De gebroeders de Witt (van het rampjaar 1672), Hugo de Groot (van de boekenkist) (LINK) en Johan van Oldenbarnevelt zijn heel lang verguisd geweest, want zij waren niet nadrukkelijk "voor de Oranjes". Daarom is het eigen verwonderlijk dat bij het nieuwe stadhuis van Rotterdam een standbeeld kwam van Oldenbarnevelt die van 1576 tot 1586 Stadspensionaris van Rotterdam is geweest (LINK). Zijn verdiensten voor Rotterdam zijn blijkbaar zo groot geweest, dat hij er een standbeeld aan over hield. Volgens mijn boeken breidde hij de Rotterdamse marktrechten uit, onderhandelde hij met succes over de verdeling van de haringvangsten en haalde hij, na de val van Antwerpen in 1585, een groot aantal wevers uit Antwerpen over om zich in Rotterdam te vestigen.
Parma trekt Antwerpen binnen
Parma zit op het witte paard op de brug net voor de stadspoort van Antwerpen
1543 - 1592
zoon van de Landvoogdes Margaretha van Parma
Had Oldenbarnevelt beter "zijn best gedaan", dan hadden misschien meerdere Antwerpense handelaren zich niet in Amsterdam, maar in Rotterdam gevestigd. De val van Antwerpen en dus de vlucht van de Antwerpense handelaren naar het Noorden betekende het begin van de Gouden Eeuw van vooral Amsterdam en de tolerantie in Amsterdam op godsdienstig gebied, want uit Antwerpen kwamen ook veel Portugese Joden over. Toen Johan vertrok uit Rotterdam werd hij opgevolgd door zijn broer Elias.(LINK) Die op zijn beurt in 1610 werd opgevolgd door Hugo de Groot, ja die van de boekenkist....LINK
Wist je trouwens dat Oldenbarnevelt ooit Heer van het Tempel complex in Overschie is geweest? Nee, klik dan maar gauw op deze link.....
Graaf van Leicester
1532 - 1588
Na de moord van Willem de Zwijger in 1584 kwam op verzoek van de Staten de Graaf van Leicester over als opvolger van Willem de Zwijger. Dit was geen succes. Ten einde raad werd besloten om het heft in eigen handen te nemen en het dagelijks bestuur in handen te leggen van de meest bekwame bestuurder op dat moment : Johan van Oldenbarnevelt, in 1586 werd hij benoemd tot Raadpensionaris van Holland, de machtigste funktie die iemand toen kon bereiken. Op 13 mei 1619 werd de 71-jarige Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof onthoofd. Wat was er gebeurd ?
Eind 19e eeuw was bijv. Busken Huet een van de eersten die wat genuanceerder over Johan van Oldenbarnevelt ging schrijven in zijn monumentale werk "Het Land van Rembrandt", op basis van dit soort diskussies zal het Rotterdamse besluit voor dat standbeeld wel eens genomen kunnen zijn...
In "Het Land van Rembrandt" (heb ik uiteraard) wordt Johan nog wel beschuldigd, maar in het betoog komen een heleboel tegenargumenten naar voren. Ook Vondel wordt er bijgehaald, want die was een van de medestanders van Johan van Oldenbarnevelt en Hugo de Groot... Busken Huet noemt van Oldenbarnevelt een dictator "maar geen andere Nederlandse Staatsman heeft aan zijn medeburgers ooit meer of grotere diensten bewezen dan hij. Tegelijk Minister van Oorlog, Marine, Kolonien, Financien, Binnenlandse en Buitenlandse Zaken. Vriend van Willem de Zwijger en nevens Maurits de Redder van de Nederlandse Staat. Zonder zijn veeljarige heerschappij zouden de Nederlanders er nooit zijn gekomen"
Johan was de grote financierder van de veldtochten van de geniale Maurits. Maurits was de eerste in Europa die het aloude massale Middeleeuwse aanvallen verving door van hogerhand geleide gedisciplineerde aanvallen. Hij was de eerste die de boeken over de militaire strategieen van o.m. de Romeinen weer eens las. Exercities werden ingevoerd en men moest "wachten op bevelen en niet handelen naar eigen bevinding". Tot 1600 verliep de samenwerking tussen Johan en Maurits goed. Toen namen de Staten het besluit (op aandrang van Johan) om Maurits op te dragen het zeeroversnest Duinkerken te veroveren, diep in vijandelijk gebied. Begrijpelijk uit financieel oogpunt..... In die tijd was het de gewoonte dat de opdrachtgever mee ging, en dus ging Johan mee met Maurits. Johan bleeft echter achter in Oostende, toen een Nederlandse vesting, die later slechts met heel veel moeite door de Spanjaarden werd veroverd. Het einde van het Verenigde Nederland tot 1815 en een einde van de financiele armslag van de Spanjaarden, het beleg van Oostende was een prestige zaak geworden voor Madrid en zoiets kost altijd heel veel geld.
