| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Wolfshoek en klik op ENTER |
|---|
Maar een verhaal erover ontbrak tot nu toe en daar gaan we wat aan doen.
We beginnen maar met die mooie plattegrond uit dit verhaal, even zoeken ter hoogte van de huidige Blaak, inderdaad links tegen de Leuvehaven aan, daar was het Wolfshoek:
Ook hebben we op onze site al heel wat foto's van de Evangelisch Lutherse Kerk aan het Wolfshoek, bijvoorbeeld deze:
de koepel is van de Lutherse Kerk aan het Wolfshoek
OUDE KERKEN VERHAAL LINK
LINK
Gebouwd in 1726
op de ets de Keizersbrug of Houtbrug met in het verlengde de Posthoornsteeg
LINK
En natuurlijk het interieur :
En verderop was dan Gerzon, met er tegenover de mooie Lutherse kerk met haar dak van groen koper.
links de Vischmarkt
recht voor ons het Postkantoor
recht voor ons het water van de Blaak, naar rechts de Leuvehaven
LINK
En dan heeft Aad nog niet eens zelf gezocht met onze Search Engine....
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Wolfshoek en klik op ENTER |
|---|
Uit ons Oude Kerken van Rotterdam verhaal plukken we dus o.m. onderstaand stukje tekst :
De groote afscheiding van de Roomsche kerk heeft plaats gehad nadat de Augustijner monnik en hoogleeraar Maarten Luther in 1517 zijn 95 stellingen tegen den aflaathandel en andere misbruiken in de Roomsche kerk aan de poort van de slotkerk te Wittenburg deed aanplakken. Aanvankelijk werden allen, die zich van de Roomsche kerk hadden afgescheiden, zoolang de zg. Augsburgsche Confessie nog niet was aangenomen, "Lutheranen" genoemd.
De Lutherschen vereenigden zich, nadat deze geloofsbelijdenis was bekrachtigd, in een genootschap, dat de Evangelisch-Luthersche kerk werd genoemd, terwijl de andere Protestanten, die meer overhelden naar den Zwitserschen hervormer Calvijn, den naam van Gereformeerden aannamen.
De Lutherschen, die zich ook te Rotterdam in een kerkgenootschap hadden vereenigd, moesten in den beginne veel verduren van de Gereformeerden, die in aantal veel grooter waren en in alles een overweldigden invloed hadden ten koste van andere kerkgenootschappen, die feitelijk niet geduld werden.
De eerste kerk, die de Lutherschen hier ter stede in gebruik namen, was een schuilkerkje, gelegen aan de zuidzijde van de Binnen Vest, omtrek Heerenstraat. Het was een zeer eenvoudig gebouwtje, dat tus-schen 1609 en 1617 voltooid moet zijn geweest.
In 1651 bouwde het kerkgenootschap een nieuwe kerk, ongeveer op dezelfde plaats, welke kerk aan betere eischen voldeed en tot 1736 in gebruik is gebleven, toen de groote kerk aan den Wolfshoek gereed was.
Het op 25 Februari 1732 door drie leden van den Kerkeraad aangeboden terrein, dat zij aan den Wolfshoek, Posthoornsteeg en Korte Wijnstraat hadden aangekocht, werd, nadat gemeenteleden er in waren geslaagd het benoodigde bouwfonds bijeen te brengen en nadat Burgemeester en Wethouders verlof gegeven hadden tot den bouw der kerk naar het ingeleverd schetsplan, voor den bouw met dank geaccepteerd.
De architect Titus Faber werd tot bouwmeester aangesteld, terwijl in 1733 met den bouw werd aangevangen, waarna 16 December 1736 de plechtige inwijding van het bedehuis kon plaats hebben. De gevels van de kerk waren in hoofdzaak van donker-bruinrooden baksteen op hardsteenen plint opgetrokken, terwijl de sprekende versieringen en voornaamste geveldetails in Bentheimcrsteen waren uitgevoerd.
Een aantal pilasters van kapiteelen en basementen voorzien, deelde de gevels in, waartusschen de hoofdingangen en de hooge, boogvormig afgesloten vensters waren geplaatst.
Boven een flinke houten kroonlijst, die de gevels afsloot, verhief zich het met koperen platen bedekte koepelvormig dak, waarvan het middelste gedeelte iets hooger opging en een sierlijk klokketorentje droeg dat zich met zijn finale en windvaan hoog in de lucht verhief.
