterende kollektie van het Historisch Museum van Rotterdam in het Schielandshuis te bekijken, kun je alvast een voorproefje nemen door op de onderstaande link van het Historisch Museum van Rotterdam te klikken.

schielandshuis1780

Het Schielandshuis in 1780

Rechts de Coolse Poort aan het Coolvest

LINK

In dit historische pand uit 1662 is nu gevestigd

Het Historisch Museum van Rotterdam

http://www.hmr.rotterdam.nl

We beginnen deze pagina met een aantal Persberichten van het Historisch Museum van Rotterdam, waarbij natuurlijk ook de Atlas van Stolk hoort. Wat die Atlas van Stolk inhoudt ?

Klik maar eens op de link onder het portret van Abraham van Stolk:

abrahamzit

Abraham van Stolk Czn

1814 - 1896

Abraham van Stolk had een jaloersmakende hobby !!!

De Atlas Van Stolk valt onder het beheer van het Historisch Museum van Rotterdam en de juiste zoekformulieren zijn dan ook daar te vinden (www.hmr.rotterdam.nl), of rechtstreeks via

http://cardweb.hmr.rotterdam.nl/atlas_nl.html

Nu we toch bezig zijn met links:

Via de site van het Gemeentearchief van Rotterdam krijg je toegang tot een enorm digitaal archief over Rotterdam en uiteraard besteden we op onze site ook uitvoerig aandacht aan het Gemeentearchief van Rotterdam:

Het Gemeentearchief Rotterdam is het oudste Gemeentearchief van Nederland, echt weer typisch Rotterdam

Wil je direkt naar het Gemeentearchief van Rotterdam, dat kan natuurlijk ook:

http://www.gemeentearchief.rotterdam.nl

Maar nu weer terug naar dit verhaal over de geschiedenis van het Historisch Museum van Rotterdam en dus ook het Schielandshuis, waarbij we dus beginnen met allerlei Persberichten uitgegeven door het Historisch Museum van Rotterdam, sommige zijn natuurlijk niet meer actueel, maar het blijft toch een goed beeld geven van alle aktiviteiten van het Historisch Museum van Rotterdam.

Een bezoek aan het Historisch Museum van Rotterdam is dan ook van harte aanbevolen


PERSBERICHTEN

Historisch Museum Rotterdam





Museum Rotterdam, voor, door en over de stad

1 januari 2011


Vanaf 1 januari 2011 gaat het Historisch Museum Rotterdam verder onder de naam Museum Rotterdam. Een naam die past bij een museum over de meest dynamische stad van Nederland. Een museum dat niet alleen het verleden koestert, maar ook het heden alle ruimte biedt. Museum Rotterdam kom je overal tegen in de stad, natuurlijk in het Schielandshuis en de Dubbelde Palmboom, maar ook in de wijken en online. Ook het Amsterdams Historisch Museum gaat vanaf 2011 ook verder onder een andere naam, namelijk Amsterdam Museum.

dynamisch
Geschiedenis is geen afgesloten ver verleden, maar een dynamisch proces. Nergens is dat zo zichtbaar als in Rotterdam, waar stad en bewoners ingrijpend zijn veranderd. Museum Rotterdam richt zich op alle aspecten van deze oude stad met een jong hart en meer dan 170 nationaliteiten.

locaties
Wat blijft is hoofdlocatie het Schielandshuis. Dit 17e-eeuwse stadspaleis tussen de wolkenkrabbers weerspiegelt de verbondenheid van heden, verleden en toekomst in Rotterdam. De andere locatie, het 19e-eeuwse pakhuis de Dubbelde Palmboom, is vooral op kinderen en gezinnen gericht. Maar het museum stopt niet bij de muren en is in heel Rotterdam en online actief.

in de stad
Museum Rotterdam brengt samen met bewoners cultureel erfgoed in kaart en bewaart het voor generaties na ons. Het museum vervult een pioniersrol op het gebied van participerend verzamelen met projecten als Roffa 5314 en Stad als Muze. Presentaties als Panorama van de Wijk worden lokaal en laagdrempelig gepresenteerd. Zo kan Museum Rotterdam de stadsgeschiedenis vastleggen zoals die zich voordoet: constant in beweging.

stadsmusea
Museum Rotterdam staat niet alleen in het streven een echt museum voor, door en over de stad te worden. Tegelijkertijd verandert het Amsterdams Historisch Museum de naam in Amsterdam Museum. Heden en verleden maken ook hier het weefsel van de stad zichtbaar. Ook buiten Nederland is deze tendens zichtbaar, bijvoorbeeld bij het STAM in Gent, het MAS dat volgend jaar zijn deuren opent in Antwerpen, het MUHBA in Barcelona en het Wien Museum.

Vanaf 1 januari 2011 geldt dus de volgende link:

http://www.museumrotterdam.nl/











T.g.v. de geweldig stijgende populariteit van dit verhaal (dank, dank, dank!) worden de financiële lasten per maand voor onze Engelfriet site ook steeds hoger.....

En dus zijn we op zoek naar sponsors: zakelijk of privé.

Interesse?

Graag kontakt opnemen met

hans@engelfriet.net

Iedere bijdrage is van harte welkom !!


Om het aantal GB / maand beheersbaar te houden, zijn wij helaas genoodzaakt foto's / prenten / kaarten etc als thumbnail weer te geven.

Klik dus op de thumbnail voor het originele formaat en op BACK van je browser om weer terug te keren naar het verhaal.

Ook de vierkantjes met rood kruisje zijn een thumb, die thumb bleek te klein om weer te geven...








Historisch Nieuwsblad - 3 nummers voor EUR 9.00


Adverteren bij Daisycon              Adverteren bij Daisycon             Adverteren bij Daisycon             Adverteren bij Daisycon             Adverteren bij Daisycon

Adverteren bij Daisycon            

Adverteren bij Daisycon

Denksport Kruiswoord Varia - Kruiswoord Varia; de leukste variaties op de eeuwenoude kruiswoord hersenkraker.



AANBEVOLEN

Op zoek naar boeken over Rotterdam?

Klik dan op deze link

Zoek je iets anders dan Rotterdam?

Kan ook:





















Voor dat we in de geschiedenis van het Historisch Museum van Rotterdam, het Schielandshuis, duiken, gaan we eerst wat aandacht besteden aan de geschiedenis van het Hoogheemraadschap van Schieland, want het Schielandshuis was ooit, laten we maar zeggen, het kantoor van het Hoogheemraadschap van Schieland.

We beginnen maar met Willem-Alexander, we zien hem hier tijdens een bezoek aan Ghana, waarom Ghana, dat kun je lezen in dit verhaal:

Elmina, de laatste Afrikaanse kolonie van Nederland

Willem-Alexander houdt zich o.m. bezig met, laten we maar samenvatten, de waterhuishouding. Absoluut geen nieuw item, want in veel landen ter wereld is de waterbeheersing nog steeds een groot probleem. Ook in ons land is het water al een eeuwenoud probleem, er zijn zelfs oorlogen over gevoerd tussen bijvoorbeeld de Graven van het Hol(le)land en de Bisschop van Utrecht.

Ooit heeft Aad een bijdrage geleverd aan de geschiedenis van Utrecht en daaruit het volgende citaat:


En weer terugkomend op Rotterdam, ook enkele citaten over de waterbeheersing in en rondom Rotterdam, uit wat verhalen op onze site, bijvoorbeeld uit deze verhalen:

In het gebied, waar we het nu over willen hebben, kwamen twee riviertjes vanuit het noorden : de Schie en de Rotte. In de eeuwen zoo voor de 11e stroomde al het water vrij naar zee, bij te veel water overstroomde het land en moesten de enkele mensen die er durfden te wonen, vluchten.

Als het land onder water stond had de heer van dat land geen inkomsten. Door bedijkingswerkzaamheden ontstonden vanaf de 11e eeuw al her en dijken langs de Maas Merwede oever. De heer van het land had er alle belang bij dat het geheel goed onderhouden werd, maar geregeld ontstond er toch overlast door onverwachts te veel water vanuit bijvoorbeeld de Rotte.

Het gebied rond de monding van de Rotte werd Rotta genoemd, grote overstromingen op het eind van de 12e eeuw, maakte dat ook Rotta steeds minder economisch aantrekkelijk werd. Om toch aan inkomsten te komen werd op een groot aantal plaatsen langs het water TOL geheven, zoo waren er reeds vroeg tollen in Vlaardingen, Geervliet, Moordrecht en, de belangrijkste, in Dordrecht.

Beheersing van de tollen maakte een heer machtig.

Waarschijnlijk de oudste tol van Holland stond in Vlaardingen, waar in 1018 Graaf Dirk III passerende schepen tol liet betalen, zoo mooi te zien op deze schoolplaat:

1018

Graaf Dirk III opent een tol op de Maas bij Vlaardingen

Op deze kaart uit 1340 kun je heel goed de Rotte dam zien liggen
wat links naar boven de Rotterdamse Schie
dat slotje bovenaan is Huis Weena

Ook op deze kaart uit 1652, kun je nog heel goed de Hoogstraat ontdekken en dus de dam in de Rotte

In de Romeinse tijd liep Schielands Hoge Zeedijk over, zeg, de huidige Kleiweg en Kootschekade.
Later fungeerde de huidige Walenburgerweg en Bergweg als Schielands Hoge Zeedijk, maar in de 19e eeuw werd gesproken over de West-Blommerdijkscheweg (Walenburgerweg) en de Oost-Blommerdijkscheweg (Bergweg). De Blommerdijkscheweg vormde een geheel met de Beukelsdijk, de vroegere Bokelsdijk.
Uiteindelijk volgde Schielands Hoge Zeedijk de Honingerdijk, Oostzeedijk, Hoogstraat, Korte Hoogstraat, Schiedamschedijk, Vasteland en Westzeedijk.