LINK
Iedere Nederlander weet hoe het afliep onderweg naar Duinkerken, dankzij de strategische capaciteiten en wat geluk aan de zijde van Maurits werd voor het eerst het toen superieure Spaanse leger in een grote veldslag op het strand bij Nieuwpoort verslagen, tot die tijd voerde Maurits een soort guerilla oorlog en ontweek een massaal gevecht. Maurits heeft toen het terechte besluit genomen om niet door te gaan naar Duinkerken. Vanaf die tijd boterde het niet meer tussen Maurits en Johan. Maurits was niet voor het 12-jarige bestand in 1609, Johan uit financiele overwegingen wel.
Tijdens het 12-jarige bestand ontstond bijna een gewapende burgeroorlog tussen de (laten we maar noemen) godsdienstige preciezen en rekkelijken. Uiteindelijk sloot Maurits zich aan bij bij de preciezen, al was hij niet zo precies. Nu weten we dat hij een groot aantal kinderen had en ook samen leefde, zonder te trouwen, met Margaretha van Mechelen. Margaretha kreeg 2 zonen Willem en Lodewijk van Nassau, maar dat is een ander verhaal. Op zijn sterfbed in 1625 dwong Maurits zijn halfbroer Frederik Hendrik (die het ook niet zo nauw nam...) te trouwen met Amalia van Solms, de vrouw die het aanzien van de Oranjes definitief deed stijgen door o.m. de bouw en de luxueuze inrichting van allerlei paleizen, ook weer een ander verhaal.
Amalia, gravin van Solms-Braunsfels kwam als hofdame in het gevolg van de keurvorst Frederik V van de Paltz in Den Haag terecht. Een verloren veldslag in de Dertigjarige oorlog (Slag bij Witte Berg) in Bohemen had deze Protestantse vorst in 1620 doen besluiten naar de Nederlanden te vluchten.
Amalia trad in 1625 in het huwelijk met Frederik Hendrik. Broer Maurits had dit op zijn sterfbed bedongen.
v.l.n.r.
Willem I (de Zwijger) (1533 - 1584)
Maurits (1567 - 1625)
Willem II (1626 - 1650)
Frederik Hendrik (1584 - 1647)
Willem III (1650 - 1702)
Johan en Hugo de Groot (LINK) en vele anderen behoorden tot de meer rekkelijken. Toen op een gegeven moment, bijv. in Utrecht, eigen legertjes van rekkelijken gingen ontstaan, gesteund door Johan, koos Maurits nadrukkelijk de kant van de preciezen, hij deed dit door demonstratief een kerkdienst van de preciezen bij te wonen.
-
Maurits kreeg een hekel aan de rekkelijke dominee Johannes Uyttenbogaert die hem er steeds op wees dat Maurits een goddeloos leven leidde door niet te huwen met de vrouw waarmee Maurits al jaren een relatie had, de katholieke Margaretha van Mechelen, hofdame van Louise de Coligny, de moeder van zijn halfbroer Frederik Hendrik. En door die hekel aan de rekkelijke dominee Johannes Uyttenbogaert koos Maurits voor de preciezen. Het is inderdaad niet direkt te begrijpen...
-
Reeds een jaar na de dood van Charlotte de Bourbon huwde Willem van Oranje voor de vierde keer, nu met Louise de Coligny.
Louise de Coligny was opnieuw een Française.. Louise, afkomstig uit kringen van de Hugenoten. had tijdens de Bartholomeüsnacht in 1572 zowel haar vader als haar man verloren.
LINK
Uit de relatie met de katholieke Margaretha van Mechelen werden 3 zonen geboren, die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt tijdens het verdere verloop van de 80-jarige oorlog en erna, zij werden de stamvaders van de Oranje takken Nassau Odijk en Nassau La Lecq: Willem (1601), Lodewijk (1602) en Maurits (1604)
Volgens de overlevering weigerde de 71-jarige Johan om gratie te vragen aan Maurits en zat Maurits in spanning te wachten op dit gratie verzoek, waarop Maurits niet zou hebben geweten wat hij moest antwoorden..... de heren waren elkaars gevangenen.
Het "stockske" waarmee Johan het schavot besteeg, de bril die hij droeg en het zwaard waarmee hij werd onthoofd, ga ik nog steeds ieder jaar bekijken in het Rijksmuseum en denk dan na over deze zwarte bladzij in onze geschiedenis. Als ik in Rotterdam wandel over de Coolsingel, altijd even Johan gedag zeggen, vlakbij Donner en de Slegte trouwens...
v.l.n.r.
Oldenbarnevelt, Ridder, Heer van Berkel en Rodenrys
Johannes Uyt den Boogaart, gewezen Predikant van Zn. Excel. (Maurits)
Hugo Grotius, Pensionaris der Stat Rotterdam
Rombout van Hoogerbeets, Raedsheer en Pensionaris der Stat Leyden
Gillis van Ledenberg, Secretaris der Heeren Staten van Utrecht
Adolf van Wael, Heer van Moersbergen
Na de onthoofding van Oldenbarnevelt beperkten de Staten van Holland de bevoegdheden van een Landsadvocaat sterk in en veranderde toen ook meteen zijn titel, i.p.v. Landsadvocaat werd het voortaan Raadpensionaris....
