Tot aan de Franse tijd was het uitoefenen van een ambacht aan strenge, uit de Middeleeuwen stammende, maatregelen onderworpen, een vrije vestiging was er niet bij. Je was verplicht om je aan te sluiten bij een Gilde. Iedere stad had er meerdere, Rotterdam had er zoo'n 50, aldus Aad's telling, zal ik ooit nog wel eens gaan opsommen....
Klik maar eens op deze LINK
Een bijzondere plaats namen de Schuttersgilden in, aanvankelijk mannen die puur voor hun plezier in vredestijd met handboog en voetboog onderlinge wedstrijden hielden.Rotterdam kende uiteindelijk twee hoofd schuttersgilden :
(link)
het ophaalbruggetje ligt over de Goudse Vest
uiterst links Pompenburg met de Blauwe Molen
De St. Joris broeders (zoo werden schutters genoemd) beschikten over het hele terrein wat op de zwarte kaart is omgrensd door de Doelen en het Gerechtsgebouw, het puntvormige terrein in de richting van de St. Jorispoort was nog onbebouwd en hoorde ook bij het St. Jorisgilde.
In 1557 werden de bogen afgeschaft en ging men over op een Klover (St. Joris) en een Haakbus (St. Sebastiaan), de 2 gilden telden toen ieder 80 broeders.
Later werd het St. Sebastiaan bij St. Joris gevoegd en ontstond 1 groot St. Jorisgilde. Uit dit schuttersgilde ontstond, net als in andere steden, denk aan de Nachtwacht, de burgervendels of burgerwacht en nog veel later de schutterijen.
Van een aanvankelijk vrijwillig "hobby" verband ging het langzaam over in een beroepsverband. Ook het aantal leden nam toe, want het gilde kreeg ook taken :
Voor dit alles stelde de stad uiteraard middelen en een oefenruimte ter beschikking.
In Rotterdam werd ter financiering van de schutters de helft van de opbrengst van de visopslag uitgekeerd aan de broeders, in 1615 werd een gedeelte hiervan ook gebruikt om het bouwvallige Doelen gebouw beter te gaan onderhouden. Na klachten van o.m. de kastelein van de bouwvallige Doelen werd in 1622 begonnen met de bouw van een vernieuwde Doelen.
De oude Middeleeuwse Doelen, waarin ooit nog eens een zieke Willem de Zwijger was verpleegd tijdens het beleg van Leiden, wat vanuit Rotterdam werd gecoordineerd, ( zie onderaan in dit verhaal) werd afgebroken. Bij de ingang van het nieuwe gebouw werd het wapen van de schutterij aangebracht, een Leeuw, en ernaast en erboven de wapens van Holland, Prins Maurits en Rotterdam.
Zowel de RK als de Protestanten hadden hun eigen armenzorg, ging je zondags (verplicht natuurlijk) naar de kerk, ook dan droeg je speciale kleding :
Ook waren er soms speciale armenkerken: LINK :
Uit ons Oude kerken van Rotterdam verhaal laten we deze foto's zien :
(link)
LINK
boven de deur staat Anno 1627
de beroemde fotograaf Henri Berssenbrugge heeft veel van dit soort foto's gemaakt
Aad is de trotse eigenaar van een heel boek met foto's van Henri Berssenbrugge,
moet ook nodig eens een aparte foto pagina van gemaakt worden voor deze website,
wanneer?
later als ik echt oud ben misschien ??
we kijken de Hoogstraat in
In 1685 werd door de Franse zonnekoning Lodewijk XIV, het Eeuwige (!) Edict van Nantes uit 1598 herroepen. De protestanten hadden erna geen vrijheid meer om in het openbaar hun godsdienst uit te oefenen en dus kwamen veel zogenaamde Hugenoten naar de protestantse Republiek. Eind 17e eeuw bedroeg het aantal Hugenoten in Rotterdam ca 25% van de bevolking en dat zonder problemen......
Aanvankelijk werd in de St. Sebastiaanskapel gekerkt, later werd dit bovenstaande gebouw betrokken. In de middeleeuwen stond op deze plaats de Bagijnenkapel. De toren werd in 1625 aangebracht. De diensten werden uiteraard in het Frans gehouden.
Links van de kerk een brandspuithuisje, rechts van de kerk een poortje dat toegang gaf tot o.m. de consistorie.
Merkwaardig was dat de toren van de kerk en een klein deel van de grond eigendom waren van de gemeente Rotterdam. Na jaren van onderhandelingen werd in 1922 het geheel voor dfl 160.000,= verkocht aan C & A.
het gebouw werd ontworpen door Sickler, er waren, heel uniek in die tijd, 25 etalages
bij de opening organiseerde concurrent Gerzon (in hun pand) de tot dan grootste modeshow ooit gegeven in Rotterdam, de opbrengst (dfl 675,=) werd geschonken aan de armen
of op de openingsdag C & A toen veel klanten kreeg ???