Aan iedere zijde der drie gevels was een zeer rijk in Bentheimersteen bewerkte toegang. Die aan den Wolfshoek was het fraaiste versierd en afgesloten met een karakteristiek hekwerk. Een dezer toegangen en wel die aan de Posthoornsteeg, deed als zoodanig geen dienst meer.
Het interieur der kerk was zeer indrukwekkend en bestond uit een hoog opgaand, overwelfd middenschip en twee zijpanden die ieder twee boven elkander liggende galerijen bevatten van ca 7 m diepte.
Bijzonder mooi was de fijn en smaakvol bewerkte, donker eikenhouten preekstoel met klankbord, welke aan den westwand van de kerkruimte was aangebracht. Aan den oostwand, vlak tegenover het spreekgestoelte, was een grootc ornamentale compositie in stuc te zien, die in hoofdzaak een bijzonderen gedenksteen en een daarboven geplaatste wijzerplaat van een fraaie klok omsloot. Deze gedenksteen vermeldde de namen van hen, die den eersten steen van het gebouw in 1733 hadden gelegd.
Een solide eikenhouten paneellambrizeering liep langs de kerkwandcn rond, waartegen de kerkbanken aansloten.
Een betrekkelijk hoog gelegen en iets in de kerkruimte vooruitspringend fraai orgel was een geschenk van een achttal leden der gemeente. Later is dit orgel verbouwd en uitgebreid met twee hooge hoektorens en feitelijk als een nieuw orgel weer in 1887 in gebruik genomen.
Door goede verhoudingen werkte het in de kerkruimte, niettegenstaande enkele wel wat te massale onderdeden, zeer decoratief. Op allerlei wijzen werd het door fijn, sprekend ornament, veelal in goudtoon verhoogd, sterk verlevendigd. De manier, waarop de ingewikkelde houten bekapping over dit groote gebouw was saamgesteld en aangebracht, was werkelijk hoogst ingenieus en origineel.
Een later in de Korte Wijnstraat bijgetrokken en verbouwd pand, heeft voor de gemeente een nuttige bestemming gehad. Het diende als consistorie, kantoor voor den koster, catechisatie- en vergaderlokalen, alsmede als woning voor den koster.
Midden in de stad en grenzende, aan drie zijden, aan den openbaren weg, was de ligging der kerk bijzonder fraai en gunstig, wat dan ook, van welke rijde men haar bezag, direct opviel. Vooral het koepelvormige dak, bedekt met de groen aangeslagen, koperen bedekking, de stemmige donkere baksteen, de mooie zandsteenen hoofdingangen en vooral het sierlijke klokketorentje, maakten het geheel tot een statig, forsch, karakteristiek 18e ecuwsch bouwwerk uit het Régence tijdperk, den overgang van den Lodcwijk XIV op den Lodewijk XV stijl.
Voor vele, tot de Luthersche gemeente behoorende Rotterdamsche families zijn tal van dierbare herinneringen aan dit helaas verwoeste monument verbonden.
Nieuw op onze site is de volgende beschrijving uit 1936 (van de onvolprezen J. Verheul Dzn) van de Lutherse Kerk en Aad heeft ook nog een apart boek en nog een boek, dus komt er nog veel meer dan dit....
In 1732 kochten drie leden van de Luthersche Gemeente te Rotterdam in publieke veiling voor f 24.000.- huis en stallen van Joan de Meij, heer van IJselmonde, gelegen op den oosthoek van den Wolfshoek en van een daarachter gelegen pakhuis van Jan Osij, heer van Palensteijn en Zegwaart, welke panden zij den kerkeraad aanboden voor den bouw van een nieuwe Luthersche kerk.
Na inzameling van geld, waarbij één der leden nog een extra gift voegde, werd de opstal der gebouwen verkocht en werd in 1733 de kundige architect Titus Favre (Faber) tot bouwmeester van de nieuwe kerk aangesteld, die einde 1736 in gebruik genomen kon worden.
Favre, die waarschijnlijk in Zwitserland omstreeks 1700 geboren is, verhuisde spoedig na de voltooiing der kerk naar Berlijn, waarheen hij door den Koning van Pruisen, Frederik Willem I geroepen werd om hem als architect bij te staan in de snelle uitbreiding van Berlijn en Potsdam. Zijn aanstelling als Oberland-Baumeister aldaar, dateert uit 1737. Hij overleed in 1745, na. evenals een ander in 1732 naar Berlijn geroepen Hollandsche bouwmeester Johan Bouman, geb. te Amsterdam 1706, overL te Berlijn 1776, verschillende belangrijke bouwwerken te Berlijn en te Potsdam uitgevoerd te hebben.
