We gaan dit doen aan de hand van het Rotterdams Jaarboekje 1941 waarin Stadsarchivaris Hazewinkel, op bewonderenswaardige wijze, bijna emotieloos, het jaar 1940 chronologisch samenvat.
archivaris van Rotterdam (1935 - 1961)
LINK
In o.m. ons verhaal over het Gemeentearchief van Rotterdam schrijven we over Hazewinkel:
Hazewinkels historische belangstelling kwam vooral tot uiting in de wijze waarop hij zelf gebruik wist te maken van de geschiedbronnen, die in het Gemeentearchief zo rijkelijk aanwezig zijn. Hij kon de gegevens vinden en heeft velen, die een beroep op hem deden, aan zich verplicht door het geven van uitvoerige inlichtingen. Bij de voorbereiding van de "Geschiedenis van Rotterdam" was hij met de literatuur over Rotterdam vertrouwd geraakt als bijna geen ander. Het ligt voor de hand dat hij, die niet alleen de gave had zijn gedachten snel op schrift te kunnen brengen, maar bovendien over een scherp onderscheidingsvermogen beschikte, zelf de schrijverspen in ruime mate is gaan hanteren. Als redacteur van het Rotterdams Jaarboekje, dat als jaarboekje van het Historisch Genootschap "Roterodamum" een steeds groter debiet kreeg, had hij de mogelijkheid en de prikkel tot publiceren. Het resultaat waren tientallen historisch-wetenschappelijke opstellen, waarin zijn vondsten waren verwerkt.
Als persoon trad hij niet graag op de voorgrond. Zijn instelling was in het algemeen introvert en bescheiden. Zij die hem niet kenden moesten wel eens wennen aan zijn houding, die iets gereserveerds in zich had. Wie zijn vertrouwen bezat, die schonk hij volop hartelijkheid en vriendschap.
Toen hij op 28 april 1961 officieel afscheid nam van de dienst in een bijeenkomst in de aula van het Museum Boymans-van Beuningen, werd dat een grootse huldiging, die culmineerde in de ontvangst van een koninklijke onderscheiding uit de handen van burgemeester Van Walsum.
Tot 1966 bleef hij te Rotterdam wonen. Toen vertrok hij naar Maarn om daar te kunnen genieten van de natuur. Helaas is hij spoedig daarop ziek geworden en op 14 januari 1968 overleden. Op 18 januari d.a.v. werd hij te Dieren gecremeerd, op eigen verzoek en geheel naar zijn stijl in alle stilte, op zijn laatste tocht slechts vergezeld door degenen, die hem het naast stonden.
En vanzelfsprekend behoort Aad tot een van de grote bewonderaars van Hazewinkel en alles wat Hazewinkel heeft gepubliceerd hebben we natuurlijk in ons bezit, hopen we....En natuurlijk ook nog even iets over het instituut Jaarboekje Rotterdam / Rotterdams(ch) Jaarboekje:
Citaat uit dit verhaal:
-
Een van de eerste archivarissen van Rotterdam was Johan Hendrik Willem Unger :
Johan Hendrik Willem J.H.W. Unger
archivaris van Rotterdam
1883 - 1904
We mogen aannemen dat het Ungerplein naar hem is vernoemd......
Hoek Schiekade Provenierssingel
uit ons Proveniers verhaal
Op de bovenstaande foto is vlakbij het Ungerplein het woonhuis van A. van Stolk Czn te ontdekken.
