Terug naar  Hans' homepage	Een e-mail sturen naar Hans? Zijn e-mail adres is hans@engelfriet.net (klik op deze tekst om een voorgeadresseerde mail te openen)	Terug naar  het Engelfrieten overzicht

Naar beneden

De oude Bijenkorf aan het Van Hogendorpsplein

---

Ook al hijst Alie dit nu niet meer in 2001, in de jaren voor en na de oorlog had ze er ongetwijfeld geen bezwaar tegen gemaakt dat we even virtueel uit onze tram stappen en een bezoek brengen aan de Bijenkorf, vanaf de Blaak, direkt links aan het Van Hogendorpsplein

Uit ons vorige verhaal beginnen we met deze foto :

Vanuit de Schiedamsche Dijk in noordelijke richting.

Linksaf de Karrensteeg, rechts de Witte Leeuwensteeg,
met rechts op het hoekje een klein stukje Gerzon
Als we nu even achter die twee heren aanlopen naar het kruispunt bij Gerzon, en we draaien dan met ons hoofd naar links,dan kijken we op de volgende foto recht op dat wisselkantoor en natuurlijk ook op die andere mooie panden ernaast, met helemaal uiterst rechts nog een glimp van het Schielandshuis, ook uit ons vorige verhaal

Vanaf de Schiedamsche Dijk kunnen we, links van het wisselkantoor, net de Karrensteeg inkijken die uitkomt op het Van Hogendorpsplein.

Meteen op het eind van de Karrensteeg, nog even de Gedempte Vest oversteken en we zijn waar we Alie straks gaan zoeken, bij de ingang van de Bijenkorf
Je zult je afvragen waarom is nu hier een wisselkantoor, nou deze buurt was een buurt waar Alie in haar jonge jaren zeker niet mocht komen. Het was het uitgaanscentrum voor o.m. zeelui, vandaar dat wisselkantoor.

Als je in buurt van de Bijenkorf kwam, dan kwam je bijvoorbeeld ook in de buurt van de dancing Lybelle aan de Gedempte Vest : in de grote zaal van Lybelle was ruimte voor wel 750 personen. Er waren twee dansvloeren, één voor de slijpers en één voor de stijldansers.

Tijdens de mobilisatie werden er echter ook wel eens wat 2001 dingen georganiseerd :

Toen hadden ze een worstelwedstrijd georganiseerd voor dames in een visbak. Halverwege zijn we allemaal weggegaan, door de enorme stank die dat ontwikkelde. Een onsmakelijke zaak, maar het was goed bedoeld. Trouwens elke vrijdagavond was het daar uitverkocht, er was altijd iets bijzonders in de Lybelle. Zo werd er ook eens een bokswedstrijd tussen Bep van Klaveren en Luc van Dam georganiseerd

Zonder nu moralistisch te worden, de Gemeente Rotterdam vond al in de jaren twintig dat het gebied rondom de Schiedamsche Dijk e.o. wel een face lift kon gebruiken en dat kwam mooi uit : men wilde die buurt toch wegbreken voor de grote verkeersdoorbraak van de Blaak naar de Coolsingel, zie weer ons vorige verhaal .

Zoo werd op de hoek van de Gedempte Vest, de Baan en de Schiedamsche Singel vast wat afgebroken, jaren bleef dit echter braak liggen, niemand had interesse om nu juist daar te gaan bouwen. De Gemeente Rotterdam had visioenen van een luxe hotel, maar in tijden van recessie, is dat, in zoo'n buurt, wat te hoog gegrepen.

Om een lang verhaal kort te maken, de Bijenkorf zag het blijkbaar toch wel zitten om daar een nieuwe vestiging op te bouwen. Binnen de kortste keren waren de vergunningen rond.

Om het Bijenkorf gebouw, ontworpen door Dudok, beter tot zijn recht te doen komen werd zelfs de Schiedamsche Singel tot aan de Witte de Withstraat gedempt.