Op 5 October 1733 had de plechtige eerste steenlegging plaats van de nieuwe Luthersche kerk door Agatha Maria Croll en Daniël de Jongh. en 16 December 1736 werd het gebouw ingewijd.
Van de beide hoofdingangen is die aan den Wolfshoek zoowel door zijn rijke architectonische behandeling, als door zijn monumentalen opzet verre de belangrijkste. Een breede statige pilasterordonnantie rondom een diep portiek, waarin de deuren tot de kerkruimte gelegen zijn, draagt een forsch hoofdgestel, dat om de pilasters is verstokt.
De toegang tot het portiek wordt eenigszins versmald door twee vrijstaande zuilen, die eveneens het hoofdgestel ondersteunen. Boven dit hoofdgestel is een hoog opgaande, rijk versierde bekroning aangebracht, die op zeer decoratieve wijze bij het daarboven gelegen kortere kerkvenster aansluit. Een karakteristiek, fraai bewerkt gesmeed ijzeren hekwerk, sluit het portiek af.
De zijingang aan de Posthoornsteeg is minder grootsch; hij wordt gevormd door lage zijpilasters afgesloten door een rondboog met sluitsteen. Deze ingang wordt omgeven door muurzuilen. die een hoofdgestel dragen, waarboven eveneens een rijk versierde bekroning met vaasvorm in het midden, prijkt. Bij beide ingangen is de Dorische bouworde toegepast en is het geheel van gehouwen steen vervaardigd.
Mede is opvallend het gebogen met bladkoper bedekte kerkdak met het fraaie klokkentorentje.
Het kerkgebouw is uitgevoerd in laat Lodewijk XIV stijl, of wel in de z.g. Regencestijl, die den overgang vormde van den Lodewijk XIV op den Lodewijk XV stijl, waarbij veel aandacht is geschonken aan de smaakvolle ornamentatie.
Veel Luthersen waren naar o.m. Rotterdam gekomen na de verovering van Antwerpen in 1585 door Parma (LINK).
Een zekere Andreas Nescher was in feite de eerste dominee van deze kerk, na jarenlang als ziekentrooster te hebben gewerkt, een beroep dat we ook kennen aan boord van de VOC schepen. Ziekentroosters waren, zouden we nu zeggen, niet afgestudeerde predikanten.
Nescher komt pas naar Rotterdam op 60-jarige leeftijd en overleed, 88 jaar, in november 1632. Nescher is dus uiteindelijk 28 jaar in Rotterdam geweest.
De naam Andreas Nescher leeft voort in de naam van de huidige kerk van de Evangelisch-Lutherse Kerk aan de Heer Vrankestraat, inderdaad de Andreas Kerk...
De Quakernaeck periode (1609 - 1651)
- a. Quaeckernaeck
- b. Colchoseiland
- c. Goudsche Singel
- d. Binnenvestsloot
- e. Botersloot
- f. Varkensbrug
- g. Heerenstraat
- h. Pannekoekstraat
- i. Doopsgezindenkerk
- k. Martinistenkerk
- l. Ziekendoelen
- m. Ros runmolen van Cornelis Cornelissen
- n. Baanhuis
-
Quaeckernaeck en Colchoseiland in 't jaar 1623 met de Martinistenkerk in 't Quaeckernaeck tusschen 1609 en 1651, natuurlijk in Rotterdam
Citaat uit dit verhaal:
-
Het ontstaan van den naam Colchoseiland is zeer merkwaardig. Den 27sten Sept. 1549 brachten Philips van Spanje en de landvoogdes Maria van Hongarije een bezoek aan de stad. Grootsch was de ontvangst, die hun te beurt viel en die wij beschreven vinden in het werk van Juan Christoval Calvete de Estrella: "El felicissimo viaie d'el may alto y muy poderoso Principe don Philippe, hijo d'el Emperador don Carlos Quinto Maximo, des de Espaiia a sus tierras de la baxa Alemaiia" etc. (uitgek. te Antwerpen in 1552).