En natuurlijk hebben we nog veel meer over het Ungerplein en natuurlijk ook Unger zelf :
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Ungerplein of Unger en klik op ENTER |
|---|
Unger is de geschiedenis ingegaan o.m. als initiatiefnemer van de Rotterdamse Jaarboekjes, die onder zijn leiding voor het eerst verschenen in 1888. T.z.t. gaan we aan de Rotterdamse jaarboekjes ook wat aandacht besteden.....
archivaris van Rotterdam
1858 - 1886
Unger moest helaas al in 1898 zijn werkzaamheden neerleggen t.g.v. een slopende ziekte waaraan hij in 1904 overleed. In zijn (te korte) leven heeft hij enorm veel gepubliceerd o.m. over Vondel, maar hij nam ook het initiatief tot het schrijven van een aantal boeken over de geschiedenis van Rotterdam met bijvoorbeeld als titel :
-
Bronnen voor de Geschiedenis van Rotterdam
Uitgegeven op last van het Gemeentebestuur
De Regeering van Rotterdam
1328 - 1892
Naamlijst van Personen
die in of van wege de Regeering
ambten hebben bekleed
voorafgegaan door
eene geschiedkundige inleiding
over den Regeeringsvorm van Rotterdam
bewerkt door
J.H.W. Unger
Archivaris der Gemeente
Rotterdam
1892
Waar haalde Unger trouwens de tijd vandaan voor zulk monnikenwerk als het samenstellen van namenlijsten van alle regenten van Rotterdam van 1328 - 1892, door hem de Regeering van Rotterdam genoemd......
Het spreekt vanzelf dat boeken van Unger niet zoo makkelijk zijn te vinden, dus vond Aad het een thrilling event (zoo heet dat toch tegenwoordig) om boeken van Unger zelf te kunnen bekijken...
Voor een komplete serie Jaarboekje Rotterdam / Rotterdams(ch) Jaarboekje heeft hij geen ruimte in zijn propvolle boekenkast.
En hoe kom je aan heel bijzondere zeldzame exemplaren van het Jaarboekje Rotterdam / Rotterdams(ch) Jaarboekje: goede relaties met niet-Rotterdamse Antiquariaten...
Op onze site hebben we al geruime tijd een verhaal met alleen maar deze foto's genomen na Mei 1940 in Rotterdam, die we hier allemaal opnieuw laten zien:
-
Een verhaal zonder tekst....., als je met de muis over een van de foto's gaat, krijg je misschien een idee van de lokatie en mogelijk hebben we meer op onze site :
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld bombardement en klik op ENTER |
|---|
De meeste verhalen over WOII op onze site staan in deze rubriek van Gerard Martens :
En natuurlijk staan er in allerlei andere verhalen nog meer oorlogsfoto's............
De volgende 63 foto's staan niet gerangschikt qua onderwerp, maar gewoon alfabetisch, de evt nieuwste die we hebben ontvangen, staan helemaal onderaan.
Alleen de maand Mei 1940 hebben we helemaal overgenomen uit het Rotterdamsch Jaarboekje, van de overige maanden in 1940 laten we alleen een selektie zien:
Januari 1940
9. De jeugdvereniging Dorcas herdenkt haar 40-jarig bestaan onder voorzitterschap van Ds. S. van der Molen, Chr. Geref. predikant alhier.
LINK
Februari 1940
4. Bij een inbraak bij de juweliersfirma A. Siebel aan den Binnenweg wordt voor f. 60.000,= aan kostbaarheden gestolen.
De onderstaande foto's komen uit dit verhaal:
Een foto gemaakt op het moment dat de Duitsers de Oude Binnenweg binnentrekken, een paar uur later zou ook dit stukje Rotterdam verbranden......
een uithangbord van Siebel
16. Kolonel P.W.Scharroo zal overste Gaillard opvolgen als Garnizoenscommandant van Rotterdam
April 1940
17. De wederopbouw van het Calandmonument aan de Veerhaven is gereed.
LINK
19. Bij Kon. Besluit is het gehele land in staat van beleg verklaard. Hierdoor is thans in Rotterdam de kolonel der genie P.W.Scharroo, kantonnementscommandant, de hoogste burgerlijke en militaire gezagsdrager
26. In de Burgerzaal van het Stadhuis wordt het eere-comité voor de herdenking van het 600-jarig bestaan van Rotterdam geinstalleerd.