Waarschijnlijk werd de Rotte van sluizen voorzien zoo rond 1275.

1991

De restanten van de Middeleeuwse houten uitwateringssluis in de dam van de Rotte

De eerste sluis had een heel slim concept, bij vloed vanuit zee werd de sluisdeur door het stijgende water dichtgeduwd, waardoor het water van de Rotte werd geblokkeerd. Bij eb gebeurde dan het tegenovergestelde.

Vissers hadden er belang bij dat de sluis zolang mogelijk dicht bleef, want daardoor kon de vis bij de sluis gewoon uit het water worden geschept en zoo is waarschijnlijk de eerste nederzetting Rotta ontstaan....

In het begin werd de plek rondom de sluis simpelweg Dam genoemd. Toen er links en rechts van de Dam steeds meer huizen werden gebouwd, werd het al snel Middeldam genoemd, kortom er werden steeds meer sluizen gebouwd rondom die allereerste Dam, want de rivier de Rotte had vele uitgangen richting "Maas", zoals zoo mooi te zien is op onderstaande kaart uit ons Kloosters van Rotterdam verhaal :



Het oostelijk gedeelte van de Middeldam werd al snel Oosteinde en het westelijk gedeelte Westeinde genoemd. Pas rond 1400 komt voor het eerst de naam Hoogstraat voor, maar in de volksmond bleef de Hoogstraat eeuwenlang "de Dijk" heten..

Veel sluizen in de Hoogstraat waren zogenaamde duikersluizen, sluizen die eigenlijk onzichtbaar waren als je er overheen liep. Pas in 1858 bij de demping van de Binnenrotte t.b.v. het Spoorweg viadukt, zijn de sluizen in de Hoogstraat verdwenen, op eentje dan na, die onder de Vlasmarkt vanuit de Delftsevaart waar via het Stokvisverlaat ook de Rotte in uit komt. Over het Stokvisverlaat hebben we wel 4 verhalen: LINK.

Maar nu terug naar die allereerste sluizen in de Middeldam oftewel de Hoogstraat, uiteraard hadden al die sluizen een naam die je kunt terugvinden via het onderstaande kaartje:

De namen en jaartallen van de oudste sluizen in de Middeldam / Hoogstraat van Rotterdam



De voormalige Bleiswijkse sluis
binnendijks gedeelte met houten schoeiing van de open sluisvliet, rechts

Heel veel meer over deze oude sluizen, w.o. de Bleiswijkse Sluis kun je vinden in dit verhaal.

In Rotterdam ontstond de kerk op de strook grond tussen de Rotte en de westelijk daarvan lopende nevenmonding, Oude Wetering genaamd. Ten noorden werd deze grond begrensd door het Kerkenwater, hetwelk een verbinding vormde tussen de Oude Wetering en de Rotte en ten zuiden door de binnendijkse sloot aan de voet van Schielands Hoge Zeedijk ( = Hoog­straat).

In 1421 beklaagden de Hoogheemraden van Schieland zich bij een zevental met name genoemde heren, die als schout, burgemeesters, schepenen en kerkmeesters van Rotterdam fun­geerden, dat een muur an dat oesteijnde van den kerken al te veel vorder in den stroom van der Rotten uutgesteken is.

Het moet echter vóór het Jaar 1460 zijn geweest, want toen begon men er al over te delibereeren, hoe toren en kerk van de St. Laurenskerk vereenigd zouden kunnen worden. Ze waren afzonderlijk neergezet. Er tusschen door stroomde een soort sloot, die voor de afwatering der omgeving diende. Deze heette "Sluysvliet" en het Hoogheemraadschap van Schieland was er op tegen geweest, dat die gedempt werd. Men was bang voor grondverschuivingen.

In 1461 verleende het machtige college van het Hoogheemraadschap van Schieland zijn toestemming tot het dempen. Dermate ingenomen hiermede was het stadsbestuur en natuurlijk ook de burgerij, dat aan de heerenvan het Hoogheemraadschap van Schieland met hun gezin voor immer vrijstelling van de stedelijke belastingen werd verleend. Voor wat hoort wat...

De "Sluysvliet" werd gedempt.

Het verlengen van de kerk tot de toren was een urgente zaak en de voorgenomen demping van de Oude Wetering moest nu ein­delijk eens plaats vinden. De oplossing van het vraagstuk was niet zo moeilijk, maar wel kostbaar. De financiële regeling zal stellig een vertragende invloed gehad hebben op de af­wikkeling van deze kwestie, meer nog misschien dan het eigenlijke waterstaatkundige probleem.

De Oude Wetering, een voortzetting van het water in de Lange Torenstraat, was ver­bonden met de oostwaarts gelegen Rotte door het Kerkenwater langs de noordzijde van het kerkhof en langs de zuidzijde daarvan door de Binnendijksloot. Kerk en kerkhof bevonden zich op een eiland.

In die dagen berustte de afvoer van het overtollige water uit de polderboezems op de natuur­lijke afvloeiing naar het laagste punt, waarbij de stand van het buitenwater een belangrijke rol speelde in verband met eb en vloed.
De Rotte voerde het water af door de Keizerinnesluis en de Segwaardse sluis, onder de dijk (Hoogstraat) door, naar de Steiger, die via de Kolk in open verbinding stond met de Merwe of Maas. De Oude Wetering voerde op eendere wijze het water af door een tweetal sluizen, de Bleiswijkse sluis en de Zevenhuizer sluis, toekomende aan de gelijknamige ambachten, welke sluizen via de Binnendijksloot ook water uit de Rotte konden lozen.

Het schijnt dat men bij de demping van de Oude Wetering gelijktijdig die van de Binnen­dijksloot heeft betrokken, zulks ter vergroting van het kerkhof en ter verbetering van de toegang tot de kerk van de zijde van de Middeldam af. Dit betekende dat de genoemde Bleiswijkse en Zevenhuizer sluizen, tegenover het einde van de Oude Wetering, moesten vervallen.

Ter ver­krijging van het consent van Schieland werd aangeboden een nieuwe sluis te maken van grotere capaciteit. Deze werd vlak naast de bestaande Segwaardse sluis, en wel westelijk daar­van. door de betrokken ambachten gemeenschappelijk gebouwd en in 1465 in hedrijf gesteld. Aldus ontstond de z.g. Dubbele sluis.

En dan natuurlijk nog deze mooie Rotte kaart van Dirk Smits, zijn gedicht de Rottestroom moeten we ook ergens hebben........:

De geschiedenis van Rotterdam begint met de aanleg van Schielands Hoge Zeedijk, die zelfs nu nog terug te vinden is.
Waarschijnlijk is het Graaf Dirk II geweest die het gebied rondom het huidige Rotterdam in bezit heeft gekregen. Zoon Arnulf heeft later een deel van het gebied geschonken aan de beroemde Abdij van Egmond.

Op de hogere gronden langs de brede riviermond lagen de oudste nederzettingen: behalve Hillegersberg waren dat Overschie, Kethel en Vlaardingen. Rotterdam zou pas ontstaan zijn na de aanleg van de hoge zeedijk in de tweede helft van de der­tiende eeuw op het gebied dat (in 1282) ten westen van de (Binnen)rotte beheerd werd door het op het slot Weena residerende geslacht Bokel en ten oosten van de (Binnen)rot­te door het geslacht Voorschoten.

Later werd echter de theorie verlaten dat vanuit de parochie Hillegersberg als oorspronkelijk 'Rotta' de parochie Rotterdam gesticht zou zijn. Integendeel: het oude 'Rotta' (van 1028) was nergens anders gesitueerd dan te Rotterdam. Bodemvondsten hebben aangetoond dat reeds in de achtste eeuw sprake was van continue bewoning in de buurt van het huidige Hofplein (Weena). Vóór de grote watervloed van 1164 zou daar waar nu de Nieuwe Maas langs Rotterdam stroomt, een kreek met zij kreken gelopen hebben, van welke er één Rotta heette. Door opstuwing van het water vanuit het westen zou in 1164 de doorgaande waterverbinding tussen Lek en de zee langs Rotterdam ingebroken zijn. Tevoren stroomde het Waalwater zeewaarts langs het Waaltje (Rij­soord) en het Maaswater langs de Binnenbedijkte Maas in de huidige Hoeksche Waard. IJsselmonde, Katendrecht en Per­nis lagen tot 1164 op de noordoever.

In 1164 zou het oude Rotta door de watermassa's overspoeld en de bewoning tijdelijk teruggetrokken zijn op de hogere gronden van Hillegersberg, van waaruit ca 1300 de parochie Rotterdam als het ware teruggebracht is naar de locatie, waar eeuwen lang 'Rotta' gelegen had.

Tussen de stad en de rivier lag de waard, waarvan in 1340 een strook van 50 gaarden (tot Groenendaal-Steiger) aan de stad was toegevoegd, in de jaren tussen 1340 en 1412 gevolgd door de daarvóór liggende nieuw landen - Oost- en West­nieuwland, van elkaar gescheiden door het uitstromende water van de (Binnen)rotte.