Eind jaren twintig werd met de bouw van de Bijenkorf begonnen, net achter de hijskranen kunnen we de Passage ontdekken en links, de bomen voor het Coolsingelziekenhuis.

Voorjaar 1930 kon de vlag in top, men was bezig met het dakterras.Op de achtergrond een prachtig overzicht over de Coolsingel, met rechts van de touwen om die planken het Caland monument dat in 1938 zou worden verplaatst om de zuidzijde van de Coolsingel wat meer allure te geven, in een volgend verhaal komen we er nog op terug.....

Op deze foto is zoo mooi te zien dat de Bijenkorf ver naar voren kon worden gebouwd t.o.v het Stadhuis.....het Van Hogendorpsplein grensde heel dicht aan de Oude Binnenweg.

De feestelijke opening was op 16 oktober 1930, ca 70.000 mensen kwamen een kijkje nemen.

De groote lichthal in zijn opeenvolging van wit marmer met smalle zwarte banden en rood gemoffelde ijzeren leuningen is, vooral bij avondverlichting, in al zijn soberheid van vormgeving geraffineerd en verfijnd van architectuur.

Wist je dat webmaster Aad verzot is op dit soort Nederlands, liefst moeten de zinnen nog langer zijn, oh waarom is deze taal toch allemaal verdwenen....

Nou, zou Alie zeggen, dat ziet er toch wel kostelijk uit, niet. Al voegt ze er wel aan toe, dat echte Rotterdammers er eigenlijk niet kwamen, het was natuurlijk wel de crisistijd....

Alie is er voor de oorlog een doodenkele keer geweest, alleen maar om te kijken hoor.....dus moeten we ons behelpen met een aantal andere ooggetuigen die, oh wat heerlijk, zich uitdrukken in dat prachtige Nederlands, Aad zit te knorren van genoegen, lees dit maar eens hardop mee :

Opgenomen in den roezigen, warmen menschenstroom, schuifelden we voort, terwijl boven ons neonreclames tegen elkaar opbluften. In groen en paars en rood... mijn sigaretten!... mïjn gloeilampen!... mijn waschpoeder!... En als we omkeken, zagen we het lichtpaleis van De Bijenkorf en het leek een schip, dat uit het donker aan kwam zeilen, met schatten hoog belaan.

En dit werd 15 jaar geleden geschreven :

Met zijn glanzende kaars, een lichttoren aan de linkerkant op het dak, was De Bijenkorf voor mij als kind een droompaleis, en niet eens om zijn speciale kinderkapsalon, waar, volgens zeggen, allerlei sprookjesachtige voorstellingen op de muren waren geschilderd en waar je, tot je aan de beurt was, je naar hartelust mocht uitleven op een olifant of een beer, speelgoed van een reusachtig formaat.






In die vreugde kon je als kind van een werkloze niet delen, en dat noteer ik in alle nuchterheid, zonder zelfbeklag. Nee, het boeiende van De Bijenkorf school voor mij óók in zijn lunchroom met ijsbuffet en zijn dakterras, en niet minder in de geheimzinnige geuren van de parfumerie-afdeling, waar ik al jong ontvankelijk voor was.
Een droompaleis, gestoken in een huid van gele stenen, waar - alsof het een museum was - ook schitterend glaswerk te bewonderen viel en waar volgens mij uitsluitend fraai aangeklede mensen binnenwandelden, nonchalant, alsof het hun 'thuis' was.
Wat voor mij vaststond: mensen die in De Bijenkorf konden kopen, waren 'rijk'.
Want in de jaren dertig behoorden, althans in de ogen van werklozen en hun gezinnen, ook mensen-mèt-een-baan tot de categorie der rijken.

Laten we dus maar eens gauw naar die lunchroom gaan, ook op zoek naar het dakterras, maar dat is helaas gesloten, er waren geen foto's van, vandaar....

Uit alle verhalen komt een beeld naar voren, als van Harrods in Londen, heel veel personeel, heel veel kijkers....