AD 7 Juni 1340
LINK
Mei 1940
1. Deze week zal Mr. L. Einthoven zijn werkzaamheden als hoofdcommissaris van politie hervatten.
2. Opening van de Italiaansche pergola naast café-restaurant Pschorr.
3. Bij Kon. besluit is benoemd tot notaris te Rotterdam (vacature J. Koopman) de heer G. A. E. Kuijntjes, candidaatnotaris te Overschie.
4. Het militair gezag laat 21 staatsgevaarlijk geachte personen arresteeren, onder wie eenige Rotterdammers.
4. In de aula van de Ned. Econ. Hoogeschool belegt de federatie van middelbare schoolbonden een bijeenkomst ter opwekking van de jeugd tot geestelijke en moreele herbewapening.
4. De doofstommenvereeniging Amman viert haar zilveren jubileum.
5. Installatie van pastoor C. B. M. Wiemers als pastoor van de parochie van O.L. V rouwe van Lourdes in de kerk aan de Prins Hendriklaan.
5. Te Wassenaar overlijdt in den ouderdom van 73 jaar Ds. H. D. Drenth, van 1928-1934 Gereformeerd predikant bij de gemeente De Heij- Tuindorp.
6. Te Scheveningen overlijdt in den ouderdom van 76 jaar de heer W. H. J. Ulrich, oud-lid van de firma C. Ulrich & Zn. aan de Leuvehaven.
6. De eere-presidente van de afd. Rotterdam van de vereeniging het Molenwiekje, mevr. Oud-Fischer, opent in den Rotterdamschen Kunstkring een tentoonstelling van kloskant.
7. De Vlaggemansbrug moet worden afgebroken.
8. De algemeene presidente van de Ned. vereeniging tot opleiding van gezinshulpen volgens het leerlingenstelsel, Mevr. C. Kammeraat-Bekker, installeert de Rotterdamsche commissie.
8. De raad benoemt tot directeur van de 3e H.B.S. met 5 j. c. aan het Afrikaanderplein Dr. R. van Waard.
10. In den nacht van 9 op 10 Mei vallen de Duitschers Nederland binnen en bezetten het vliegveld Waalhaven.
12. De marinierskazerne aan het Oostplein wordt door een bombardement vernield.
14. Na enkele plaatselijke lichte bombardementen dwingt een zwaar luchtbombardement van de binnenstad Rotterdam tot overgave. Coolsingel, Hofplein e.o., Kruiskade, Goudschesingel, Schiedamschedijk, Kralingen tusschen Oudedijk en Oostzeedijk, het havenkwartier, de Boompjes, de St. Laurenskerk, worden verwoest of zwaar beschadigd. Hevige branden breken uit. Er zijn talrijke slachtoffers. Ook Nederland geeft zich over.
14. In den ouderdom van 54 jaar overlijdt de heer J. C. van der Weele, hoofd-inspecteur van politie.
14. In den ouderdom van 63 jaar overlijdt de heer X. E. J. Gouard, pastoor der Oud-Kath. kerk aan den Oppert.
14. In den ouderdom van 54 jaar overlijdt Mr. Ernst Polak, kantonrechter.
18. Burgemeester en Wethouders geven Ir. W. G. Witteveen, directeur van den Gem. Techn. Dienst, opdracht een plan voor een nieuwe stad Rotterdam te ontwerpen. Ten einde zich geheel aan deze taak te kunnen wijden is hij van zijn andere functies ontheven.
18. De Burgemeester verbiedt voor gebouwde eigendommen hoogere huren te bedingen dan die, welke golden op 9 Mei 1940.
18. Lijn 1 en 4 van de R.E.T. rijden weer, zij het ook over een gewijzigd traject.
18. Er is een vluchtelingencomité opgericht, gevestigd in het gebouw van den Gem. Techn. Dienst aan den Vredehofweg. Een centraal bureau voor dekking en kleeding is gevestigd in het Erasmiaansch gymnasium aan den Wytemaweg.