Het St. Pieterskerkje op de hoek van de Hoogstraat en het Rodezand, tevoren in gebruik als stadswapenhuis, werd in 1631 afgestaan aan de Waalse Gemeente, die eerder achtereenvolgens gekerkt had in de Bagijnhofkapel en de St. Sebastiaanskapel.
Het gebouw werd vergroot en van een toren voorzien. De Waalse Gemeente had er evenwel niet lang plezier van, want toen in 1635 de Court van de Merchants-Adventurers zich in Rotterdam had gevestigd, wees het stadsbestuur het gebouw, dat daartoe opnieuw vergroot werd, toe aan de Engels-Episcopaalse Gemeente met belofte aan de Walen dat zij in hun bezit hersteld zouden worden, wanneer de Court zou verdwenen zijn. Het laatste gebeurde in 1656.
Vanaf 1657 tot de afbraak in 1922 bleef de ,,Franse kerk" het bedehuis van de Waalse Gemeente. Enige malen is de kerk uitgebreid, met name ook na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685, toen vele Réfugié's de wijk naar ons land hadden genomen en de gemeente daardoor aanzienlijk was gegroeid.
De Engels-Episcopaalse Gemeente kwam in 1708 aan het Haringvliet - geheel aan het oosteinde - terecht in de nieuwgebouwde St. Mary Church (in 1914 afgebroken). In de tweede helft van de 17de eeuw - in de tijd van de Engelse Oorlogen - waren er niet zoveel belijders van de Engels-Episcopaalse Gemeente in de stad dat ze een eigen kerkgebouw nodig hadden. In en na de Franse tijd, van 1795 tot 1817, vonden er krijgsgevangenen een onderdak, was er een artillerie-magazijn in gevestigd en hebben er zelfs Russische troepen in gehuisd.
Er stonden niet alleen in de schaduw van de Grote Sint Laurens merkwaardige kerken. Aan het einde van de Schiedamse Dijk, op het Vasteland en de hoek van de Herderstraat, waar een buurt van pakhuizen begon, verhief zich de aardige facade met het niet minder aardige torentje van de Schotse kerk, die om haar bijzondere geschiedenis ook wel even apart mag worden besproken.
Deze kerk was de laatste der oude Rotterdamse kerken uit de zeventiende en achttiende eeuw, dus uit het glorie-tijdperk. Het dateerde uit de jaren 1695-1697. Hieruit blijkt al, dat er iets heel bijzonders aan verbonden is.
Ze herinnerde er aan, dat in Rotterdam gedurende lange lijd een Schotse brigade gelegerd is geweest, die oorspronkelijk herwaarts gekomen was onder de graaf van Leicester.
Doordat ze aan het einde van de Schiedamse Dijk stond, was er een gelukkige ruimtewerking om heen. Ze was niet ingebouwd, zoals de meeste oudere kerken van Rotterdam. Haar open, achtkantig torentje, de ornamentale, we zouden tevens bijna zeggen monumentale versiering in de vorm van kleurige wapenschilden, het typische venster en de slanke ramen maakten het eenvoudige gebouw tot een lust voor de ogen.
De meeste Rotterdammers hebben er nooit een voet in gezet. Een enkeling, die niet tot de Schotse gemeente behoorde, ging er wel eens heen, om naar de preken van de voorlaatste predikant, Dr John Irwing Brown te luisteren, vanwege het perfecte Engels, waarvan veel te Ieren viel.
Aangezien schrijver dezes zich niet door dergelijke utilitarische beweegredenen heeft laten leiden en er voor hem ook geen andere bestonden, zette hij tot zijn spijt eveneens nooit een voet binnen de deftige muren. En wat hier volgt, is dan ook dankbaar ontleend aan het boekje, dat de Rotterdammer bij uitstek, architect Verheul, aan de kerk en haar geschiedenis wijdde.
Koningin Elisabeth van Engeland had in 1572 (niet helemaal korrekt, maar vooruit....) de z.g. Schotse brigade naar Nederland gezonden, om ons in onze strijd voor onze onafhankelijkheid tegen Spanje te helpen. De helft van deze brigade, die uit zes regimenten bestond, werd door Engelsen gevormd, de andere door Schotten.
Toen Jacobus I het Engelse deel dezer troepen terugriep, bleef het Schotse achter en de brigade bleef in die vorm tot 1795 bestaan, telkens door nieuwe manschappen aangevuld. Aangezien ze in de steden haar hoofdkwartieren had, kreeg ook Rotterdam zijn deel en wel in bijzondere mate, aangezien de Schotten met graagte de relaties aanhielden met de hier bestaande Schotse gemeente, die er al sinds de late Middeleeuwen gevestigd was.
De Schotten waren in de vijftiende eeuw in vrij grote getale naar Zeeland gekomen, nadat daar Hendrik II van Borsselen, heer van Veere, met een dochter van de koning van Schotland was getrouwd. Ze bedreven vooral de wolhandel en maakten van Veere een stapelplaats. Van daaruit trokken ze op den duur ook naar andere steden, georganiseerd in een gilde, dat als de Merchant Adventurers beroemd is geworden.