Vanuit een ander gezichtspunt leverde het ook een majestueus beeld op, als men voor een venster van de lunchroom boven in De Bijenkorf zat of zich op het daarboven gelegen dakterras bevond, en de Coolsingel aan zijn voeten zag liggen.

Een ongekend uitzicht, vooral tegen het einde van een winterdag, als deze boulevard zich met zijn talloze lichtjes en lichtreclames ontrolde als een flonkerend snoer van edelstenen.

De bouwkundig medewerker van de NRC, die meende dat de hartader van het Rotterdams verkeer zich vanaf deze plaats uitmuntend liet observeren, raadde de vroede vaderen van de stad daarom aan, zich hier voor het oplossen van verkeerspuzzels enige uren neer te vlijen.

Hoe hoger men gezeten is, des te eenvoudiger wordt iedere taak
voegde hij er ironisch aan toe.

Veel later kwamen we erachter dat je in de lunchroom van de Bijenkorf ook Indisch kon eten : LINK

En ook hebben we een verhaal, dat heet Winkelen in de Bijenkorf, in de jaren dertig....

Valt je ook nu weer op dat de Bijenkorf ver naar voren was gebouwd t.o.v. het Stadhuis ?

Deze foto is waarschijnlijk gemaakt vanaf de hoek van de Aert van Nesstraat en de Coolsingel

Een zicht op de Bijenkorf vanaf het Calandplein. waar we in het volgende verhaal naar toe gaan.
De bus naar links gaat richting Blaak via de Van Hogendorpstraat c.q. Karrensteeg.

Even tussen haakjes, wist je dat we ook een pagina hebben met als titel:

Winkelen in den vooroorlogsen Hoogstraat alhier gelegen te Rotterdam,
                                                  middels unieken advertentiën en photographyen,
                                                  in Uwen aandacht aanbevelend
                                                  den Familie Engelfriet,

                                                  namens dezen Uw Webmaster Aadje, schrijver dezes

Nieuwsgierig? Klik dan maar gauw op deze link, veel plezier ermee, maar wij gaan weer verder met dit verhaal:

We stappen de Bijenkorf uit en staan bijna meteen op de Oude Binnenweg. Dat grote gebouw op de Coolsingel, daar was toen Jungerhans in gevestigd, en dus maar weer verder met zoo'n prachtig stukje proza:

We gaan aan den linkerkant van den Coolsingel loopen en kijken geamuseerd naar de langzaam voortbewegende menschendrommen aan den overkant.
De roepende bloemventers, de kleine simpele figuurtjes van de pindamannetjes, die als donkere, droomende schimmen onbeweeglijk tegen een boom of een muur leunen, geduldig wachtend publiek voor de kassa's der bioscopen, waarvoor helgekleurde reclameborden met lieftallig lachende en elegant gekleede dames en hooghartig blikkende helden zijn afgebeeld.
De drukbezochte terrassen met het geroezemoes van stemmen, het gerinkel van glaswerk en haastig heen en weer loopende kellners, kunstig de volle bladen op hun rechterhand balanceerend.
En wat verderop voor het ziekenhuis de ouderwetsche bankjes met de gezellig keuvelende oude vrouwtjes en mannetjes, zoo ongestoord op hun gemak of ze thuis in hun huiskamer zaten.

Vlak voor de oorlog werden in de kelder van de Bijenkorf schuilruimtes ingericht met 800 zitplaatsen en 3000 staanplaatsen. Ook waren er in de kelder 2 lazaretten met 6 bedden voor gewone gewonden en een aparte ruimte voor gasbesmetten. Ook waren er gassluizen die ruimtes leeg konden pompen als ze gevuld zouden worden met gas.

In december 1939 werden al enkele Joodse leden van de Raad van Beheer vervangen door niet-Joden. Men hoopte daarmee zijn goede wil te tonen en te ontkomen aan anti-Joodse maatregelen, de continuiteit van de Bijenkorf, ook in oorlogstijd, stond voorop.