De waard oftewel het West-Nieuwland

In 1576 verwierf Rotterdam, dat veel gelden voor het begin van de Tachtigjarige Oorlog beschikbaar gesteld had, als tegenprestatie uit de grafelijke domeinen o.a. het baljuws- en schoutsambt van de stad en het baljuws- en dijkgraafsambt van Schieland.

En dat ten gevolge van o.m. de inbeslagname van de kerkgoederen door Lumey (LINK):

Daarna volgde koop van ambachtsheerlijke rechten in verscheidene dorpen van Schie­land.

Deze politiek van het verwerven van grote invloed op het platteland rondom de stad werd voortgezet gedurende de zeventiende en achttiende eeuw. Het uitoefenen van am­bachtsheerlijke rechten via zogenaamde sterfmannen hield niet in dat de ambachten deel gingen uitmaken van de stede­lijke jurisdictie. Tot de stads­heerlijkheden van Schieland behoorden: Benthuizen, Bleiswijk, Hillegersberg en Rotteban, Cool, Kralingen, Moerkapelle en Moordrecht.
Op de linker Maasoever was de stad ambachtsvrouwe van Charlois en Katendrecht.

Ook weer zoo'n schitterende kaart van Jan Jansz. Potter (1566)
waarop o.m. de Rotte en de ommuurde stad Rotterdam zijn te zien

links de Rotte en rechts de Maas
het noorden van deze kaart ligt links

1577

rechts het terrein van het voormalige Dominicanenklooster tussen Hoogstraat (erboven) en Achterklooster (eronder)

het Achterklooster werd toen nog Rotte of Kipstraat genoemd...

het gebouw links is het Gasthuis

het noorden ligt onderaan....

ook de Kipstraat was dus een uitloper van de Rotte

Op onze site hebben we ook nog dit verhaal

De bocht in de Maas en Claes de Vries en Middelland

waaruit we hier alleen dit gedicht en de kaart laten zien:

En natuurlijk hoort bij de bovenstaande kaart ook deze kaart uit dit verhaal:

Ook voegen we nog deze kaarten toe uit ons Patriotten verhaal:

1784

Rotterdam en omgeving

het origineel was helaas niet echt fraai, dus dan maar even een toelichting:

rechtsonder Cralingen

al dat water boven Cralingen zijn v.o.n.b.:

de Ommoortse Polder
Bos Polder
Agter Rubroek
Het Ambacht

linksboven Ouwerschie met de Zestienhovense Polder

onder Rotterdam het eiland Feijenoord met de vangdam en het Zwanegat

LINK

daaronder IJsselmonde en links daarvan Charlois

en natuurlijk kun je ook Delfshaven ontdekken

In 1700 zag de omgeving van Rotterdam er zo uit:

1700

de Maas heet nog steeds De Merwe

ook is zeer fraai te zien dat Schiedam door verzanding niet meer aan De Merwe ligt

rechts van Schiedam Huis Riviere

nog wat verder naar rechts Starrenburg

daaronder Thuis te Spangen

LINK

En dan nog speciale aandacht voor de Schie:

Op diverse plaatsen op onze site kun je bijvoorbeeld dit vinden

Het Privilege van de Stad Rotterdam, AD 7 Juni 1340

En op onze site beschikken we ook over de tekst van het Privilege van 25 Juli 1328:

Uit dit verhaal ook bijvoorbeeld dit:

1340



Schiedam bleef Rotterdam echter dwars zitten en natuurlijk v.v.. Overstromingen werden wederzijds geweten aan het op het verkeerde moment openzetten van de sluizen van resp. de Schie en de Rotte naar de Maas. Vooral vissers hadden er profijt van dat de sluizen zoo lang mogelijk dichtbleven ten koste van het waterpeil in het achterland, door de stroming richting Maas hoopte de vis zich op voor de sluis, even openzetten en je ving in korte tijd heel veel vis...

Het grootste konflikt met Schiedam bleef echter de verbinding via Overschie naar de Schie. De Rotterdamse Schie mondde als Spui uit in de Steigersgracht en vandaar naar de sluis in de Rotte op de Hoogstraat. Gelukkig voor Rotterdam ontstonden er geen waterafvoer problemen in de Steigersgracht, maar helaas voor het achterland van Schiedam, wel daar waar de Rotterdamse Schie uitkwam in de rivier de Schie, dus ter hoogte van Overschie. Op hoog bevel moest in 1376 de aansluiting op de Schie worden gedicht.

Rotterdam betaalde in 1380 een fors bedrag aan de Graaf om de verbinding met de Schie weer open te krijgen. Uit onverwachte hoek kwam toen een tegenzet.... Om meer grip op de winstgevende vaart vanuit en door Delft te krijgen, besloot Delft een eigen Schie kanaal aan te leggen, ook vanaf Overschie, maar nu richting Maas halverwege Schiedam en Rotterdam, de Delfshavense Schie. Aan de monding van de Maas ontstond weer een nieuwe nederzetting, Delfshaven.

Naast Schiedam hield dus ook Delft angstvallig de concurrentie van Rotterdam via de Schie in de gaten.

Op een dag kwam Delft erachter dat Rotterdam tussen de Bildersheul (daar waar later dus de Heulbrug van de Bergweg naar de Walenburgerweg heeft gelegen) en Overschie de Schie aan het verbeteren was, er werd een kompleet nieuw gedeelte gegraven inklusief een jaagpad ernaast. Om dit te doen had Rotterdam op 2 plaatsen in de Schie een dam aangelegd.

Delft stuurde een delegatie naar Rotterdam met de vraag waar Rotterdam het lef vandaan haalde om met 200 - 300 arbeiders in de buurt van Overschie aan de Schie te werken met het doel deze te verbeteren.....
Rotterdam had als antwoord dat Rotterdam hiertoe het recht had op basis van het stadsprivilege van 1340 van Graaf Willem IV. Helaas was het niet mogelijk om de delegatie van Delft dit dokument te tonen, want de secretaris van Rotterdam, die het dokument bewaarde, was tijdelijk afwezig.

Delft wantrouwde dit antwoord en eiste dat de werkzaamheden onmiddellijk gestaakt zouden worden, waarop Rotterdam, laten we maar zeggen, negatief reageerde.

En toen deed Delft iets waarover dit verhaal gaat:

Delft liet zonder vorm van proces de beide tijdelijke dammen in de Schie die Rotterdam bij Overschie had aangebracht, doorsteken. Vaak wordt gedacht dat Rotterdam de Schie naar Delfshaven had geblokkeerd, niet waar dus, Rotterdam had vlak voor Overschie de eigen Schie tijdelijk geblokkeerd.

Het doorsteken van de werkdammen had natuurlijk tot gevolg dat het water het polderland instroomde en de werkzaamheden door Rotterdam moesten worden gestopt. De 200 - 300 arbeiders konden weer naar huis.

Het liep uit op een proces voor de Hoge Raad van Mechelen dat uiteindelijk door Rotterdam werd gewonnen, Delft moest Rotterdam de geleden schade vergoeden. Ter herinnering: Rotterdam had ooit ook een konflikt met Schiedam over de Schie gewonnen, deze twee konflikten worden vaak door elkaar gehaald.....:
Om de situatie voor de Hoge Raad van Mechelen te verduidelijken liet Delft de nu beroemde 3 Schieën kaart maken:

1512

Delft laat deze, nu beroemde, 3 Schieën kaart maken
als dokument gebruikt voor het proces voor de Hoge Raad van Mechelen

Als je het kaartje van de Schie met zijn drie monden be­kijkt, zie je, dat het heel eenvoudig is: Overschie is het uitgangspunt en aan het eind van de drie monden liggen de drie plaatsen, waarnaar die Schiemonden heetten: Schiedam, Delfshaven en Rotterdam.

Maar omstreeks het jaar 1000 - wij nemen nu maar aan, dat de beroemde Oude Dijk ongeveer op die tijd werd aan­ gelegd - was er nog geen Schiedam, geen Delfshaven en geen Rotterdam.
Alleen Overschie, dát was er. Het was immers omstreeks 990 al een dorpje met een kerk. Schie heette het, net als het riviertje, waaraan het lag. Het lag aan het uiteinde van de Schie, op de plaats, waar de Schie de Maas bereikte. Wij hebben al gezien, dat de Maas toen nog een breede zeearm was. Wij kunnen dus zelfs zeggen, dat Overschie toen nog aan de zee lag.

Op het kaartje van de drie Schieën moet je je nu eerst de toestand van 1000-1250 voorstellen. De Oude Dijk is dan het eind van het land. Dat aan de mond van de Schie een nederzetting is.ontstaan, valt wel te begrijpen. Ook de Schie was afgedamd. Was dit niet gebeurd, dan had het vloed­water zijn weg toch wel over het land gevonden. In die Schie-dam is spoedig een sluis gemaakt, geen schutsluis, die schepen doorlaat, maar een gat, dat open- en dicht­gemaakt kon worden om water in of uit te laten.

