Eerst even een algemene toelichting :
Een nijverheid die net als de lakenweverij al eeuwen in Rotterdam werd beoefend, was de bierbrouwerij. Deze was vlak voor 1600 nog even kleinschalig als in het midden van de zestiende eeuw, maar verdubbelde in omvang gedurende de eerste twee decennia van de zeventiende eeuw en streefde vanaf 1600 het Delftse bier voorbij.
Tot omstreeks 1650 telde Rotterdam gemiddeld zo'n 30 bierbrouwerijen die een bier produceerden dat landelijke bekendheid genoot vanwege de goede smaak; de kwaliteit van het oppervlaktewater van de rivier de Maas droeg hieraan sterk bij.
Met Haarlem, en na 1650 ook Amsterdam, behoorde Rotterdam tot de belangrijkste centra voor bierproductie van de zeventiende eeuw. Deze steden brachten meer dan tweederde van de bier-accijnzen in de Republiek op; Delft, Dordrecht en Leiden volgden op vrij grote afstand.
Deze vrij plotselinge verhoging van de bierproductie had te maken met de door de bevolkingstoename groeiende omvang en goede bereikbaarheid van de binnenlandse markt; bovendien verboden de steden het brouwen van bier op het platteland.
In Rotterdam kwam daar nog bij dat niet alleen de stedelijke bevolking, maar juist ook de stijgende aantallen vissersschepen en koopvaardijschepen in de haven voor extra vraag naar bier zorgden.
Bijna alle zeventiende-eeuwse Rotterdamse brouwerijen waren buitendijks gesitueerd in de Waterstad.
Het vrij omvangrijke personeelsbestand van een brouwerij telde naast brouwers, knechts en kuipers in veel gevallen een vrouwelijke administratieve kracht en ook het toezicht op de brouwerij werd wel door vrouwen, vaak weduwen van brouwers, uitgeoefend.
De voor het bierbrouwen benodigde gerst en andere granen waren zowel afkomstig van de Hollands Zeeuwse eilanden als uit Frankrijk of via Amsterdam uit het Oostzeegebied. Als brandstof diende inheemse turf; deze werd in de loop van de eeuw steeds vaker door vooral Schotse en Engelse steenkool vervangen.
Enkele bierbrouwers hielden zich tegelijkertijd ook bezig met de productie van brandewijn, een bedrijfstak die in de behoefte aan goedkope alcohol voorzag en eveneens vanaf omstreeks 1600 sterk opkwam, meestal in vrij kleine bedrijven.
Brandewijn kon namelijk zonder al te veel kennis, gereedschap of kapitaal worden geproduceerd en daarom was het bedrijf vooral voor handwerkslieden interessant.
In de eerste helft van de zeventiende eeuw breidden de branderijen zich zowel in omvang als in aantal uit en omstreeks 1650 telde Rotterdam ongeveer 50 branderijen. Als grondstof gebruikte men vanzelfsprekend wijn, maar er werd in toenemende mate ook gedistilleerd bereid uit granen vermengd met mout afkomstig van de brouwerijen annex mouterijen, waaraan kruiden of specerijen werden toegevoegd. Rond het midden van de eeuw overheerste de productie van korenbrandewijn.
En nu weer terug naar de Leuvehaven :
Waar de Leuvehaven mondt in de Maas ten oosten van de Nieuwe Werken, wriemelt opeens het leven van de oude stad om ons heen. En toch was de Leuve in de 16de eeuw nog maar een buitendijkse kikkerkreek, omzoomd door wilgen. Ze werd pas helemaal op het eind van die eeuw uitgebaggerd en bekaad, en in het eerste kwart van de 17de eeuw raakten de erven bebouwd.
Huizenspeculanten waren er spoedig bij, voorts kochten schippers en haringreders er grond, en er vestigden zich zes brouwerijen, waarvan er één op de oostzijde, genaamd De Twee Witte Klimmende Leeuwen, de bebouwing zou domineren met een breed front en een torentje met een slagklok.
Weer later vestigden zich er de upper ten, misschien aangemoedigd door sommige schippers die zich al gauw ontpopten als zeehelden, zo bijvoorbeeld kapitein Maerten Harpertz. ['Bestevaer'] Tromp en zijn overbuurman en chef Pieter Pietersz. Heyn [die bij hem aan boord sneuvelde].
Zoon Cornelis Tromp werd met de titel luitenant-admiraal-generaal van de republiek eveneens een pronkstuk van de vaderlandse geschiedenis [hoewel hij als zijn vader Orangist was gebleven].
Ook de ontwerper van onze Grondwet mr. Gijsbert Karel van Hogendorp zou er eens wonen, zelfs geboren worden, in het herenhuis dat eerst aan de zoon van Hugo de Groot had toebehoord, géén Orangist, en daarom door het volk vrijwel weggestenigd.