Het bombardement van 14 mei 1940 verwoestte tweederde van het gebouw, dit gedeelte werd nooit meer opgebouwd, want de Gemeente Roterdam had ineens andere plannen met het stuk grond waar de Bijenkorf ooit van harte welkom was geheten.

Alles rondom de Karrensteeg etc was al weg en de Gemeente wilde nu graag een venster op de rivier creeren en daarvoor stond het Bijenkorfse Dudok gebouw gewoon in de weg.

Het is nu niet meer voor te stellen, als je het huidige "plein" op de hoek van de Blaak en de Oude Binnenweg kent, prop en prop vol....

Een foto uit begin jaren vijftig, met die ingekorte Bijenkorf zijgevel, vergelijk deze foto maar eens met die van voor de oorlog.

De onderhandelingen over de afbraak tussen de Bijenkorf en de Gemeente Rotterdam zijn nog in volle gang.

Uiteindelijk heeft Rotterdam er, ondanks protesten van veel Rotterdammers, miljoenen voor over om de Bijenkorf zo ver te krijgen dat ze op de hoek van de Van Oldenbarneveltstraat opnieuw beginnen en het oude gebouw, op kosten van de Gemeente Rotterdam, laten afbreken, waarmee in september 1959 wordt begonnen.

Wat dan nog slechts weinigen weten, pas eind jaren zeventig kwam dit in de openbaarheid, is dat de Bijenkorf voor een heel groot gedeelte het beeld van Ossip Zadkine heeft gefinancierd, dat op 16 mei 1953 werd onthuld. Zonder het geld van de Bijenkorf was dit beeld er mogelijk nooit geweest....en dat midden in de onderhandelingen over de afbraak van een wel heel bijzonder gebouw op een historische plek.

Later nog toegevoegd :

De directie van de Bijenkorf besloot het beeld aan de stad Rotterdam te schenken en opende onderhandelingen met de beeldhouwer. Als plaats van opstelling werd de kop van de Leuvehaven vastgelegd. De gemeente aanvaardde de schenking met graagte. De kosten zouden geheel voor rekening van de Bijenkorf zijn, op de sokkel na, die niet meer dan ƒ 24.500 hoefde kosten.
De Belastingdienst werkte mee: er hoefden geen invoerrechten worden betaald over het beeld, dat in Frankrijk gegoten zou worden.

Het beeld werd in het verloren-was procédé gegoten, naar Rotterdam gebracht en opgesteld. Op 15 mei 1953 werd het aan de Leuvehaven onthuld en officieel aan Burgemeester Van Walsum overgedragen. Eén van de voorwaarden van de schenking was, dat het beeld op die en enkel die plaats zou blijven staan. Dat heeft later wel wat voeten in aarde gehad.


Over de eerste directeur Heinz Littaur van de Bijenkorf van Rotterdam vonden we nog dit in de Museumkrant #18, Jaargang 5, sept 2005, met dank aan het Historisch Museum Rotterdam:

Heinz Littaur had in Duitsland economie gestudeerd en kwam in 1924 naar Amsterdam, als directie-secretaris van de Bijenkorf in Amsterdam. Al snel vertrok Heinz Littaur naar Rotterdam. Na 1933 kwamen nog veel meer Joodse medewerkers van de Bijenkorf uit Duitsland.

Het ontwerp van Dudok t.b.v. de Bijenkorf Rotterdam werd mede gekozen vanwege het marketing effect. Het Dudok gebouw van de Bijenkorf moest een stempel drukken op Rotterdam, wat dus uitstekend gelukt is!

Ooit organiseerde de Bijenkorf zelfs een treinverbinding naar Rotterdam vanuit Brabant en Zeeland, voor nieuwe klanten had men wel het een en ander over, allemaal dankzij de ideeën van Heinz Littaur.