Een beeld van Erasmus verwelkomde de vorstelijke bezoekers met een Latijnsch vers. De stadsregeering, die het hooge gezelschap bij de Hoofdpoort had ontvangen, leidde dit verder rond door de versierde stad en bracht de gasten naar een plaats, waar een tooneel was opgeslagen en dat gedeelte van den tocht der Argonauten werd vertoond, waar Jason in het land van Colchos komt om het gouden vlies te halen. De vertooning was in de open lucht en is blijkbaar in deze buurt geweest, want in datzelfde jaar wordt al gesproken van een huis "in Colchos", in 1551 van Colchoseiland, dat toen werkelijk een eiland was tusschen binnen- en buitenvest.
De naam Luthersevest voor dit gedeelte kan pas ontstaan zijn na 1609, want van 1609-1736 heeft de kerk der Luthersen of Martinisten op het Colchoseiland gestaan. In 1736 is daarvoor in de plaats gekomen de Lutherse kerk aan de Zuidblaak.
Het Gemeentearchief Rotterdam vult aan met:
Waarschijnlijk wordt Colchoseiland bedoeld:
Colchoseiland
Straat Colchoseiland
Kolkers Eiland, soms ook genoemd Cools Eijlantie het Colchos eiland
Kade langs de voormalige stadsvest (de latere Goudsesingel), die ook voorkwam onder de naam Lutherschevest (II). De naam dankte ze aan een toneelvoorstelling over het gedeelte van de tocht van de Argonauten, waar Jason in het land van Colchos komt om het gulden vlies te halen. Deze toneelvoorstelling zou in 1549 tijdens een bezoek van kroonprins Philips van Spanje en diens tante Maria van Hongarije in deze buurt hebben plaatsgevonden.
De naam komt reeds in 1551 voor.
Het Colchoseiland was in die tijd een echt eiland tussen de binnen- en buitenvest.
De plaats wordt echter te klein. De leden brengen gelden bijeen om twee huisjes aan te kopen met erve en tuin in het Quakernaeck, aan de oostzijde van de Botersloot.
Op 17 oktober 1608 vindt de aankoop en overdracht plaats op naam van Dirck Aerts van Alphen en Francois Lodewijckx. Men breekt de huisjes af en begint te bouwen op een breedte van 28 en een lengte van 60 roede-voe-ten.
De muren zijn reeds 12 voet opgetrokken, als een gerechtsdienaar komt melden, dat de muren weer moeten worden afgebroken en de fundamenten moeten worden uitgegraven, omdat men geen toestemming voor de bouw had gevraagd. Men vertrekt weer naar de huiskerk aan de Lombardsteeg.
Toch komt vrij snel toestemming tot bouw, als men aan de Vestzijde bouwt en de lichten binnenwaarts zijn gericht m.a.w. de kerk mag er van buiten niet uitzien als kerk.
In een staat van onroerende goederen, eigendom van de huiskerk van de onveranderde Augsburgse Confessie van 1634, vinden we vermeld: eerst het Huys ende erve staende en gelegen in Quakernaeck, achter de Mennoniste Huyskerke aldaar, uytomende voor met een gang in Quakernaeck ende achter met een brugge op de veste ende derselve huyskercke. De Huyskercke selfs, staande beseyden de veste deser stede, daerin tegenwoordich geleert ende gepredickt wert.
Het huis, waarvan hier sprake is, is de pastorie het eerst door Nescher en daarna door zijn opvolgers bewoond. Hierin is ook een plaats voor het archief van de gemeente en een kist met de diakonale gelden.
Voor de bouw en vernieuwingen sedert 1617 moet geld worden geleend. Jarenlang is het gebouw met schuld belast en er komt niets terecht van onderhoud. De kerkeraadskamer is eerst op de galerij, maar wordt in 1641 afgebroken en van het hout wordt het zijkamertje van de koster tot consistoriekamer verbouwd. Maar door de verwaarloosde toestand van het gebouw ziet men uit naar een nieuwe kerk.
De kerk op het Colchoseiland (1651 - 1736)
Plattegrondstekening naar die van Jacob Calckberner (1698)
Uit dit verhaal halen we deze prent met tekst, je mag aannemen dat het Colchoseiland later het Couwenburghseiland werd genoemd :
vanaf de Goudsevest
rechts de brug over de Buitenbotersloot of Karnemelkshaven en het Couwenburghseiland
links Pompenburg met de Blauwe Molen, de Hofpoort met valbrug en de Delftse Poort, een beetje vaag, net links van de bomen
via de valbrug van de Hofpoort was vanaf de Oppert het gebied buiten de vesting te bereiken
Niet ver van de plaats van het Quakernaeck kerkgebouw vindt men een nieuw stuk grond op het Colchoseiland. Op 26 november 1651 vindt de inwijding van de nieuwe kerk plaats. Er is geen orgel, maar de kerk is rijk versierd. Koperen kronen hangen af van de zoldering, koperen luchters staan op de rand van het doophuis, kandelaars op de preekstoel.