In het Rijksmuseum loop ik ook altijd langs het borstbeeld van Victor de Stuers in de hal, het Tweede Kamerlid uit ca 1900 die de aanzet heeft gegeven tot de stichting van het Rijksmuseum en er dus voor heeft gezorgd dat het "stockske" waarmee Johan het schavot besteeg, er nog steeds is. Wat toen helemaal niet zo zeker was om dit nog langer te bewaren......
Victor de Stuers verdient ook mijn achting omdat hij ook tegen de tijdgeest inging voor wat betreft de koloniale politiek, zoals die toen bedreven werd : zie de onderstaande spotprent uit mijn Nederlands-Indië site
Het 2e Kamerlid Victor de Stuers stelde al in 1905 :
" Als ik optel alle elementen van kwaadwillende aard, die wij om tot pacificatie te geraken van kant hebben gemaakt sinds 1899, dus in 7 jaar tijd, kom ik tot het respectabele getal van 15.802 elementen van kwaadwilllende aard, die van kant zijn gemaakt door de elementen van goedwillende aard, de Hollanders"
Het leverde hem bovenstaande spotprent op !
Welk Tweede Kamer lid trouwens onderstaand Wilhelmus heeft gedicht, kon ik niet meer zo snel terugvinden, maar het is uit 1904 :
Ziet gij dien heldenstoet?
Zij schoten op de vrouwen
En drenkten 't land met bloed.
De kwasten der banieren
zijn darmen van een kind.
Licht dat ge aan hun rapieren,
nog vrouwenharen vindt.
Schuin tegenover het "stockske" waarmee Johan het schavot besteeg, hangen dan in dezelfde zaal van het Rijksmuseum, wat portretten van Gouverneurs-Generaal van Nederlands-Indié , ook die bekijk dan altijd een voor een, want op het internet heb ik over hen een unieke pagina gemaakt, klik maar eens op deze link, met een klein citaat uit deze GG pagina besluit ik mijn verhaal over Oldenbarnevelt en het Rijksmuseum , zo werkt dat bij mij, een foto roept weer een kettingreaktie van allerlei andere zaken bij mij op....
-
Daar staat, breed en wit en behagelijk laag gebouwd, het paleis van Zijne Excellentie den Hollandschen Gouverneur-Generaal.
Ziedaar een van de machtigste mannen der wereld, die te beschikken heeft over leven en dood van 55 millioen bruine menschen in Insulinde.
De "Raad van Indië" beredeneert en beraadslaagt, maar zijn wil is macht !
Vijf jaren resideert een Gouverneur-Generaal in dit witte paleis. .....met nu en dan oproer en schietpartijen, weliswaar nog maar lage bergvormingen boven de kalme zee der Hollandsche koloniale politiek, doch hier en daar aan de randen reeds rood geverfd door het bloed der blanken......edoch de inheemschen hier zijn vreedzaam en onderworpen. Zij dienen de blanken met glimlachend geduld.......in afzienbaren tijd kunnen de inlanders de Hollandschen overheersching niet missen.........kleurlingen "Westersch" opvoeden beteekent : den val van de Westersche wereldheerschappij verhaasten.....Azië ontwaakt ? Neen, Europa slaapt in!
Een rijke toekomst kan men de Nederlandsche Oost-Indische kolonie voorspellen, in geval er over honderd jaar nog koloniën bestaan. Waaraan getwijfeld mag worden.
Citaat uit 1933.
We eindigen toch maar met iets van Johan van Oldenbarnevelt, het beroemde gedicht van Vondel over het "stockske" :
-
HET STOCKSKE VAN JOAN VAN OLDENBARNEVELT, VADER DES VADERLANTS
Myn wensch behoede u onverrot,
O STOCK en stut, die, geen' verrader,
Maer 's vrydoms stut en Hollants Vader
Gestut hebt op dat wreet schavot;
Toen hy voor't bloedigh zwaert most knielen,
Veroordeelt, als een Seneka,
Door Neroos haet en ongena,
Tot droefenis der braefste zielen.
Ghy zult noch, jaeren achter een,
Den uitgangk van dien Helt getuigen,
En hoe Gewelt het Recht dorf buigen,
Tot smaet der onderdruckte steên.
Hoe dickwyl streckt ghy onder 't stappen
Naer 't hof der Staeten stadigh aen
Hem voor een derden voet in 't gaen
En klimmen, op de hooge trappen:
Als hy, belast van ouderdom
Papier en schriften, overleende,
En onder 't lastigh lantspack steende!
Wie ging, zoo krom gebuckt, noit krom!
Ghy ruste van uw trouwe plichten,
Na 'et rusten van dien ouden stock,
Geknot door 's bloetraets bittren wrock:
Nu stut en styft ghy noch myn dichten.
uiteraard zijn er meerdere stockskes in omloop, totaal zijn er zelfs 3 erkende stockskes
en zou dit HET zwaard zijn geweest, waarmee...
Een zeer goed recent boek over Johan van Oldenbarnevelt is deze biografie:
De man en zijn staat
B. Knapen
De man en zijn staat
B. Knapen
Voor meer vrijblijvende informatie Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet: |
|---|
