......groote broer.......
De geschiedenis van Lombok, over de pacifikatie van Lombok en de schatten van Lombok
( English version )
Een verhaal over de geschiedenis van Lombok met de nadruk op de pacificatie door Nederland dat een desastreuze plaats zou krijgen in de geschiedenis van Lombok en ook nu nog vaak een onbekend gedeelte van de geschiedenis van Lombok vormt...
Een verhaal over het huidige vakantie eiland Lombok, over de pacifikatie van Lombok door Nederland zoo'n 100 jaar geleden en de gedeeltelijk verdwenen schatten van Lombok.
Vanaf de 17e eeuw was Lombok in handen van enkele Balinese vorsten. Omdat Bali voor te grote schepen moeilijk bereikbaar was, liep de handel voor Bali grotendeels via Lombok.
In de 19e eeuw was er druk scheepvaart verkeer met Singapore. Op Lombok werd een Deens en een Brits handelshuis gesticht. Tijdens een burgeroorlog op Lombok tussen de rivaliserende Balinese vorsten speelden deze handelshuizen een grote rol. De Nederlanders probeerden op Lombok ook een handelshuis te stichten, maar werden op advies van de Britten weggestuurd.
Een missie van de N(ederlandsche) H(andels) M(aatschappij) (zie intro ) had meer succes : de susuhunan van Bali (en Lombok) stond de NHM toe om handelsposten te openen in Kuta en Kusamba. De vorst van Kloengkoeng (zie Bali ) had wel een tegeneis : hij wilde een Javaanse neushoorn als cadeau. In 1839 werd daarom een neushoorn overgebracht naar Bali die later ceremonieel werd geslacht.
In de jaren negentig brak op Lombok een opstand uit tegen de op Lombok regerende Balinese vorsten. Vooral de vorst Anak Agoeng Madé was berucht om zijn wreedheden t.o.v. de plaatselijke bevolking, de Sasaks.
Batavia werd door enkele Sasaks voormannen gevraagd om hulp tegen hun Balinese onderdrukkers en dan vooral hulp voor de strijd tegen de vorst Anak Agoeng Madé. In deze periode was het zo dat de Balinese radja van Lombok leenheer was van de vorsten op Bali en verschillende Balinese leenmannen kwamen vanuit Bali hun leenheer op Lombok te hulp. Een gekompliceerde situatie en dat dus midden in de niet zo succesvol verlopende eerste Atjeh pacificaties. Er onstond een hele diskussie : wel ingrijpen of niet, of misschien toch wel.........
De nieuwe gouverneur-generaal van der Wijck hakte de knoop door : we doen het wel en dus landde in maart 1894 een expeditieleger o.l.v. generaal Vetter op de kust van Lombok.
Op het strand bij Ampenan, nu zonnen hier toeristen ??
Tijdens de opmars naar Mataram pleegde de Balinese vorst Anak Agoeng Madé, die de Sasaks bevolking het meest had onderdrukt, zelfmoord en dus was eigenlijk de direkte aanleiding verdwenen.
De verdere onderhandelingen met de Balinese radja van Lombok liepen ogenschijnlijk voorspoedig, want de overmacht van de Nederlandse koloniale troepen was natuurlijk overweldigend. Ook de uit Bali overgekomen hulptroepen wisten dat zij militair t.o.v de Nederlanders niets voorstelden. Maar, zoals gebruikelijk in die dagen, moesten nog wel alle kosten van de invasie worden betaald.... de kosten van deze expeditie werden geschat op één miljoen gulden : voor die tijd en natuurlijk speciaal voor de Balinese radja, een krankzinnig hoog bedrag. In de loop van de maand augustus was echter al een kwart bijeen gebracht. Generaal Vetter legerde in deze periode zijn troepen verdeeld over het eiland. En toen ging het mis...:
De Balische vorsten kregen het (terechte) vermoeden dat, na betaling van de opgelegde schatting, de Nederlanders wel eens niet zouden kunnen vertrekken en dat op zijn minst nieuwe eisen zouden worden gesteld. Langzamerhand brak het besef door dat het Sasakse verzoek om hulp alleen maar had gediend als aanleiding voor Batavia om eindelijk heel Lombok te 'pacificeren', ook zij wisten natuurlijk wat er in Atjeh gaande was. Men besloot zich tot het uiterste te verzetten........
En dus gebeurde het dat plotseling op een nacht de Nederlandse troepen, zonder waarschuwing vooraf, werden aangevallen : er vielen bijna 100 doden (w.o. de Generaal-Majoor van Ham) en ruim 250 gewonden : de grootste nederlaag die de Nederlandse koloniale troepen tot nu toe in de 19e eeuw hadden geleden. Ook de reeds verkregen oorlogsschatting waren de Nederlanders weer kwijt.
Tweede Bevelhebber
Generaal-Majoor
P.P.H. van Ham
Ridder MWO 4e kl
LINK
Geboren 10 Feb. 1839
Gesneuveld 26 Aug 1894
Op 17 juni 1897 werd in de geboortestad van Generaal-Majoor van Ham, Breda, op de hoek van de Ginnikenstraat en het Van Coothplein een buste van Generaal-Majoor van Ham onthuld. Op deze plek was ooit Generaal-Majoor van Ham geboren.