Zoo kun je licht begrijpen, dat die Schie-dam een hinder­nis was voor de scheepvaart. En scheepvaart was er toen toch al. Langs de duinrand liep een bewoonde strook vruchtbare grond. De Schie was een stuk van de waterweg dwars door die streek. Aan de Schie-dam gekomen, konden de schepen niet verder. Er konden nu twee dingen gedaan worden: of de schepen werden over de dam héén getrokken of de waren werden overgeladen in schepen, die aan de an­dere kant lagen.
Maar wat er ook gebeurde, er moesten aan die Schie-dam wel mensen komen wonen om de over­toom (d.i. het overtrekken van de schepen) te bedienen en de goederen over te laden. Zoo is uit het polderjongens­gehuchtje, dat Overschie eerst geweest zal zijn, een handels­havendorp gegroeid, een overlaadhaven zouden wij thans kunnen zeggen. Heel in het klein is Overschie dan wat tegenwoordig Rotterdam is. Dat zou je niet achter dat lan­delijke Overschie gezocht hebben!

Ten Zuiden van die Oude Dijk was dus nog alles water. Maar denk niet, dat het allemaal diep water was. Steeds verder ten Zuiden van de dijk strekte zich een uitgestrektheid van slikgronden uit, gorzen of opwassen genoemd. En de vloed legde daar telkens weer nieuwe sliklagen op. Zoo is tegen de dijk langzamerhand een aanmerkelijk groot stuk grond aangeslibd. En je kunt begrijpen, dat er ten slotte iemand op het idee kwam een dijk aan te leggen veel zui­delijker dan de Oude Dijk.

Of eigenlijk was het niet één man, die op dat idee kwam. Het is bij verscheiden per­sonen opgekomen. Maar denken en doen is twee.

Omstreeks 1250 is het zoover gekomen.

Ook in deze groote onderneming zien we de leden van de Dirken-familie, de Hollandse graven, weer betrokken: graaf Willem II, de Rooms-Koning, die in 1256 sneuvelde tegen de Westfriezen, diens broer Floris de Voogd, diens zuster Aleid, die getrouwd was met graaf Jan van Hene­gouwen, en diens jonge zoon en opvolger, de bekende Flo­ris V.

1256

Graaf Willem II zakt door het ijs bij Hoogwoud
en wordt vervolgens vermoord door de aansnellende West-Friezen
zoon Floris V ontdekte pas jaren later waar vader Willem II was begraven

De Ridderzaal gebouwd door Floris V
links de Hofkapel

Achter de Ridderzaal het kasteel van Die Haghe, gebouwd door Willem II

Alleen de Graaf mocht een valk meedragen
op het moment dat de valk van Floris V werd afgenomen,
wist Floris dat hij gevangen werd genomen
1296


de prenten komen uit dit verhaal: LINK

Ook andere hoogadellijke heeren zijn in het grote werk betrokken geweest, maar wat deze streken betreft, was niemand ijveriger in de weer dan vrouwe Aleid van Hene­gouwen.

Toen deze Hollandse gravendochter in 1257 weduwe geworden was, kwam zij voorgoed in haar geboortestreek terug, waar zij samen met haar broer Floris de voogdij over haar jonge neef Floris V aanvaardde. Uit de tijd der voog­dij van oom Floris en tante Aleid dagtekent een voornaam stuk van de nieuwe dijk. Vooral de tante was een voort­varende kloeke vrouw, die met grote belangstelling het werk gadesloeg en ondersteunde.

Die nieuwe dijk, waarvan sommige stukken al lang vóór het midden der dertiende eeuw ontstaan waren, moet om­streeks 1260 geheel voltooid zijn geweest. Deze dijk heet thans Schielands Hoge Zeedijk en beschermt nu al bijna 700 jaar heel het uitgestrekte lage land van Zuid-Holland tegen overstromingen.

Op de kaart kun je hem volgen van Nieuwerkerk aan den IJssel af. Daarvandaan houdt hij de IJssel en verderop de Maas, waar hij als schaardijk vlak langs de rivier ligt. Door Kralingen heen gaat hij als Honingerdijk en Oostzeedijk. In Rotterdam heet hij achtereenvolgens Hoogstraat, Korte Hoog­straat, Schiedamsche dijk, Vasteland en Westzeedijk. Door Delfshaven gaat hij als Westzeedijk, Havenstraat en Ma­thenesserdijk. Verderop heet hij Rotterdamsche dijk tot Schiedam.

Je ziet, wat een groot stuk er door de voltooiing van die nieuwe dijk aan het land werd toegevoegd. Dit nieuwe land werd doorsneden door tal van dwarsdijken. Deze waren de hoofdwegen van het land. Een er van was de Oude Dijk, die nu van zeedijk tot slaper was afgezakt. Dwars door het nieuwe land liepen de Bloemersdijk, (d.i. de tegenwoordige Bergweg en Walenburgerweg) en de Beukelsdijk.

Ook wordt het land doorsneden van weteringen en sloten. Op de kaart zie je alleen de voornaamste: in het Oosten de Rotte en in het Westen de drie Schieën.

Van West naar Oost is het rijtje: Schiedamse Schie, Delfshavense Schie en Rotterdamse Schie. Noemen we ze in volgorde van leeftijd, dan wordt het: 1. de Schiedam­se Schie, die dagteekent van omstreeks 1250; 2. de Rot­terdamse Schie, die men in 1340 begon te graven; 3. de Delfshavense Schie, waaraan in 1389 begonnen werd.

Van die drie nederzettingen, aan elke mond ontstaan, is Schiedam dan ook de oudste en Delfshaven de jongste. Rot­terdam, dat niet veel jonger is dan Schiedam, maar véél later stadsrechten kreeg, is geen Schie-nederzetting. Rotterdam is - de naam zegt het al - als dorp aan de Rottemond ontstaan. Maar Schiedam en Delfshaven zijn als Schie ­nederzettingen begonnen.

En dan natuurlijk nog een gedeelte over de rechtszaak tussen Delft en Rotterdam:

Op 24 december 1512 doet het hoogste rechtscollege in de Nederlanden, de Grote Raad van Mechelen, uitspraak tussen de stadsbesturen van Delft en Rot­terdam. Deze procederen over de rechten, die zij beiden hebben op de kanalen, die voor elke stad de levensader zijn en waarlangs de handel van de Maas naar het hart van Holland stroomt. Voor Delft is dit de Delfshavense Schie, die de door deze stad aange­legde haven aan de Maas verbindt met de Schie bij Overschie, voor Rotterdam is het de verbinding met dit zelfde dorp: de Rotterdamse Vaart of Rotter­damse Schie.

De directe oorzaak van het proces is het volgende:

Rotterdam was bezig het deel van de Rotterdamse Schie dicht bij het dorp Overschie te vernieuwen en had hiertoe dammen gelegd in het water, zodat het werk in den droge kon worden uitgevoerd. Delft, concurrentie vrezende voor de handel via Delfshaven en de Delfshavense Schie, had lieden naar het werk gestuurd, die de dammen vernield hadden, zodat de bouwput ondergelopen was.

De processtukken, die zeer uitvoerig zijn en in het Oud Me­moriaal van Schepenen in het Gemeente Archief van Rotterdam 28 bladzijden beslaat, is vooral interessant voor de geschiedenis van de concurrentie tussen beide steden en hun scheepvaartkanalen.

SAMENVATTING:

En wat heeft dit hele verhaal nu te maken met het Schielandshuis:

het Schielandshuis was de zetel, het kantoor van het Hoogheemraadschap van Schieland.


De Hooge Heeren van het Hoogheemraadschap van Schieland woonden niet altijd in Rotterdam, dus moest er ook geslapen kunnen worden en uiteraard moest dit in een representatief gebouw, waar ook, mogen we zondermeer aannemen, uitstekende maaltijden werden bereid en geserveerd.

Ook gingen de verschillende ambten over van vader op zoon, en dus fungeerde het Schielandshuis ook als een gebouw waarin deze regenten hun opvolging regelden en dat ging altijd met enig ceremonieel gepaard.

Waar de Hooge Heeren van het Hoogheemraadschap van Schieland verbleven voor de bouw van het huidige Schielandshuis, wordt pas duidelijk in 1624, toen kocht het Hoogheemraadschap van Schieland het voormalige woonhuis van Johan van der Veeken aan de Hoogstraat, wat tot 1665 heeft gefungeerd als

Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap van Schieland

Acht jaar nadat in 1616 Johan van der Veeken was overleden werd zijn huis aan de noord­zijde van de Hoogstraat, tussen de Serviteurssteeg en de Goudse­wagenstraat gekocht door het Hoogheemraadschap Schieland.
In de akte, waarin Eduard Nabels, doctor in de medicijnen, in 1630 zijn huis oostelijk grenzend aan dit flink tegen zijn omgeving afste­kende gebouw voor 2475 gulden verkoopt aan Matthijs Wijnland, wordt het pand Gemeenlantshuysinge van Schielant genoemd.

En natuurlijk moeten we dus nu even ingaan op Johan van der Veeken, want ook over Johan van der Veeken hebben we een verhaal op onze site, klik maar eens hier:

Deze rijke en voorname en voor de ontwikkeling van Rotterdam heel belangrijke Johan van der Veeken liet dus aan de Hoogstraat dit huis bouwen:

Het huis aan de Hoogstraat van Johan van der Veeken

in 1870 getekend door een kleinzoon van Carlo Giovanni Francesco "Jan" Giudici
een van de belangrijkste Stadsbouwmeesters van Rotterdam

LINK

De schoondochter van Carlo Giovanni Francesco Giudici had dit ex-huis van Johan van der Veeken samen met haar broer in 1826 geërfd.