18. Het gebouw van de Unilever in het Museumpark is gedeeltelijk ingericht als ziekenhuis.
18. De Gem. Techn. Dienst is tijdelijk gevestigd in de Gem. Bibliotheek.
18. De kantoren van den havenmeester zijn ondergebracht in het bureau van de rivierpolitie aan de Parkhaven. 18. Het Hoofdpostkantoor is tijdelijk gevestigd in het hulppostkantoor aan den Soetendaalscheweg.
18. Het Rijksbureau voor voedselvoorziening in oorlogstijd waarschuwt de melk te koken wegens typhusgevaar.
19. Alle opruimingsploegen moeten dezen Zondag doorwerken.
20. De Haagsche Gemeenteraad stelt f 50.000,- beschikbaar voor hulp aan Rotterdam.
2 I. De Burgemeester roept ambtenaren en werklieden, die op wachtgeld zijn, op, zich te melden aan het Raadhuis.
22. Opgericht is de Stichting Rotterdam 1940, welke ten doel heeft het herstel van Rotterdam, in het bijzonder op commercieel gebied. Het bestuur ligt in handen van twee bestuurders, Mr. P. J. Oud, burgemeester van Rotterdam en Mr. K. P. van der Mandele, voorzitter van de Kamer van Koophandel. Secretarissen zijn Mr. M. Smeding en Dr. W. F. Lichtenauer.
23. Amsterdam heeft belangrijke hulp aan Rotterdam verleend met levensmiddelen en brandweermateriaal.
23. De R.E.T. opent tijdelijk een autobuslijn van het Stieltjesplein via Willemsbrug en Boompjes naar den Westzeedijk.
23. Burgemeester en wethouders hebben den heer H. van Dijk, hoofdcommies aan de afd. Onderwijs, aangesteld als evacuatie-commissaris. Zijn bureau is gevestigd aan den Stadhoudersweg no. 153.
23. In de nieuwe Beurs aan de zijde van het Roode Zand wordt voor het eerst sedert 9 Mei beurs gehouden.
25. De Rijksgebouwendienst te 's-Gravenhage draagt aan de Aannemingsmaatschappij v/h P. en P. Voormolen alhier op het maken van alle gewapend-betonwerken ten behoeve van den bouw van een centraal belastingkantoor te Rotterdam. De aannemingssom bedraagt f 500.000,-.
25. De inspecteur-generaal voor de scheepvaart maakt bekend, dat met ingang van heden de vaart op de Nieuwe Maas gedeeltelijk gestremd is door mijnengevaar.
25. Het Museum Boymans is heropend.
27. Het hoofdbureau van politie is weer ten deele in gebruik genomen.
27. De schippersbeurs wordt in bedrijf genomen, evenals de beurs van koren-, vlas- en lijnzaadhandelaren.
27. Opgericht is een gemeente-ambtenaren-noodcomité. Ten behoeve van hun door den oorlog getroffen collega's zullen de leden van het Gemeente-personeel voorloopig 1 % van hun salaris aan dit comité afdragen.
27. In den ouderdom van 86 jaar overlijdt de heer C. W. F. P. Baron Sweerts de Landas Wyborgh, lid der firma Sweerts & Co, Haringvliet 96, makelaars.
27-Juni 1. Uitreiking van algemeene bonboeken en broodbonboeken.
28. De opperbevelhebber van land- en zeemacht heeft benoemd tot lid der commissie tot het financieren van het herstel der oorlogsschade Mr. K. P. van der Mandele, voorzitter van de Kamer van Koophandel te Rotterdam.
28. De inspecteur-generaal van de scheepvaart maakt bekend, dat de vaart op de Nieuwe Maas weer is toegestaan ten oosten van de lijn Parkhaven W.Z.-Dokhaven W.Z.
28. De weekmarkt is verplaatst van den Goudschesingel naar het Noordplein.
28. Op Westerveld vindt de crematie plaats van het stoffelijk overschot van den heer D. Zijlstra, in leven directeur der N.V. Nijgh en Van Ditmar alhier.