Potentiële konstabels als alle Rotterdamse schepelingen waren, omdat ze zich voortdurend tegen zeerovers moesten verweren, hadden zij de gehate baljuw mr. Jacob van Zuylen van Nyevelt zelfs met zijn inderhaast opgetrommelde lijfwacht van 150 man van de republiek uit zijn woning aan de Leuvehaven verdreven, gebruik makend van de kanonnen op het westelijke bolwerk. Na plundering werd zijn huis door het volk gesloopt.
Herbouwd is het bezit van de familie gebleven, tot de weduwe van de kleinzoon het verkocht aan één van de puissant rijke internationale financiers van de naam Osy, wier stamvader hier als berooide Gasconse dragonder was gestrand. Want het was er goed wonen!
Even een kijkje in de Bierhaven, die tot 1897 Wijn- en Scheepmakershaven verbond.
Na haringvangst was in de middeleeuwen lakenweven en vervolgens bierbrouwen de voornaamste bron van bestaan van de Rotterdammers. Vóór de Hoekse en Kabeljauwse twisten, waarin de stad van al haar haringbuizen beroofd werd, bezat Rotterdam 25 brouwerijen, in het begin van de 16de eeuw waren het er nog maar 9. Doch ze namen weer toe toen dé bloei van de stad tegen het einde van die eeuw culmineerde in de uitleg onder Van Oldenbarnevelt.
Een woordvoerder van Maria de Medicis schreef in 1638 het succes der brouwerijen toe aan het heerlijke zoete Maaswater, waar de zalmen in rondspartelden dat het een lust was...
Midden 17de eeuw was het Rotterdamse bier zelfs wijd en zijd vermaard. En dat bleef zo. Het beste bierwater is tegenwoordig Rotte-water, omdat het, geweld uit de veenplassen bij Zevenhuizen, en op zijn loop naar de stad door geen enkel chemisch bedrijf besmeurd, zo fris is gebleven als Dirk Smits het in de 18de eeuw bezong in zijn dartel poëem, dat hij niet met zalmen bevolkte maar met kussende waternimfen.
Rotterdam had dan ook al vroeg een burgemeester-bierbrouwer, Esaias de Lind, brouwer van het Ankerbier, zoon van de doperse Anneke Jans [die de marteldood door verdrinking stierf].
Intussen bevond zich aan de Bierhaven noch in de Bierstraat [daar vlakbij] ook maar één brouwerij. De naam was maar een naam.
In de buurt waren er overigens genoeg! En maar wedijveren met mooie namen. Voor de aardigheid hebben we er een handvol bij elkaar gezocht:
- d'Oranjeboom [bestaat nog]
- d'Oranje lelie [later De roos]
- De witte leeuw.
- Het witte leeuwtje
- De twee witte klimmende leeuwen [zie Leuvehaven]
- Het witte paert
- Het witte hart
- Het witte ancker [het was allemaal wel wittedewit!]
- Het swarte paert
- De roode pauw
- De roode halve maan
- voorts weer een leeuw: De leeuw met de staf
- en nog één: De vliegende leeuw [voorheen De druyf]
- en dan maar eens een Olifant [later De boot],
- en De dolfijn
- voorts De 3 hoorntjes
- de 3 ringen
- De 3 claverblaatgens
- 't Hopblad
- De posthoorn
- De bijl
- De bel [ook branderij]
- De werelt
Onder de mooie kantoorpanden, die eertijds herenhuizen waren, vermelden we o.a. het gebouw aan de Boompjes nummer 58, dat een fraai voorbeeld was van de Empire-stijl. We vermelden het speciaal omdat het gebouwd werd door Jan Giudici, (Aad : ook architekt van de St. Rosaliakerk en de Marinierskazerne) van wien ook het reeds genoemde, hoogst merkwaardige gebouw aan de Leuvehaven was, dat aan een kerk deed denken en oorspronkelijk een brouwerij was, De Twee Leeuwen geheten en diende tot kantoorpand en pakhuis.
Het lag bijzonder schilderachtig. Wanneer men van de Schiedamse Dijk de Leuvehaven betrad, zag men het direct liggen, al was de gevel half verborgen door het lommer van de bomen op de kade. Daaraan meerden steeds schuiten van binnenschippers, soms met de mast op, en een enkele maal hing er een zeil te drogen.
Door zijn statigheid in deze omgeving van ietwat vervallen kantoren en pakhuizen irriteerde dit gebouw bijna. Er stond zoals gezegd een slank torentje op, waarin een klok was aangebracht, een der vele in de buurt. De Lutherse Kerk had immers ook een klok en de Grote Sint Laurens eveneens, al was deze dan sinds jaren in reparatie geweest.