Op de verjaardag van Heinz Littaur vond het bombardement plaats. Door de hitte was o.m. de hele parketvloer gesmolten. Toen het enigszins mogelijk was, heeft Heinz Littaur vanaf de puinhopen het personeel van de Bijenkorf toegesproken en gezegd dat niemand zou worden ontslagen, iedereen werd opgeroepen te helpen bij het puinruimen. Totaal werd door het personeel van de Bijenkorf 20.000 ton puin afgevoerd o.l.v. directeur Heinz Littaur.

Na de heropening van het voorste gedeelte van de Bijenkorf in januari 1941 moest de Joodse directeur Heinz Littaur met zijn gezin vluchten. Gelukkig heeft Heinz Littaur met zijn gezin de oorlog overleefd. Heinz Littaur werd in 1946 benoemd tot directeur van de Bijenkorf van Den Haag.

Trouwens, waar is Alie gebleven?

Oh, die is even naar het toilet, buiten, voor de Passage.

Ja, maar, volgens Gerard Martens waren die toch niet gratis ???

Nou, een keertje zondigen maar, gaat toch van jullie erfenis af en Aad wilde daar ook toch nog naar toe in het volgende verhaal.....wachten we toch effe op hem, oh, hij moest eerst nog wat vertellen over dat Caland monument, wie was dat dan en waar is dat standbeeld toch gebleven ???

Op onze site hebben we ook nog 3 verhalen met als titel:

De veranderingen in de Coolpolder van Rotterdam
Klein citaat uit deel 3:

Daartoe is in 1915 een blok huizen tussen de beide laatstgenoemde stegen onteigend; het duurde intussen nog tot 1939 voor deze doorbraak haar beslag kreeg. Maar dat kon niemand in 1915 nog vermoeden......

Het was dan ook in de verwachting dat hier spoedig een brede verkeersweg tot stand zou komen, dat zich gedurende de eerste wereldoorlog een combinatie vormde om te komen tot de bouw van een centraal gelegen modern geoutilleerd hotel aan de kop van de Schiedamsesingel waar, naar het zich toen al liet aanzien. het hart van het nieuwe Rotterdam zou gaan kloppen.
Deze combinatie constitueerde zich tot de n.v. Rotterdamsche Hotel Maatschappij en wist de hand te leggen op een groot complex panden tussen de Gedempte Vest en de singel, dat zich achter tot aan de Sleutelsteeg, waar Baan en Gedempte Vest samenkwamen, uitstrekte, en daaronder ook de stalhouderij van Van der Kuylen en café Caland.
Het lag in de bedoeling de Gedempte Vest aanzienlijk te verbreden, de bebouwing aan het Van Hogendorpsplein op te schuiven tot aan een lijn die aansloot bij de nieuwe rooilijn van de huizenrij aan de zuidzijde van de Karrensteeg. en het noordelijk gedeelte van de Baan in de bebouwing te doen opnemen.

In 1916 sloot de gemeente, die de totstandkoming van een eerste-rangs hotel gaarne zag, een overeenkomst met de Hotel Maatschappij, waardoor deze over de nodige aansluitende terreinen zou kunnen beschikken.





1920

Ontwerp van de NV Rotterdamsche Hotelmaatschappij
op het Van Hogendorpsplein
Als gevolg daarvan werden de huizen tussen de Gedempte Vest en de Schiedamsesingel afgebroken, waardoor een woestenij ontstond, die tot ergernis van alle Rotterdammers jarenlang dit stadsdeel bleef ontsieren.

Toen Mr. Van Aalten in 1927 er in de Raad een interpellatie over hield, bleek het dat de Hotel Maatschappij wegens de moeilijke tijdsomstandigheden de bouw niet meer aandurfde en dat langdurige onderhandelingen en concessies van de zijde der gemeente de Maatschappij niet over het dode punt hadden kunnen heenhelpen.