30. De 140 weeskinderen uit het Gereformeerd Burgerweeshuis aan de Goudschewagenstraat hebben onderdak gevonden in Moordrecht, c. 80 in het weeshuis van de Drost IJzerman-stichting; de overigen in de vroegere woning van notaris Treurniet.
30. Op Crooswijk vindt de symbolische begrafenis plaats van de Nederlandsche militairen, die in Rotterdam en omgeving zijn gesneuveld.
31. Uit de patroonsvereeniging Rotterdamsche bouwkring "Algemeen Belang" en de afdeelingen Rotterdam van den Nederl. aannemers- en patroonsbond en den Ned. R.K. bond van bouwpatroons heeft zich een N.V. gevormd om te komen tot den bouw van groote complexen arbeiderswoningen. Voorloopig 1000 stuks.
31. De Gem. inkomsten over Mei hebben f 900.000,- minder bedragen dan in Mei van het vorig jaar.
Juni 1940
20. Het restaurant Atlanta aan den Coolsingel wordt heropend.
20. Het vierde tunnelstuk van de Maastunnel wordt van den afbouwsteiger aan de Waalhaven naar zijn definitieve plaats, ongeveer in het midden van de rivier, gesleept.
21. De Rijkscommissaris Rijksminister Dr. A. Seyss Inquart brengt een langdurig bezoek aan Rotterdam. Hij beschikt dat een bedrag van tien millioen gulden wordt beschikbaar gesteld ter leniging van den nood en de verzekering van het bestaan der betrokkenen, zonder verplichting tot terugbetaling en wel op rekening van de schadeloosstellingsbedragen uit het wederopbouwfonds. Hij bezoekt Duitsche, Britsche, Fransche en Nederlandsche gewonde militairen en overhandigt hun een geschenk.
22. De tram rijdt weer over de Maasbruggen.
Juli 1940
14 In de Duitsche Kerk aan de Zwarte Paardenstraat en op de begraafplaats Crooswijk vinden plechtige herdenkingsdiensten plaats voor de tijdens de oorlogsdagen hier ter stede gevallen Duitsche burgers.
16. B&W hebben ingesteld een commissie van deskundigen om een onderzoek in te stellen naar den toestand van de Groote Kerk, de Delftsche Poort en het voormalig gemeenlandshuis van Schieland (het oude Boymans museum). Voorzitter is Prof. Ir. J.A. van der Steur
23. De nationale inzameling ten bate van de hulpverlening aan door den oorlog getroffenen brengt in Rotterdam op f 109.208,07, waarvan f 34.365,88 door straatcollecte.
25. De regeeringscommissaris voor den wederopbouw, Dr. Ir. J.A. Ringers, keurt het plan van Ir. W.G. Witteveen voor den wederopbouw van het verwoeste gedeelte van Rotterdam, goed.
30. Dr. Völckers aanvaardt de functie van bijzonder gevolmachtigde van den Rijkscommissaris voor Rotterdam
Augustus 1940
1. In de maand Mei zouden te Rotterdam 619 personen zijn overleden tengevolge van oorlogshandelingen.
September 1940
2. Ter herdenking van het uitbreken van den oorlog in Europa, een jaar geleden, maken Duitsche troepen een parademarsch door de stad en defileren op het Middellandplein voor Generaal Böhm-Tettelbach
16. De eerste noodwoningen aan den Gordelweg worden in gebruik genomen.
16. In den ouderdom van 63 jaar overlijdt de heer D.J. Cramer, architect, de ontwerper van het Hofje van Gerrit de Koker.
23. De Groote Schouwburg wordt gesloopt.
23. De Rijkminister Dr. Frick bezoekt Rotterdam
October 1940
1. De Burgemeester ontvangt ten stadhuize de 300 onderwijzeressen en onderwijzers, die de gereedmaking van de distributiestamkaarten tot voorloopige legitimatiebewijzen hebben verzorgd.