Te Rotterdam waren deze handeldrijvende en vaak rijke Schotten sterk vertegenwoordigd en het Schotse element bleef er belangrijk, ook nadat de Schotse brigade ontbonden was. Immers, vele officieren en manschappen bleven in ons land achter en ze vestigden zich bij voorkeur in Rotterdam. Van talrijke Rotterdamse familienamen is de oorsprong in Schotland te zoeken. De Schiedamse Dijk heette vroeger voor een gedeelte Schotse Dijk. Er was daar van 1728 tot 1815 zelfs een Schots armenhuis.
Het inwendige van de Schotse kerk was het summum van eenvoud en degelijkheid, met wanden in mat-gele toon gehouden. De voornaamste versiering was de eikenhouten preekstoel, een mooi en gaaf kerkmeubel. Het orgel mocht er eveneens zijn, terwijl er verder verschillende goede religieuze schilderijen hingen. Dit orgel was nieuw, aangezien de Schotten gedurende heel lange tijd een orgel in hun kerk overbodig vonden. Het werd in 1895 gebouwd en door een Londense firma geleverd.
Trouwens, een belangrijk percentage van het materiaal, waaruit indertijd de Schotse kerk werd opgebouwd, was uit Schotland afkomstig, speciaal de zandsteen en het hardsteen, dat hiertoe door Schotse reders gratis naar Rotterdam vervoerd werd. Deze Schotse kerk was dus wel een bijzondere merkwaardigheid van het oude Rotterdam. In haar architectuur weerspiegelde ze de degelijke, stoere Rotterdamsche geest. Tegelijkertijd heerste er echter een toon van opgeruimdheid en bekoorlijkheid in, die de hoek Vasteland, Herderstraat, Schiedamse Dijk tot een uiterst pittoresk plekje maakte.
En we vermelden hier nog even, dat de grond, waarop de kerk gebouwd was, Vasteland genoemd werd, omdat hij, na aanslibbing door het water van de Leuvehaven, direct voor bebouwing geschikt bleek, waarschijnlijk, doordat hij oorspronkelijk deel uitmaakte van een grote zandplaat in de uiterwaarden van de Maas.
Zoals de halve Rotterdamse binnenstad, verrees de Schotse kerk daar, waar eens het water stroomde en zich slechts hier en daar plankieren bevonden, waarover het stadsverkeer zich voortbewoog.
De aanleiding tot den bouw der Schotsche kerk aan het Vasteland, hoek Herdersstraat, was gelegen in het feit, dat zich in de 14e eeuw niet alleen Schotten te Veere vestigden, maar in den loop der volgende jaren ook in andere steden van ons vaderland.
Spoedig na de Hervorming en vooral in 1585 nam hun aantal zoo toe, dat in 1600 hier te lande verschillende Protestantsche, Schotsche en ook Engelsche kerken verrezen. Bij de ontbinding der Schotsche Brigade, die in ons land geruimen tijd vertoefde, bleven vele Schotten hier achter, die zich bij voorkeur in Rotterdam vestigden en de reeds bestaande Schotsche gemeente zeer versterkten.
Dit was dan ook de directe oorzaak van het in gebruik nemen van een eigen gebouw, dat in de Wijnstraat 49 gelegen was en als kerk werd ingericht. Daar dit gebouw al vrij spoedig te klein werd, drong het Kerkbestuur aan op voorziening in het tekort aan ruimte voor het houden der godsdienstoefeningen.
Geruimen tijd later werd de St. Sebastiaanskapel, gelegen op den hoek Meent-Eerste Lombardstraat, die later den naam van "Schotsche kerkje" heeft verkregen en behouden, totdat het in 1911 werd gesloopt, aan de Schotsche gemeente toegewezen, welke er van 1658 tot 1697 gebruik van maakte. Doch ook deze kapel was haar spoedig te klein, zoodat het kerkbestuur genoodzaakt was een adres ter verkrijging van een grootere kerk aan het stadsbestuur te richten.
Het door het stadsbestuur in 1695 genomen besluit had ten gevolge, dat op het gunstig gelegen open terrein aan het Vasteland, in welks omtrek veel Schotten woonden, de tweede, geheel nieuwe Protestantsche kerk op stadskosten werd gebouwd, waartoe de Schotten een groote partij natuursteen uit Schotland ter verwerking aanboden, gevolgd door vele geschenken van andere zijden voor de inrichting van het bedehuis.
En dus hebben van de St. Sebastiaanskapel gebruik gemaakt ooit :
- Het schuttersgilde St. Sebastiaan
- De Waalse Kerk
- De Schotse Kerk, en deze naam is het langste bewaard, ook al waren de Schotten al in 1697 verdwenen
- De "armen" uit de buurt, het werd toen gebruikt door de Hervormde Kerk van Rotterdam: LINK
In 1911 werd de St. Sebastiaanskapel gesloopt, waarmee een eind kwam aan een intrigerend stukje Rotterdamse geschiedenis.
En tot slot nog de beloofde extra prenten :
LINK