Hetzelfde huis, maar dan in 1890
in de wandeling Het Huis met de Adelaar genoemd

Die Adelaar opgevallen? Dat is het in 1624 aangebrachte Wapen van het Hoogheemraadschap Schieland, de Dubbele Adelaar dat we ook nu nog terug kunnen vinden boven de ingang van het huidige Schielandshuis.

De Dubbele Adelaar boven de ingang van het huidige Schielandshuis

De Dubbele Adelaar is het Wapen van het Hoogheemraadschap Schieland

Tijdens het bezoek van Napoleon aan Rotterdam, Napoleon logeerde daarbij in het Schielandshuis, viel Napoleon meteen deze dubbele adelaar op, we komen hier nog op terug...

Johan van der Veeken heeft waarschijnlijk van 2 huizen één huis laten maken en dit verbrede huis werd door de toenmalige, zeer waarschijnlijk ook niet onbemiddelde bewoner Cornelis Lyens in 1624 aan het Hoogheemraadschap van Schieland verkocht die het in gebruik namen als Gemeenlandshuis, vandaar de Dubbele Adelaar.

Weliswaar was de ligging van het huis van Johan van der Veeken niet zo erg gunstig, het Oosteinde waar dit huis stond, was minder chique dan het Westeinde (van de Hoogstraat), maar de Hooge Heeren van het Hoogheemraadschap van Schieland zullen gezwicht zijn voor de uitstraling, Het Huis van Van Der Veeken..... elf en een half uur hebben de klokken van de St. Laurenskerk geluid en dat heeft ongetwijfeld indruk gemaakt.

Waarom dan toch na ca 40 jaar verhuizen?

De Hooge Heeren of ook wel de Bewindhebberen genoemd (zie ons Bewindhebberen VOC verhaal) van het Hoogheemraadschap van Schieland hadden last van de stank en de rook van de buurman van hun stadspaleisje, het Gemeenlandshuis. Johan van der Veeken had geen last van de reukjes van zijn buurman, de Bierbrouwerij In De Aeckeren, maar Johan van der Veeken was dan ook een koopman en geen regent, zoals de Bewindhebberen van het Hoogheemraadschap van Schieland in hun Gemeenlandshuis.

De man die het initiatief nam tot de bouw van het nu nog steeds bestaande Schielandshuis oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland was de toenmalige dijkgraaf Daniël van Hogendorp, Heer van Moercapelle en Wildevenen. In 1635 werd Daniël van Hogendorp ook in de vroedschap van Rotterdam opgenomen.

Dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Schieland

Daniël van Hogendorp, Heer van Moercapelle en Wildevenen

Ridder van St. Michiel

En dan gaan er bij de naam Daniël van Hogendorp natuurlijk weer allerlei belletjes rinkelen, want op onze site kennen we nog veel meer van Hogendorpen, die allemaal een beetje op elkaar lijken, vind je niet?



Gijsbert Karel van Hogendorp

LINK 1

LINK 2

Johan François van Hogendorp

Burgemeester van Rotterdam

1787 - 1788; 1813 - 1824

inderdaad familie van Gijsbert Karel van Hogendorp

LINK 1

LINK 2

En dan nog even een zijpaadje over de relatie Rotterdam Moerkapelle, waar Daniël van Hogendorp dus Heer van was:

Citaat uit dit Laurenskerk verhaal:

Deze Daniël van Hogendorp nam dus het initiatief tot de bouw van het nu nog steeds bestaande Schielandshuis oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland.

Tussen september 1662 en 1665 werd aan de Westzijde van het toenmalige Rotterdam, in de buurt van de Schiedamse Poort, het nu nog steeds bestaande Schielandshuis oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland gebouwd, volgens de overlevering op een plaats waar ooit een vuilstort was geweest en waar magere beesten te coop quamen.

En natuurlijk laten we uit ons zeer populaire Stadspoorten van Rotterdam verhaal wat prenten zien van de Schiedamse Poort:

1785

We kijken door de Schiedamsche Poort, gebouwd in 1647, in de richting van het Vasteland

De Schiedamsche Poort in de andere richting

1810

De Schiedamsche Poort op het Vasteland

75 jaar later zou het gebouw met het hek in het water
de basis vormen voor een Openbaar Zwembad

1790

De Schiedamsche Singel net buiten de Schiedamsche Poort

met zicht op de achterkant van de branderijen aan de Baan, bijv. die van De Kuyper

Voor de St. Laurenskerk de Schildersteeg

De invloedrijke en natuurlijk niet onbemiddelde Daniël van Hogendorp kreeg het zelfs voor elkaar dat Rotterdam de grond, de oude vuilnishoop niet waar, voor niets ter beschikking stelde, maar wel onder de voorwaarde dat er aan drie zijden huizen mochten komen, dit om te vermijden dat het Schielandshuis oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland te vrij kwam te staan en dus een al te grote uitstraling zou krijgen.

Op 31 oktober 1662 legde Daniël van Hogendorp in aanwezigheid van zijn mede bewindhebberen de eerste steen die helaas is kwijt geraakt in de loop der eeuwen.....

Als persoonlijk geschenk bood Daniël van Hogendorp een, nog steeds bestaande, zilveren hensbeker aan met op het deksel Graaf Floris V die het Hoogheemraadschap van Schieland zijn rechten had gegeven.

Volgens de overlevering was het een van de voorvaders van Floris V (1256 - 1296), Graaf Willem I (1203 - 1224), die voor het eerst een organisatievorm ontwikkelde waardoor dijken en dammen wat systematischer in de gaten worden gehouden met als bekendste voorbeeld het herstel en bewaking van de weggespoelde Zwammerdam in de (nu oude en vanaf 1163 verzande) Rijn, oorspronkelijk de noordgrens van het Romeinse Rijk. De Zwammerdam, een van de oudst bekende dammen in het Hol(le)land was ooit aangelegd om overstromingen in het Hol(le)land te voorkomen, dat dit ten koste ging van het Sticht (Utrecht), waar het water dus prompt niet meer weg kon, met alle gevolgen van dien, dat was natuurlijk niet belangrijk.

Waarom het Schielandshuis, oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland, zo gebouwd werd, zoals we het nu, na de laatste schitterende restauratie van 1986, weer kunnen bewonderen, niemand weet het precies. Daniël van Hogendorp kreeg het allemaal voor elkaar, een prestitieus onderkomen t.o.v. de stad Rotterdam en / of het Hoogheemraad Rijnland ???



Uiteraard werd voor de bouw van het Schielandshuis, oftewel het Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland, van alle kanten geld geleend, waarbij ook bekende Zeehelden zich niet onbetuigd lieten, zoals bijv. de Rotterdamse Zeeheld Aert van Nes:

Aert van Nes

Rotterdam 13 April 1626 - Rotterdam 14 September 1693

LINK

Ook de weduwe van Luitenant-Admiraal Cortenaer droeg bij:

Doen we nu eerst even een samenvatting over het Schielandshuis die we her en der op onze site al hebben staan, waarna we later in wat meer detail verder gaan:

De architekt van het Stadspaleis, het Schielandshuis is hoogstwaarschijnlijk Jacob Lois, die samenwerkte met de uit Brugge afkomstige beeldhouwer Pieter Rijcx. Jacob Lois was niet alleen een welvarende Rotterdammer (lakenkoopman, blauwverver), maar ook verzamelaar van boeken en schilderijen en stadshistoricus en uiteraard hebben we op onze site al wat over het duo Jacob Lois en Pieter Rijcx.

Bijvoorbeeld dit uit ons verhaal Over Rotta en het Middeleeuws Rotterdam:



Maar ga ook maar eens naar dit verhaal:

Het grafmonument van Witte de With

Bij de bouw van het Schielandshuis heeft ook Pieter Post op verzoek een aantal adviezen gegeven en wie is nu weer Pieter Post?

Pieter Post is waarschijnlijk de architekt van o.m. het Mauritshuis, ook over het Mauritshuis hebben we natuurlijk wat op onze site:

Citaat uit ons verhaal:

Elmina, de laatste Afrikaanse kolonie van Nederland

Maar Pieter Post, de geschiedenis ingegaan als de Stadhouderlijke Architekt van Frederik Hendrik, heeft ook de vergaderzaal van de Eerste Kamer ontworpen.

Frederik Hendrik

De overgave van 's-Hertogenbosch aan Frederik Hendrik in 1629

Dankzij de Zilvervloot van de in Delfshaven geboren en in Rotterdam wonende Piet Heyn

LINK

Wist je trouwens dat het eerste standbeeld van Piet Heyn een sneeuwpop was? Nee, klik dan maar eens HIER, gaan wij in dit verhaal weer verder met Pieter Post...

Ook Paleis Noordeinde werd in opdracht van Frederik Hendrik door o.m. Pieter Post ontworpen, oorspronkelijk een groot burgerhuis.

Kortom, als iemand als Pieter Post naar Rotterdam wil komen als adviseur voor een te bouwen Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Schieland dan moet je niet alleen over goede relaties beschikken, maar ook van plan zijn iets te bouwen waar iemand als Pieter Post interesse voor heeft.

En dus is het niet verwonderlijk dat toen het Schielandshuis klaar was, het meteen vergeleken werd met het in 1648 gebouwde Stadhuis op de Dam, dankzij Lodewijk Napoleon, het huidige Paleis op de Dam

Citaat uit dit verhaal:

Boven de voordeur van het Schielandshuis werd door de Rotterdamse Meestersmid Jacob Toorn een versiering in smeedwerk aangebracht. De onderstaande schets van het Schielandshuis is trouwens getekend door Jacob Lois.