2. Het Casino, de noodschouwburg aan de Rochussenstraat, is ingericht als Ober Bayern.
2. Dezer dagen wordt begonnen met het geven van cursussen in de Duitsche taal voor de Rotterdamsche politiemannen, die deze taal nog niet machtig zijn.
3. Naar de commissie Van der Steur verklaart, is de wederopbouw van de Groote Kerk technisch mogelijk. Ten aanzien van den toren is nog geen beslissing gevallen.
4. De heer C. Küppers opent, als vertegenwoordiger van het Gemeentebestuur, de noodwinkelgalerij voor het Postkantoor op den Coolsingel
7. Op de hoofdwegen zijn verduisteringslampen aangebracht.
18. Het muziekcorps van de Duitsche Marine geeft een concert voor het stadhuis tusschen 3 en 4 uur.
24. De kerkeraad der Ned. Herv. gemeente verleent toestemming aan Ds. A.C.G. den Hertog om zich naar Duitschland te begeven teneinde te evangeliseren onder de Nederlandsche arbeiders aldaar.
25. De Rijkscommissaris heeft besloten tot een hulpactie voor alle Nederlandsche staatsonderdanen te Rotterdam, die deze hulp behoeven. Deze hulp wordt éénmaal verleend. (Notstandsbeihilfe)
30. Het puinruimen is vrijwel voltooid.
November 1940
1. De waarde van de door den oorlog te Rotterdam aangerichte schade wordt geschat op 420 millioen gulden, 11.000 verwoeste bedrijven en 26.000 woningen met inboedels.
14. Ir. W.G. Witteveen heeft een nieuw opbouwplan van Rotterdam ontworpen, gebaseerd op een inwonertal van 2 1/2 millioen.
16. Ter gelegenheid van de opening van het nieuwe hoofdkwartier van de N.S.B. aan den 's-Gravendijkwal 116 maakt de W.A. een marsch door de stad.
December 1940
5. De Groote Kerk zal worden herbouwd
7. Officieele opening van de Riviera hal in de Diergaarde Blijdorp. Hiermede is de nieuwe Diergaarde voltooid.
22. De bevelhebber der weermacht in Nederland, Generaal Fr. Christiaansen, bezoekt de gewonde en zieke soldaten in het hospitaal van het luchtwapen hier ter stede en neemt deel aan hun Kerstfeest.
23. Met ingang van dezen datum heeft de algemeen gevolmachtigde voor den wederopbouw ingesteld een dienst voor den wederopbouw van Rotterdam ( D I W E R O ). Tot directeuren zijn benoemd de heeren Ir. L.J. Dunné, adj. directeur van den Gem. Techn. Dienst, H.G.J. Ter Marsch en Ir. J. Rutgers
24. De Ned. vereeniging voor den volkszang houdt in de Koninginnekerk een zangavond onder leiding van Mevr. M.C. Grimberg-Huyser.
31. De heer H. Nijgh treedt af als directeur van de N.R.C.
In ieder jaarboekje wordt ook meestal een overzicht gegeven van de activiteiten van het Gemeentearchief Rotterdam, deze over het jaar 1940, is natuurlijk heel bijzonder, vooral als je het tussen de regels leest:
-
De schokkende gebeurtenissen, die in het afgeloopen jaar in deze zwaar getroffen stad niets en niemand onberoerd hebben gelaten, deden zich bij het beheer van de gemeentelijke archiefverzamelingen op tweeërlei wijze gevoelen.
In de eerste plaats hebben zij plotseling aan den prentenatlas een groote bekendheid gegeven. Kostte het voordien vaak moeite om buiten den kring van trouwe archiefbezoekers medewerking en belangstelling op te wekken, thans heeft menigeen den weg naar de verzamelingen gevonden en een reproductie doen vervaardigen van een hem ter harte gaand verwoest stadsbeeld of pand.