Maar in 1928 verklaarden B. en W. in een brief aan de Raad: 'onder deze omstandigheden hebben wij gemeend, toen van de n.v. Maatschappij De Bijenkorf te Amsterdam, gemachtigd door de Hotel Maatschappij, een aanvraag inkwam om medewerking tot de stichting op het terrein van een groot warenhuis, daartegen niet a priori een afwijzend standpunt te moeten innemen......'

---

We kregen de volgende reaktie:

Met veel genoegen bekeek en las ik je website over het oude Rotterdam, waaraan ik nog veel herinneringen bewaar.
Ik ben geboren (in '34) en getogen "op" Oud-Beijerland, van waar we kleren plachten te gaan kopen in de stad. Eerst met de stoomtram naar de Rosestraat en dan vanaf het Stieltjesplein verder met de electrische tram naar de stad. Prachtig was het als dan net de Hef open ging, voorafgegaan door een loeiende sirene.Het verkeer op het Stieltjesplein stond dan altijd vast omdat de verkeersbrug over de Koningshaven dan ook gelijk open ging.
Maar leuker was het om naar de stad te gaan met de boot (s.s. Oude Maas III), die aan de Boompjes afmeerde vlakbij de oude Willemsbrug. Die boot is trouwens tijdens en vlak na de watersnoodramp nog weer in de vaart geweest, toen het trammetje niet reed. Toen stond er aan de Boompjes bij de loopplank een politieagent om je pasje te controleren, dat je toegang gaf tot Oud-Beijerland.
Maar nu eerst even naar de foto van de kop van de Blaak uit '54.
In het onderschrift staat dat het torengebouw achter Gerzon de Bijenkorf is, maar in mijn herinnering is dat het kantoor van de Hollands(ch?)e Bank Unie. Erachter, aan de overkant van de Coolsingel staat het hoofdkantoor van de Rotterdamsche Bank Vereeniging (ja,ja, zo heette-ie) op de plaats van het vroegere Coolsingelziekenhuis, dat een paar fikse voltreffers te incasseren kreeg, ondanks het grote rode kruis dat op het dak geschilderd was. Van dat ziekenhuis resteert nu alleen nog het oude poortje bij de Lijnbaan.
De oude Bijenkorf, een modern gebouw van gele baksteen (Dudok?) stond recht tegenover Gerzon aan de zuidkant van de Blaak, dus net buiten de foto. De Bijenkorf had trouwens bij het bombardement ook een voltreffer gekregen, waardoor de winkel een merkwaardige blinde muur had, die als provisorische buitenmuur fungeerde.
Van het bombardement herinner ik me o.a. dat het daags na 14 mei '40 lichtgrijze asvlokken sneeuwde in onze tuin. En dan verder natuurlijk die trieste aanblik van al die uitgebrande huizen, waarin soms nog zo'n ouderwetse perkamenten lampenkap aan een verkoolde balk hing te slingeren en die penetrante brandlucht overal. Overal zag je groepjes mannen, die stenen zaten te bikken. Daarvan hebben ze nog de schouwburg herbouwd en al die noodwinkeltjes overal in de stad en Lutusca, wat was dat een enorme zaal!
Later heb ik als student nog 5 jaar in de stad gewoond, toen was Lutusca inmiddels vervangen door twee bioscopen aan de Kruiskade.

Toen ik er een paar jaar geleden nog eens was kon ik m'n weg er niet meer vinden. Niettemin ben ik over de Erasmusbrug gereden en door die goeie ouwe Maastunnel weer terug.

Ik ben nu 70 en woon in Groningen (waar niets boven gaat), maar aan mijn Rotterdam bewaar ik nog veel herinneringen zoals je inmiddels begrepen hebt.

Veel succes verder nog met je website.

Hart. groet,

Frans Kroesen

---

Op zoek naar alles wat we bijv. hebben over De Bijenkorf:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Bijenkorf, Lutusca enz enz en klik op ENTER

---

Nieuwsgierig wat deze fraaie foto van de Bijenkorf toen met Dames van nu te maken heeft?

Klik maar eens snel dan op deze LINK

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....