Rechtdoor na de ingang kwam je in de grote zaal bestemd voor o.m. de Vierschaar, oftewel de Zetel voor Dijk-, Molen- en Polderrechtspraak. Links en rechts van deze zaal, de vertrekken die dienst deden als de secretarie, maar ook gebruikt werden door de administratie en als eetzaal.

Op de eerste verdieping o.m. acht logeervertrekken als de Bewindhebberen een nachtje bleven slapen en op dezelfde verdieping ook een representatieve zaal.

De voorraadkelders werden aanvankelijk verhuurd aan een wijnhandelaar, een aantal bekende vliegen in één klap natuurlijk...

Bijzonder was ook dat er maquettes werden vervaardigd niet alleen van het gebouw, maar ook van het dak.

In hoeverre Jacob Lois nu echt betrokken is geweest bij de bouw van het Schielandshuis? Wel nagenoeg zeker is dat Jacob Lois de heistelling heeft ontworpen waarmee de ruim 730 stuks twintig meter lange grenen palen de grond in werden geslagen, met aan het eind van iedere grenen paal een metalen punt.

Jacob Kortebrant heeft in 1730 een aantal tekeningen van het Schielandshuis vervaardigd, waarvan aangenomen mag worden dat die gebaseerd zijn op de originele bouwtekeningen. Op deze tekeningen van Jacob Kortebrant is ook een tuinaanleg zichtbaar waarin het Wapen van Schieland opvalt, ook zijn in nissen van het Schielandshuis vier Hollandse Graven ingetekend. Waarom deze tuinaanleg en de Hollandse Graven niet door zijn gegaan...men vermoedt i.v.m. de kosten....want de Vroedschap van Rotterdam baseerde de onroerend goed belastingaanslag natuurlijk ook op het aanzien van het Schielandshuis. Maar Jacob Kortebrant heeft zelf wel op zijn tekeningen aangegeven wat hij er zelf bijbedacht had, dus helemaal zeker weten over die tuin en die nissen zijn we nu ook weer niet....

Handig toch zo'n zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Kortebrant en klik op ENTER

Het interieur van het Schielandshuis was aanvankelijk eenvoudig. Ook hebben de Bewindhebberen van het Hoogheemraadschap Schieland zich nooit laten schilderen.

In het huidige Schielandshuis bevindt zich namelijk in de kollektie van het Historisch Museum van Rotterdam wel een unieke kollektie schilderijen van de Bewindhebberen van de VOC die ooit in het Oostindisch Huis aan de Boompjes hebben gehangen.

Citaat uit dit verhaal:

Uit ons Beurs verhaal halen we het portret van Adriaan van der Werff:

Een jaar of wat geleden heeft het Historisch Museum van Rotterdam een fraai boekwerk uitgegeven met portretten van allerlei bewindhebberen en regenten van Rotterdam, heeft Aad ooit uitgeleend en nooit teruggekregen, dus van harte aanbevolen.

Maar desondanks hebben we op onze site toch wel een aantal portretten:

Hendrik Willemszn Nobel

1568 - 1649

bewindhebber van de VOC en WIC Kamer van Rotterdam

Jean Bichon

1716 - 1801

bewindhebber van de VOC en WIC Kamer van Rotterdam

Hugo du Bois

1680 - 1740

bewindhebber van de VOC en WIC Kamer van Rotterdam

Meer portretten van Rotterdamse Bewindhebbers kun je o.m. vinden via dit verhaal.

De unieke kollektie portret schilderijen in het Historisch Museum van Rotterdam mag gerust vergeleken worden met de kollektie Hollandse Graven portretten in Haarlem:

Wil je weten waar de Pensionarissen van Rotterdam logeerden, als zij ter dagvaart gingen naar Den Haag?

Daarvoor hebben we dit verhaal, natuurlijk met portretten van enkele Stadspensionarissen van Rotterdam:

Het logement der Stad Rotterdam in Den Haag, vlakbij het Binnenhof, wordt nu gebruikt door het Ministerie van Defensie

Maar terug naar ons verhaal over het Schielandshuis:

Pas in 1668 kreeg beeldhouwer Laurens Verbrugge opdracht voor de vervaardiging van houten ornamenten voor het interieur van het Schielandshuis. Ook werd een staand horloge van Johannes van Ceulen aangekocht en een slingeruurwerk van Steven Trasi.

Beroemd was ook o.m. het ruiterportret van Stadhouder-Koning Willem III, verloren gegaan bij de brand van het Schielandshuis in 1864, waarover later meer.

Ook Stadhouder-Koning Willem III vinden we op diverse plaatsen terug op onze site, o.m. in ons Schotland verhaal:

In die dagen was het ook de gewoonte dat bewindhebberen op speciale kussens zittend vergaderden, gelukkig vonden we op onze site een voorbeeld van zo'n kussen:


En helaas, is geen enkel kussen van het Hoogheemraad Schieland bewaard gebleven.

De geborduurde kussens, ongetwijfeld voorzien van het wapen van Schieland, werden gebruikt in de zes groene en twee grijsgeschilderde armstoelen. Ook waren er nog zes stoelen voorzien van Haarlems trijp en twaalf met leren zittingen.

De Delftse tapijtwever Maximiliaan van der Gucht leverde een aantal wandtapijten die niet alleen decoratief waren, maar ook de kou buiten moesten houden. In 1667 werd een geschilderd glasraam aangebracht waarin niet alleen de wapens van de Hoogheemraden waren aangebracht, maar ook ruimte was voor een portret van Graaf Floris V.

In 1678 werd goudleer behang aangebracht in de eetzaal, waar ook kostbare Venetiaanse spiegels hingen.

In 1690 werden, uit kostenbesparing, door de schilder Beeldemaker namaak doeken voor de ramen aangebracht in de vorm van gordijnen, ook een manier, niet waar?

Uit 1671 is overgeleverd dat de logeervertrekken niet echt luxueus waren ingericht, alleen de Heer van Wassenaar sliep in een bed met baldakijn.

In de 18e eeuw veranderden de logeerkamers van privé naar algemene logeerkamers, kortom het werden meer uniformere Hotelkamers. Uiteraard brachten de Hoogheemraden wel hun eigen bedienden mee als versterking van de vast aan het Schielandhuis verbonden kastelein, kok en twee dienstboden. Uiteraard was een uitgebreid servies en tafelzilver aanwezig.
Bij het naar bed gaan, kon, maar dat was toen eigenlijk niets bijzonders voor dit soort heren met deze status, een voorverwarmde beddepan besteld worden en kregen ze natuurlijk een gereinigde tinnen po mee voor het geval dat...
En even vanzelfsprekend was dat er voldoende pruikenbollen aanwezig waren om 's nachts de pruik op te zetten en waren standaards aanwezig om de kleren te reinigen van overtollig pruikenpoeder.

Eind 18e eeuw betaalden de Hoogheemraden tachtig gulden aan fooien t.b.v. nieuwjaars- en kermisfeesten te verdelen onder de poortwachters, de dienstboden, de Heemraadsboden, de dienaren van de baljuw, de klapwakers, de torenblazer en de lantaarnopstekers.

Uit dit verhaal:

Op het eind van de 18e eeuw ging de funktie van het Schielandshuis steeds meer achteruit o.m. een gevolg van het feit dat steeds meer Hoogheemraden niet meer van ver kwamen en dus moesten logeren, maar uit de stad Rotterdam kwamen, waar zij uiteraard liever sliepen dan in het Schielandshuis. Ook door achterstallig onderhoud ging het Schielandshuis steeds verder achteruit, kortom door geldgebrek werd in 1773 zelfs de begane grond verhuurd aan toneelgezelschappen.



Op 22 Januari 1795 werd het Schielandshuis de verblijfplaats van de bevelhebber van de Franse troepen.

Citaat uit onze biografie over de laatste Rotterdamse pensionaris Gijsbert Karel van Hogendorp:

De Hoogheemraden lieten dus prompt een andere vlag en wimpel maken, maar het hielp allemaal niet meer. Aan de geldverspilling van de Hoogheemraden moest een eind komen en dus werden de volgende maatregelen genomen:

Ook erkenden Schouten uit de omgeving het gezag van het Hoogheemraadschap Schieland niet meer, kortom, het Schielandshuis werd het slachtoffer van allerlei al dan niet terechte bezuinigingen en veranderingen.

In 1804 werd in het reglement een bepaling opgenomen om het Schielandshuis te verkopen of te verhuren, in ieder geval werden met onmiddellijke ingang de maaltijden afgeschaft. Prompt daarop deelde de Franse commandant Rousseau mee dat hij de komplete eerste verdieping tot zijn beschikking wilde hebben, geen diskussie mogelijk....
Ondanks alle problemen bleef juridisch gezien het Hoogheemraadschap Schieland eigenaar van het volledige Schielandshuis.

Van 25 - 27 oktober 1811 ontving Rotterdam o.l.v. Burgemeester Willem Suermondt Keizer Napoleon met vrouw Marie Louise en gevolg.

Citaat uit dit verhaal:

Speciaal voor het bezoek van Napoleon aan het Schielandshuis werd het 16e eeuwse smeedijzeren hekwerk op het voorplein weggehaald, zodat de koetsen van het Franse gezelschap tot voor de toegangsdeur konden rijden.