Het contact met zoovelen, die naar afbeeldingen van verdwenen gebouwen zochten, is voor de collectie zelf vruchtbaar geweest.
Verschillende aanwijzingen brachten den beheerder op het spoor van negatieven of foto's, die konden worden afgedrukt of gereproduceerd. De lacunes, die de fotocollectie ondanks de enorme uitbreiding van de laatste jaren nog vertoonde en die juist bij een zoo intense belangstelling, als waarin zij zich de laatste maanden mocht verheugen, aan den dag traden, konden zoodoende soms nog worden aangevuld.
Afgezien van de gevallen, waarin een enkele foto werd verkregen, kwam het archief door schenking en aankoop in het bezit van series foto's van gebouwen met architectonische waarde van Mevr. Meintema-Visser, C. Hoogendijk en E. Miedema. Het Comité tot behoud van Rotterdam's oude havens stond bovendien de collectie groote foto's af, die voor zijn tentoonstelling waren gemaakt.
In de tweede plaats heeft dit jaar een aantal kunstenaars ten behoeve van de archief verzamelingen gewerkt. Deze vorm van werkverschaffing dateerde reeds van vóór de Meidagen, maar geschiedde toen op zeer bescheiden schaal. Aan deze vooroorlogsche tewerkstelling dankt het archief o.a. eenige aquarellen van E. van Zanden: gezichten op de Boompjes en het Willemsplein en interieurs van het Societeitsgebouw in de Diergaarde en van het Leeskabinet.
Na den 14den Mei nam het aantal kunstenaars, dat voor de gemeente mocht werken, snel toe. Wel is het te betreuren, dat het archief eerst de beschikking kreeg over zoovele en dikwijls uitstekende krachten, toen er juist in dat gedeelte van de stad, waar zij stellig in de eerste plaats hun objecten zouden hebben gezocht, weinig of niets meer te teekenen viel. Maar zij hebben zich hierdoor niet laten ontmoedigen. Sommigen vonden onderwerpen langs den rand van het verwoeste gebied, in de nieuwere stadsgedeelten of in Delfshaven, anderen legden de bedrijvigheid vast van de tunnelwerken of den noodwinkelbouw, of zochten het in de landelijke omgeving van de stad, in Kralingen, Charlois, Pernis en in de randgemeenten, die waarschijnlijk binnenkort met Rotterdam vereenigd zullen worden.
Zoo werkten voor het archief Jan Bezemer, Jaap Visser, A. Schotel, L. M. Molendijk, N. F. Witbaard, W. L. F. van de Ven, E. van Zanden, H. Spetter, A. M. van Roode, M. D. van Willigen, Th. Everse, Jan Buys, J. A. Goedhart, C. G. van Leeuwen en H. I. Baas.
Een bespreking van dit werk, zelfs een korte opsomming, zou de grenzen van dit verslag verre overschrijden; men bedenke, dat er reeds meer dan driehonderd teekeningen zijn ingeleverd. Het leidt geen twijfel, of de wijze, waarop thans gemeente en kunstenaars samenwerken om het stadsbeeld voor latere geslachten vast te leggen, zal in de toekomst hoogelijk worden gewaardeerd.
In aansluiting bij dit moderne werk werden van Leo K. Zeldenrust eenige penteekeningen aangekocht, vervaardigd langs den rand van de stad, van E. A. R. Hermans eenige aquarellen van de oude binnenstad: het Van Hogendorpsplein vóór den flatbouw, pakhuizen aan den Schiedamschen dijk en aan de Hoogstraat en de pastorie van de Oud-Kath. gemeente aan den Oppert en uit de nalatenschap van Jan Sirks eenige etsen: de Delftschevaart, het Steiger, Wolfshoek, de Nieuwe Leuvebrug, de St. Laurenstoren en de Kolk met de Groote Kerk op den achtergrond. Het zelfde bekende stadsbeeld heeft M. J. Richters geëtst; ook deze ets bevindt zich thans, benevens eenig ander werk van zijn hand, in onze verzameling.