Deze voormalige brouwerij "De Twee Leeuwen" herinnerde aan een periode, waarin Rotterdam rijk was aan brouwerijen en een tweede Schiedam kon worden genoemd. Ze hadden allemaal mooie namen, deze brouwerijen, die vooral ontstonden, toen de nieuwe havens als Leuvehaven, etc. werden uitgelegd en langs de kaden daarvan industrieterreinen te over beschikbaar kwamen.
Enkele namen geven een idee van de keurcollectie :
- "De Rode Pauw" (Haringvliet-Nieuwe Haven) "De Vergulde Haringbus" (Haringvliet ZZ) "De Dubbele Arend" (niet vanwege het feit, dat de brouwer dubbel zag na het proeven van zijn eigen product, Hoogstraat) "De Wereld" (Leuvehaven) "De Smack" (Blaak-Brouwerijsteeg) "De Oranjeboom" (Wijnhaven-Oranjeboomsteeg) "De Witte Eenhoorn" (Delftsevaart O.Z.) "De Drie Haringen" (Hoogstraat NZ) "De Haring met de Kroon" (Blaak ZZ) "De Rode Hand met de Kroon" (Open Rijstuin) "Het Witte Paard" (Leuvehaven)
Onder de namen der eigenaars in vroegere en latere tijd komen thans nog bekende Rotterdamse namen voor, als Pessers, de Monchy etc. Verschillende brouwers waren na de inneming van Breda door Spinola (Aad : in 1625) vandaar naar Rotterdam getrokken en hadden er zich gevestigd. Een familie bezat op de Hoogstraat drie brouwerijen.
De brouwerij "De Twee Leeuwen" brandde in 1782 geheel af. Directeur was toen een Mr Pieter de Monchy. Ze werd geheel herbouwd. Tijdens de herbouw ging de leverantie van bier gewoon door. De hiertoe benodigde voorraden werden door collega's van de bierbrouwer beschikbaar gesteld. De solidariteit onder de Rotterdammers bleek reeds in die dagen....
Aan de achterkant van de voormalige brouwerij, die zoals gezegd aan een kerk deed denken en welke in de Twee Leeuwensteeg uitkwam, herinnerde een grote, oude gevelsteen met twee leeuwen aan de vroegere bestemming. We zijn er van overtuigd, dat heel wat Rotterdammers eerst thans horen, wat het precies was, waar ze dikwijls met een zekere verbazing naar gekeken hebben.
Maar dit gold voor zovele dingen in het oude Rotterdam. Nu het er niet meer is, geeft men zich pas rekenschap van het verleden, wanneer men in gedachten nog eens door de oude stad wandelt en zich dan opeens iets herinnert, dat nolens volens meer dan iets anders in de herinnering is blijven hangen. Dan blijkt ook, hoeveel er eigenlijk was, hoeveel aardigs en moois, pittoresks en karakteristieks....
Wie b.v. wel eens, door toevallige omstandigheden, op de afgelegen Bierhaven belandde, kwam daar voor een kantoorpand (links op de Bierhaven foto) te staan, dat eens een concertzaal was geweest. Het werd óók door Jan Giudici gebouwd en wel in 1804. (Aad : ook architekt van de St. Rosaliakerk en de Marinierskazerne)
Ofschoon het hier eerder om een restauratie van een reeds bestaande concertzaal ging, mag gerust van een zo goed als algehele vernieuwing worden gesproken, welke geschiedde volgens de plannen van Giudici. Later werd er het een en ander aan het gebouw veranderd en het ging er niet op vooruit. Het diende tot kantoor en magazijnpand en weinigen hadden enig idee van de oorspronkelijke bestemming, daar ook het inwendige grote veranderingen had ondergaan.
Na heel lang zoeken hebben we twee prenten gevonden van oude Rotterdamse bierbrouwerijen :
over dit gebouw hebben we het de hele tijd gehad.....
dat dit ooit een bierbrouwerij was, is toch niet voor te stellen, Rotterdam....