Het Schielandshuis in 1780

Het Schielandshuis in 1810

met de Franse Vlag in top

en zonder smeedijzeren hekwerk op het voorplein

wel met paaltjes aan de zijkanten van het voorplein

Na het uitstappen keek Napoleon verwonderd naar het Wapen van het Hoogheemraadschap van Schieland, de adelaar.

De Dubbele Adelaar boven de ingang van het huidige Schielandshuis

De Dubbele Adelaar is het Wapen van het Hoogheemraadschap Schieland

Iemand schijnt Napoleon toen verteld te hebben, dat deze tweekoppige adelaar in rang hoger was dan de Leeuwen in het stadswapen van Rotterdam. Napoleon vond dit een prima redenering en, aldus de overlevering, kwam toen prompt met zijn bijen aanzetten t.b.v. het Stadswapen van Rotterdam... Gelukkig zijn de bijen later weer weggevlogen uit het Stadswapen van Rotterdam.

1811 - 1813

Het met de Napoleontische Keizerlijke Drie Bijen vermeerderde Stadswapen van Rotterdam

Ter gelegenheid van het bezoek van Napoleon was het Schielandshuis tijdelijk voorzien van geleend meubilair en servies. In de juiste ambiance werd gedineerd op de eerste verdieping in de linker voorzaal.

De voorgevel van het Schielandshuis werd 's avonds feestelijk verlicht en vanzelfsprekend ontving Burgemeester Willem Suermondt van Napoleon een kostbaar geschenk, een met edelstenen en een miniatuur van Napoleon voorziene snuifdoos. Tien jaar later (op 2 oktober 1823) schreef de toen ex-Burgemeester Willem Suermondt dat dit geschenk in zijn familie moest blijven.

Helaas, helaas, is in het begin van de 20e eeuw het cadeau van Willem Suermondt uit het Historisch Museum van Rotterdam gestolen en nooit meer teruggevonden.

In 1813 verdwijnen de Fransen uit het Schielandshuis, zoals te lezen in dit verhaal:

November 1813, hoe de Fransen zich zelf verdreven uit Rotterdam en de rest van Holland

In 1821 wordt het Schielandshuis gebruikt voor hoorzittingen van de Rechtbank die tijdelijk uit de Stadsdoelen is verdreven i.v.m. een verbouwing.

1809

De Stads Doelen aan de Delftse Vaart en dus het Haagseveer

LINK

Ook de gemeente Rotterdam was rond 1820 op zoek naar tijdelijke ruimte en liet het oog vallen op het Schielandshuis:

Het Stadhuis van Rotterdam in 1675

Het oude raadhuis dateert van 1606 en werd in 1789 van binnen gerenoveerd en in de jaren 1822 tot 1835 zelfs drastisch verbouwd. Het oude Hemoney carillon bijvoorbeeld werd verplaatst naar het Beursgebouw. Helaas bleek het torentje van het Beursgebouw te licht van konstruktie voor het carillon en ondanks protesten werd het sierlijken torentje vervangen door een, volgens tijdgenoten, vreemd bouwsel...

Getekend in 1827

Het Stadhuis en rechts de Waag aan de Kaasmarkt

Getekend is de situatie in 1703, in 1822 werd de Waag afgebroken voor de bouw van het nieuwe Stadhuis (LINK)

links een doorkijkje naar de Hoogstraat via de Stadhuissteeg

Na de laatste verbouwing zag het raadhuis er als volgt uit :

Het Stadhuis van Rotterdam in 1865

En naast deze 2 tijdelijke bewoners klopten ook nog de Nutsspaarbank en de Nederlandsche Bank aan de deur van het Schielandshuis, zelfs de Rooms-Katholieken kwamen langs....

Aan verkoop van het Schielandshuis valt na uitvoerig overleg binnen het Hoogheemraadschap, nog niet over te praten.

In 1831wordt het Schielandshuis nog eenmaal het stralende middelpunt. Meer dan 870 lampionnen worden aan de buitenkant opgehangen, aangeleverd door de Rotterdamse instrumentmakers Reballio, waarom? De goede afloop van de 10-daagse Veldtocht moet worden gevierd.........

En toen werd het 1840 en besloot een niet voltallige vergadering van het Hoogheemraadschap het Schielandshuis te verkopen aan de Gemeente Rotterdam, sommige zeggen voor Dfl 50.000,= verkwanseld....
Het Gemeentebestuur hapte natuurlijk snel toe, een koopje niet waar en een stad als Rotterdam kon het toch niet zonder kunsttempel doen, want er waren al een aantal tentoonstellingen geweest in het Schielandshuis, zoals van Het Genootschap Hierdoor tot Hooger:

1780

De tekenzaal van het Genootschap

Hierdoor Tot Hooger

in een zaal bovenin de Delftse Poort

En toen dreigde het even mis te gaan, om financiële redenen werd het legaat van J.G. Baron Verstolk van Soelen geweigerd en dus kwam een unieke verzameling 17e eeuwse Nederlandse schilderijen in Britse handen. Maar gelukkig, na eindeloze onderhandelingen besloot het Gemeentebestuur wel de verzameling van de Utrechtse Jurist F.J.O. Boymans over te nemen...

En zo kreeg het Schielandshuis op 3 juli 1849 voor het eerst officieel de funktie die het nu nog steeds heeft, het Schielandshuis wordt HET Museum van Rotterdam.

En ook al kende me in deze jaren het woord multifunctioneel nog niet, het Schielandshuis werd aanvankelijk wel multifunctioneel ingericht. Er kwam een concierge in te wonen, naast de Academie in Kunstvakken, een politiepost (die veel later zou verhuizen naar de Groote Pauwensteeg) en een chirurgijn voor publieke vrouwen.

Citaat uit ons verhaal De o.m. door Jacob de Vletter in 1868 veroorzaakte rellen in Rotterdam

En vanaf deze tijd werd het Schielandshuis ook genoemd: Museum Boymans. Boymans was een verzamelaar die niet alleen lette op de kwaliteit, maar ook op kwantiteit. Honderden schilderijen kwamen naar het Museum Boymans in het Schielandshuis en dus niet allemaal van grote waarde, maar in de verzameling van Boymans bleken zich natuurlijk ook schilderijen van grote (kunst)historische betekenis te bevinden, schilderijen van Albert Cuyp, Cornelis de Heem, Abraham van Beyeren, Bartllomeus van der Helst en toen brak helaas de nacht van 15 op 16 februari 1864 aan:

De exakte oorzaak van de desastreuze brand is nooit opgehelderd, maar algemeen wordt aangenomen dat de brand is begonnen in de ruimte van de Academie waar 's avonds laat nog een vierarmige gasverlichting had gebrand c.q. had laten branden, aldus getuigen.
Enkele maanden na de ramp, werd de eerste stoombrandspuit van Rotterdam aangeschaft, niet geheel toevallig waarschijnlijk? Meer over de Rotterdamse Brandweer kun je vinden in dit verhaal.

Een gevolg van de brand was wel dat besloten werd in Juni 1864 om in het Schielandshuis alleen nog Museale akitiviteiten onder te brengen, maar ook het Gemeentearchief en de Gemeentelijke Bibliotheek. Ook de concierge moest er weer kunnen wonen, en dan werd er ook nog een plaatsje gevonden voor een verzameling Stedelijke Zeldzaamheden, die al snel de Rariteitenkamer werd genoemd.

En toen moest natuurlijk ook nog even het verbrande Schielandshuis weer hersteld worden en dat werd uitgevoerd met nauwelijks enige respekt voor de schoonheid van de oorspronkelijke architectuur, zoals iemand dat zo mooi verwoordde...

En een van de gevolgen van deze weinig inspirerende restauratie was de aanbouw van een balcon, zoals ergens in de onderstaande foto's is te vinden:

Maar in de 19e eeuw werden, gezien door onze 21e eeuwse brillen, wel meer vreemde verbouwingen uitgevoerd, niet alleen in Rotterdam, dus dat slaan we nu maar over.

En dan nog even stilstaan bij de onthulling van het standbeeld van Gijsbert Karel van Hogendorp:

Misnoegen bij onthulling standbeeld Van Hogendorp 24 oktober 1867

Gijsbert Karel van Hogendorp op z'n originele sokkel voor het Schielandshuis

LINK

Eind 19e eeuw begonnen het Museum Boymans, het Archief en de Bibliotheek elkaar danig in de weg te zitten. En dus verlieten begin 20e eeuw het Archief en de Bibliotheek het Schielandshuis en werd in 1904 ook in het Schielandshuis het Museum van Oudheden opgericht met als directeur A. Hoynck van Papendrecht. De basis van het Museum van Oudheden werd natuurlijk gevormd door de verzameling Stedelijke Zeldzaamheden.... op de begane grond....

Citaat uit dit verhaal:

Na verloop van tijd was het niet te vermijden dat er "wrijvingen" ontstonden tussen het Museum voor Oudheden en Museum Boymans, we zouden nu zeggen, logisch, want beide musea hadden en hebben een heel ander doel. Vooral praktisch leverde het problemen op, het ene museum kon niet naar de bovenste verdieping uitbreiden en de ander kon niet naar beneden...

Na de pensionering van directeur A. Hoynck van Papendrecht van het Museum van Oudheden kwam directeur D. Hannema van Museum Boymans, met het voorstel dat hij, Hannema, ook directeur zou worden van het Museum van Oudheden. En aldus geschiedde. Alleen, toen Museum Boymans in 1935 naar de huidige lokatie verhuisde, werd weliswaar ook de collektie van het Museum van Oudheden meegenomen, maar van uitpakken en opstellen is niet veel meer gekomen, "alles" bleef in kisten en kasten en kwam daar pas na WOII, soms niet ongeschonden, weer uit.