Een koperen adelaar in 1677 geschonken door Johannes Gijssel draagt de bijbel op zijn vleugels. Hij wordt in 1736 overgebracht naar de nieuwe kerk, waar hij heeft gestaan tot het bombardement in mei 1940. Nog steeds bevindt zich in de consistoriekamer van de huidige Andreaskerk een stuk vleugel gevonden onder het puin.
De geschilderde ramen zijn geschonken door de Zweedse Koning. Twee letterborden met de 10 geboden en de avondmaalswoorden, daterend van 1617, worden uit de eerste kerk hierheen overgebracht.
In 1670 wordt een consistoriekamer gebouwd. Door de voortdurende groei van de gemeente worden veranderingen in de kerk aangebracht ten einde meer zitplaatsen te krijgen. Maar de kerk wordt steeds bouwvalliger door het verzakken van de fundering, de binnenvestsloot en de aangrenzende looierijen zorgen vooral in de zomermaanden voor stankoverlast en zo ziet men uit naar een nieuwe kerk.
Een aanbod tot plaatsing van een orgel in 1730 wijst men daarom af.
In 1732 wordt het huis van wijlen burgemeester Jan de Mey door drie leden van de kerkenraad aangekocht. Het is gelegen aan de Wolfshoek. Zij bieden dit aan de kerkeraad aan als grond voor een nieuw kerkgebouw.
De kerk aan de Wolfshoek (1736 - 1940)
Daarover hebben we het voldoende gehad, zie boven......
LINK
In mei 1940 gaat de schitterende kerk in vlammen op. Het stadsbestuur van Rotterdam schrijft voor dat in de oude binnenstad geen plaats meer is voor woningen en kerken, het moet een zakencentrum worden, heel moderne, nu achterhaalde ideeen dus....
Tot slot natuurlijk ook de huidige Evangelisch-Lutherse Kerk aan de Heer Vrankestraat, vlakbij de Gordelweg, een voor iedereen in het Oude Noorden bekend gebouw:
Tot slot halen we uit ons Schotland verhaal nog deze prent op:
In 1848 is het Lutherse Weeshuis zoo bouwvallig geworden dat de kinderen ondergebracht moeten worden in het Gereformeerde Burgerweeshuis.
LINK
Boven deze kroonlijst waren in de as der pilasters fraaie gebeeldhouwde levensgroote figuren aangebracht, voorstellende een weesjongen en een weesmeisje, die een groote draperie in den vorm van een wapenmantel ophielden, waarop een toepasselijk dichterlijk opschrift voorkwam van Jakob Kortebrant, den bekenden 18en eeuwschen dichter en geschiedschrijver van Rotterdam. Dit opschrift luidde:
-
D'Opvoeding, wakkre Vlijt, beknopte Zuinigheid,
Lees- Schrijf- en Rekenkunst en 't noodig Huisbeleid,
Beschaven hier 't vernuft der arme Burgerweezen.
De Mededeelzaamheit verschaft hun onderstand.
De Godsvrucht wijst hun 't pad naar 't hemelsch Vaderland
Daar nimmer drukkend kruis of armoed is te vreezen.
Der Weezen Vader koom' dit heilzaam Werk te baat,
Dan houd het Weeshuis stand zoolang de Weereld staat.
In 1919 wordt, door gebrek aan wezen, het gebouw betrokken door ouderen: het Lidmatenhuis genoemd. Ooit hebben we het daar al eens overgehad, maar in welk verhaal ???
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Lidmatenhuis en klik op ENTER |
|---|
We kregen de volgende aanvulling:
Ik las op internet uw verhaal over de Evangelisch-Lutherse kerk Wolfshoek. Misschien is het leuk om te weten dat de kerkeraad na de grote brand in 1940 van de resten van het koperen dak penningen en plaquettes heeft laten slaan. De plaquette kregen de lidmaten cadeau, voor de penning moest betaald worden.
A.Luteijn
Voor meer vrijblijvende informatie Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet: |
|---|