Van de St. Laurenskerk verwierf het archief verder nog etsen van A. Derksen van Angeren en Dick de Wilde en een teekening van Jan Visser.
De rubriek "kerken" werd tenslotte nog gecompleteerd met een gekleurde krijtteekening van W. J. Lengkeek, voorstellend het interieur van de Geref. Kerk in de Ammanstraat en met een interieur en een exterieur van de kerk in de Hovenierstraat, etsen van C. P. Snijders.
Van Snijders, Van Munster, Van Kerkhoff, M. Janssen, G. C. Haverkamp en J. F. v. d. Schip verwierf het archief door aankoop eenige geëtste stadsgezichten, van J. E. Roodenburg een fraaie kleurets, de Roobrug met omgeving en van Aart Bijl een ets, voorstellend de Achterhaven met de molen "de Distelleerketel". Van G. Pauly werden enkele penteekeningen aangekocht, van J. W. Prins eenige contéteekeningen. J. H. van Mastenbroek schonk een aantal litho's van de oude havens, afdrukken in verschillende stadia. Dit werk was al van wat ouder datum, evenals het panorama van G. Hoppen, dat werd aangekocht.
De gelegenheid om een oude afbeelding van Rotterdam te verwerven heeft zich in het afgelopen jaar bijna niet voorgedaan. Mochten de aanwinsten dan al niet talrijk zijn, één kostbare gave heeft dat ruimschoots vergoed. Een trouw medewerker schonk het archief een buitengewoon mooie gekleurde teekening van J. Lexmond, een gezicht op Overschie met de Ned. Herv. Kerk c. 1800. Verder werd een kaart van het Goereesche gat van 1781 aangekocht. Van eenige zich elders bevindende, maar op Rotterdam betrekking hebbende kunstwerken, werden reproducties verworven, o.a. van een gezicht op de stad van W. van de Velde en een kerkinterieur van A. de Lorme.
De portrettenverzameling werd wederom aangevuld met een aantal foto's van bekende Rotterdammers, die daartoe werden aangeschreven. Bovendien ontving het archief ten geschenke een gegraveerd portret van den waterbouwkundige Cornelis Redelijkheid en reproducties van familieportretten van de geslachten Van Hogendorp / Ketting en Chabot. Aangekocht werd nog een portret van een bekend Rotterdamsch straattype "EEN CENTJE, EEN DUIKELAAR"? geteekend door H. de Hoog.
Ondanks alles heeft Hazewinkel ook nog een, naar we mogen aannemen, aardige anekdote in het Jaarboekje opgenomen, waarmee we dit verhaal besluiten:
- 1e Dat de Paap van die plaatse, daer hij nu woont met sijn wooninge sal hebben te vertrecken.
- 2e Dat hij al'tgene tot den afgodendienst geaproprieert is, sal hebben af te breeken.
- 3e Dat hij sig in't toekomende van diergelijke ondernemingen sal hebben te wachten, ten ware dat hij sich selven aen rigoreuser straffen soude willen bloot stellen.
-
EEN SCHUILKERK AAN DE ZIJL 1695/97
In de vergadering van den Geref. kerkeraad van 19 October 1695 klonk de waarschuwing, dat aan de Zijl een nieuwe Paapsche kerk werd gebouwd. De ingewonnen informaties daarover stelden gerust: er werd nog niet gebouwd.
In Mei 1696 doken de geruchten opnieuw op. De kerkeraad benoemde een commissie van onderzoek of op de Zijl een plaets is, die tot een Paapekerk gebruikt werd.
6 Juni had men zekerheid en waarschuwde burgemeesteren. In het begin van 1697 betrapte de baljuw aldaar een priester in sijn gewaet en werck, waarop burgemeesteren de volgende resolutie namen:
De kerkeraad heeft daarop burgemeesteren bedankt.