Op onze site hebben we ook dit verhaal:

En inderdaad, veel van de bovenstaande beeld restanten, zijn nu in beheer van het Historisch Museum Rotterdam en niet van Museum Boymans...

Maar terug naar de verhuizing van Museum Boymans inklusief het Museum van Oudheden: op 31 maart 1935 werd de voordeur van het Schielandshuis wegens verhuizing gesloten, niemand kon toen weten dat deze deur pas 20 jaar later pas eigenlijk weer open zou gaan....

In de tussenliggende jaren werd nog wel eens incidenteel gebruik gemaakt van het Schielandshuis. In 1940 stond het Schielandshuis zelfs in de steigers, dankzij een legaat van een zekere Burger, was er geld voor de broodnodige restauratie van het Schielandshuis.

Het Schielandshuis in de steigers, eind jaren '30

Op 14 mei 1940 werd, heel wonderlijk, het Schielandshuis gespaard....

Tijdens WOII werd het Schielandshuis als distributie kantoor gebruikt. Na WOII werd het Schielandshuis gebruikt als kunstenaarssociëteit en als repetitie ruimte voor het Rotterdamse Philharmonisch Orkest o.l.v. Eduard Flipse.

Citaat uit dit verhaal:

Dankzij directeur J.C. Ebbinge Wubben werden de 2 Musea organisatorisch weer gesplitst, waardoor het Museum voor Oudheden weer onafhankelijk werd van Museum Boymans.

Mevr. P. Beydals werd in 1953 benoemd tot directrice van het Historisch Museum der Stad Rotterdam, aldus de nieuwe naam van het Museum voor Oudheden.

Het lukte Mevr. P. Beydals om het hele Schielandshuis ter beschikking te krijgen. Ook lukte het Mevr. P. Beydals het museum weer een eigen identiteit te geven. Mevr. P. Beydals deed dit o.m. door het organiseren van shows met diner in een aantal vertrekken van het Schielandshuis, waardoor het accent weer werd verlegd naar het paleisachtige van het Schielandshuis, iets waar Mevr. P. Beydals weer naar streefde en wat mede dankzij Mevr. P. Beydals weer is gelukt!
Mevr. P. Beydals liet ook, speciaal voor de jeugd, een model bouwen van een Rotterdams Patriciërshuis, het zogenaamde Bisschopshuis.

Net als Mevr. P. Beydals, worstelde ook haar opvolger C.J. du Ry van Beest Holle met de slechte staat waarin de kollektie zich nog steeds bevond en dat alles in een gebouw wat eigenlijk had moeten worden afgebroken, zo slecht was het, herinnert ook Aad zich die begin jaren '60 diverse keren in het Schielandshuis is geweest om WOII tentoonstellingen te bezoeken in het kader van werkopdrachten vanuit de HBS op het Henegouwerplein. Wat een donker, somber en troosteloos gebouw, aldus zijn herinnering....

Eindelijk brak 1972 aan, eindelijk begon Gemeentewerken Rotterdam met een onderzoek naar de staat van het Schielandshuis gebouw.....

Uiteraard kwam uit het onderzoek dat het Schielandshuis aan een dringende restauratie toe was, alleen de 730 grenen heipalen hadden de laatste 3 eeuwen goed doorstaan.

En toen dan ook de diskussie over het hoe was beeindigd, terugbrengen naar de oorspronkelijke situatie, nee of ja en gelukkig werd het ja, kon met de werkzaamheden worden begonnen. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg was eigenlijk, samengevat, de grootste voorstander van nee, het Schielandshuis moest worden teruggebracht in de staat van na 1864, een gebouw verandert nu eenmaal in de loop der eeuwen en de brand van 1864 was een goed uitgangspunt. Als compromis werd uiteindelijk besloten het te restaureren Schielandshuis te baseren op de tekeningen en gegevens van Jacob Kortebrant.

Tijdens de restauratie die uiteindelijk in 1981 begon, kwam men een aantal bijzondere zaken tegen, we noemen er een paar:



Vanaf 1986 kan het schitterend gerestaureerde Schielandshuis weer met recht aanspraak maken op de eretitel

Stadspaleis van Rotterdam

Voor de volledigheid nog even een overzicht wat allemaal ondergebracht is in het Schielandshuis en wat er nog meer bijhoort:

Over het Schielandshuis nog tot slot de volgende algemene gegevens:

En nu echt tot slot voegen we nog wat prenten toe van het Schielandshuis e.o., die we ook nog hebben op onze site:

Uit o.m. de volgende verhalen:



In dit verhaal hadden we nog geen foto van de doorbraak van de Noordblaak naar het Van Hogendorpsplein, de Karrensteeg en de Groote Pauwensteeg verdwijnen om plaats te maken voor de Van Hogendorpstraat :

We kijken hier recht op het Schielandshuis en ontdekken daarvoor onze Gijsbert, want die stond daar toen.



Rechtsachter het Schielandshuis Gerzon, rechts van het Schielandshuis de Groote Pauwensteeg, parallel rechts van de huizen aan de Groote Pauwensteeg, de Karrensteeg. Rechts onderin zien we net niet de Bijenkorf.

Op de volgende foto is alles rechts van het Schielandshuis verdwenen en de doorgang vanaf de Noordblaak krijgt de naam Van Hogendorpstraat, tot 1942, want toen werd deze naam weer ingetrokken. We hebben nu wel een mooier zicht op de Wolfshoek met de Lutherse Kerk met koperen dak en visueel ernaast de oude Van Nelle fabriek, het staat allemaal in dit verhaal..

Tja en dan even terug naar Gijsbert. Het beeld staat daar sinds 26 oktober 1867, ontworpen door Jozef Geels, een Belg. Maar het zal duidelijk zijn, dat in de jaren dertig het beeld qua positie niet meer ideaal stond opgesteld.

Gijsbert staat tijdens de bloemenmarkten op het Van Hogendorpsplein verscholen achter de bloemenwinkels, zelfs de Bijenkorf op de achtergrond staat er mooier bij. Later veranderde een bloemenwinkel pal voor Gijsbert zelfs in een benzinepomp, wel lekker ruiken dan soms....

Niemand minder dan het Nationaal Jongerenverbond (wie weet daar meer van ?) deed een succesvol beroep op B&W om Gijsbert een waardiger plek te bezorgen met een beter uitzicht. En dus kijkt Gijsbert nu uit op het Nakie van Blakie, nou is toch veel beter dan die benzine pomp ?

We hadden nog geen foto van de Boijmansstraat vanaf de Korte Hoogstraat, hier is ie dan :

Aan deze serie foto's voegen we dan nog deze foto toe, waarop het standbeeld van Gijsbert Karel van Hogendorp beter te zien is voor de achterkant van het Schielandshuis onder een nu weer verdwenen balkon. Op het balkon de 19-jarige Koningin Wilhelmina (1899) die haar eerste officiële bezoek brengt aan Rotterdam en zich dus laat toejuichen vanuit het Schielandshuis:

Bij deze foto hoort natuurlijk ook deze foto uit ons Stolk verhaal:

De achterkant van het Schielandshuis aan het Van Hogerdorpsplein (LINK)

Het korps Koninklijke Scherpschutters, opgericht door Abraham van Stolk Czn op 14 februari 1868
ontvangt namens Koning Willem III het bijbehorende vaandel

Als je heel goed kijkt, zie je het vaandel door Abraham van Stolk overhandigen aan de vaandelwacht

Maar ook op deze schitterend gedetailleerde kleurprenten ontdekken we het Schielandshuis:



Van Hogendorpsplein met Museum Boijmans (1890)

Laten we maar eens virtueel de Boijmansstraat, nu Bulgersteyn inlopen, voorzichtig nu met oversteken :

Als we helemaal door de Boijmansstraat zijn gelopen, en dan meteen de Korte Hoogstraat oversteken en dan ons hoofd omdraaien zien we het Schielandshuis, zoals besproken ook in dit verhaal :

We gaan nu rechtdoor de Korte Hoogstraat in, dat is dus de straat rechts van dat fraaie hoekpand met dat torentje en vlak voor de huidige V&D slaan we rechtsaf de Hoogstraat in die er zoo'n 100 jaar geleden zoo uitzag :

De allerlaatste foto uit 1987 behoort natuurlijk het huidige Schielandshuis te zijn, HET Historisch Museum van Rotterdam:

Het Historisch Museum van Rotterdam




Op zoek naar een boek over Rotterdam?

Klik dan op deze link

Zoek je iets anders dan een boek over Rotterdam?

Kan ook:


Of helemaal iets anders? Mag ook:







    Geinteresseerd in een historische rondleiding voor uw eigen groep(je) door Aad 'arcengel' Engelfriet, webmaster van deze grootste Nederlandstalige geschiedenis website, door o.m. een stad of streek in bijv. Nederland, België, Duitsland, Groot-Brittannië, Ierland en/of een historische lezing, publicatie, recensie:

    Voor meer vrijblijvende informatie

    aad@engelfriet.net

    Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet:

    klik dan HIER







Terug naar Aad's homepage, met links naar al zijn verhalen





Familiewapenklein
wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....


Terug naar de top





Last update :

1 April 2015