over de Leuvehaven de Lange Leuvebrug
over de Wijnhaven (links) de Kleine Wijnbrug
achter de Kleine Wijnbrug onze bierbrouwerij met torentje die ook wel
De Twee Witte Klimmende Leeuwen
werd genoemd
rechts de 2 korenmolens De Pelicaan en De Oranjeboom
het torentje links naast de molens is van de Witte Poort (link naar ons stadspoorten verhaal)
eigenlijk dezelfde prent als daarboven, alleen is nu onze bierbrouwerij veel beter te zien
De Twee Witte Klimmende Leeuwen
Na een tip van Gerard Martens ontdekten we dat we toch nog meer foto's op onze website hadden :
en natuurlijk mag zoo'n foto ook niet ontbreken :
En ook deze stond al op onze site :
Ook voegen we nog iets toe uit ons verhaal
Rond 1911 stonden er nog veel 17e eeuwse huizen in Rotterdam, 50 jaar ervoor waren er ook nog huizen uit de 16e eeuw in Rotterdam
Deze gevelsteen is een overblijfsel van de brouwerij "De Twee Witte Klimmende Leeuwen" aan de oostzijde van de Leuvehaven, die in 1621 werd opgericht door Jacob Jacobsz. van Couwenhoven. Deze was in dat jaar eigenaar geworden van drie aaneeng renzonde erven aan deze steeg en had door aantrekking der eigendommen van zijn zwager Dammas Jansz. Pesser het terrein verkregen, waarop de brouwerij met mouterij kon worden gesticht. Door latere aankoopen werd het terrein belangrijk uitgebreid.
In het midden van de 17de eeuw was deze brouwerij volgens het Loflied op de Rotterdamsche brouwerijen de grootste van alle:
„Glimmende Leeuwen Twee
Die steken 't hooft omhoogh
D'eerste plaets hem toecompt".
In de eerste helft der 18de eeuw komt de brouwerij in eigendom aan de familie De Monchy, die er in 1750 een vennootschap van maakte.
Den 19den Maart 1782 werd de brouwerij door brand geheel verwoest, doch spoedig daarna weder opgebouwd. In 1833 verkocht Salomon de Monchy, die inmiddels de eenige eigenaar was geworden, ze aan Samuel Dunlop, die het brouwbedrijf ophief en het gebouw als pakhuis gebruikte.
Aan dit verhaal voegen we ook nog dit citaat toe uit ons Stadsbouwmeesters van Rotterdam verhaal over Architect Giudici:
- St. Rosaliakerk aan de Leeuwenstraat. (1778 - 1779)
Sint Rosaliakerk
LINK
- Marinierskazerne aan het Oostplein (1782)
Marinierskazerne
LINK
- Concertzaal aan de Bierstraat (1783)
LINK
- De latere Bierbrouwerij De Twee Leeuwen
Bierbrouwerij De Twee Leeuwen aan de Leuvehaven (1784)
LINK
- Admiraliteitsgebouw op 's Landswerf (later Rijks-entrepot, dat in 1891 afbrandde) (1785)
De scheepswerf van de Admiraliteyt van de Maeze aan het Boerengat
LINK
- Orgel in de Groote Kerk (1795).
LINK
-
Over Giudici vonden we de volgende biografie:
Carlo Giovanni Francesco Giudici werd op 5 januari 1746 te Dulciaghi (DoIzago) in Noord-Italië geboren. Hij kwam omstreeks 1770, waarschijnlijk via Frankrijk naar ons land en vestigde zich onmiddellijk in Rotterdam als architect.
Veelal komt Giudici in archiefstukken met de goed Hollandse doopnaam Jan voor.
In 1776 bouwde Giudici de om haar intérieur zeer geroemde rooms-katholieke Rosaliakerk in de Leeuwenstraat te Rotterdam. In 1785 leverde Giudici het ontwerp voor het Admiraliteitsgebouw op 's Landswerf te Rotterdam, dat naar zijn tekeningen uitgevoerd werd. Eveneens bouwde Giudici het Arsenaal in deze stad, dat later tot Marinierskazerne werd ingericht.
In 1786 werd Giudici aangesteld tot architect en inspecteur-generaal der gebouwen van de Admiraliteit op de Maze. In 1795 werd Giudici in dezelfde kwaliteit bij het Verenigd Departement van Rotterdam en Vlissingen benoemd.
Giudici verkreeg als architect grote naam; tal van particuliere woonhuizen en openbare gebouwen in Rotterdam, Schiedam en elders werden naar zijn ontwerpen uitgevoerd. Eveneens legde Giudici een aantal buitenplaatsen in de omgeving van Rotterdam, Gouda en Voorburg aan.
LINK
In 1807 stelde koning Lodewijk Napoleon Giudici aan tot het voeren van de hoofddirectie over alle vernieuwingen en veranderingen, nodig geworden tengevolge van de Kruitramp te Leiden. Twee jaar later belastte de genoemde vorst Giudici met de plannen ter verfraaiing van de stad Assen en het bouwen van een paleis en andere gebouwen aldaar, welke plannen tengevolge van de troonsafstand van Lodewijk Napoleon in juli 1810 niet tot uitvoering kwamen.
Giudici huwde in 1792 met Jacoba Maria Gildenhuis, de 23-jarige dochter van de metselaar Willem Gildenhuis. Hij overleed op 17 mei 1819 en liet één zoon na.