Van Mat van Houten ontvingen we de volgende foto's van het nu nog steeds bestaande grafmonument van Generaal-Majoor Van Ham:
De publieke opinie in Nederland en op Java schreeuwde om wraak : Pieter Brooshooft, de hoofdredacteur van een op Java verschijnenende krant, noemde het gebeurde meteen
"Het verraad van Lombok".
Over het waarom de Nederlanders daar waren : de verovering ( 'pacifikatie' ) van Lombok (want daar ging het uiteindelijk om ! ), daarover werd natuurlijk niet gesproken. Ook de precieze aanleiding van de nederlaag werd niet nader in de pers toegelicht, de one-liner van Brooshooft was genoeg. De propagande machine kwam op volle toeren.
In 1934 werd al door een Nederlandse militair, die erbij was geweest, gemeld dat het militair gezien helemaal geen verraad was geweest, maar een 'volkomen geoorloofde oorlogshandeling'. Maar de propaganda machine had zijn werk al gedaan...
"Het verraad van Lombok" werd ervaren als een nationale ramp en de emoties liepen hoog op.
We gaan naar Lombok toe,
We zijn de vrede moe,
En schieten met kruid en lood,
die Balinezen dood.
M.b.v. vers aangevoerde troepen werd Lombok, met meer dan grof geweld, gepacificeerd, want kostte wat het kost, het Het verraad van Lombok moest worden gebroken.
De verwoestingen waren enorm : eerst werd alles tussen Ampenan en Mataram door de artillerie kapot geschoten en vervolgens werd dat wat er nog overbleef, nagenoeg met de grond gelijk gemaakt. Van zowel Ampenan als Mataram, bleef nauwelijks iets over. De verwoestingen waren zo grondig dat sommigen in de pers zich afvroegen "wat heeft het voor zin om alles zo te vernietigen, waarover men later gezag wil uitoefenen ?"
Ook op Lombok werden de slachtoffers onder de bevolking nauwelijks geteld, want "het verzet moest worden gebroken".
Toch werd er nog geaarzeld om Cakranegara, waar de radja woonde, aan te vallen. Men wachtte totdat er bijna 10.000 man waren : alles tussen Mataram en Cakranegara werd omgehakt c.q. afgebroken : de artillerie wilde een vrij schootsveld hebben. De radja stuurde een smeekbrief, daarop werd, op direkt bevel van GG van der Wijck, door Generaal Vetter geantwoord met granaten. De radja betoogde dat hij niets wist van de nachtelijke aanval op de Nederlanders, hij had toch niet voor niets al zoveel geld betaald ? Het mocht allemaal niet baten.
Cakranegara werd massaal bestormd en veroverd, de radja wist te ontvluchten en gaf zich later over en werd verbannen naar Batavia.
School wandplaat Lombok : de bestorming van Cakranegara
De laatst overgebleven vorsten pleegden zelfmoord via een Perang Poepoetan : mannen, vrouwen en kinderen stortten zich in witte kleren op de verbaasd toekijkende en kontinu schietende Nederlanders. Een van de vele Poepoetans tijdens de pacificaties in de 19e eeuw :
In juni 1895 werden, tijdens een grote manifestatie op het Malieveld in Den Haag, door koningin Emma en prinses Wilhelmina medailles van verdienste uitgereikt aan de "Helden van Lombok".
Toch ontstond er ook in de Tweede Kamer een diskussie of zoveel geweld bij de pacifikatie van Nederlands-Indié wel nodig was...
Het 2e Kamerlid Victor de Stuers stelde al in 1905 :
" Als ik optel alle elementen van kwaadwillende aard, die wij om tot pacificatie te geraken van kant hebben gemaakt sinds 1899, dus in 7 jaar tijd, kom ik tot het respectabele getal van 15.802 elementen van kwaadwilllende aard, die van kant zijn gemaakt door de elementen van goedwillende aard, de Hollanders"
Het leverde hem bijgaande spotprent op !
Op de dag van het Het verraad van Lombok (26 augustus 1894) werd in Deventer de Sociaal Democratische Arbeiderspartij opgericht. Een van de oprichters was het latere 2e Kamerlid van Kol. Bij het debat over de indische begroting in 1907 besprak hij al een Perang Poepoetan op Bali :
"Achter hem de knetterende vlammen van zijn poerie : de vorst nadert, terwijl om hem heen zijn strijders sneuvelen, tot op 20 meter onze troepen, zonder door een van de duizenden kogels te zijn geraakt. Nu drukt hij, in het zicht van zijn belagers zich in zijn volle lengte oprichtend, zichzelf een kris in het hart. Een paar honderd vrouwen krissen zich rond zijn lijk, de dood verkiezend boven het vallen in de handen van hun belagers. Nieuwe drommen mensen stormen aan, aangevoerd door de 10-jarige zoon van de vorst. Allen sneuvelden. Welk treurig tafereel is daardoor in de Nederlandse geschiedenisboeken op te nemen. Onze soldaten deden bij deze overwinning geen enkele juichkreet horen. Daarom wil ik deze vorst vanuit het Nederlandse parlement mijn tol van eerbied niet onthouden voor de fierheid van karakter, die hij heeft getoond en voor de heldendood die hij is gestorven. Een heilige plicht blijft op ons rusten om vergeving te vinden voor die vreselijke feiten die ik zou willen wegwissen uit onze historie"
Na een Poepoetan (ceremoniele zelfmoord) op Bali bij Pamecutan
De slachtoffers liggen in witte kleding op de grond, aangestaard door het KNIL linksachter
So let nobody ever argument that what has happened in the Dutch East Indies was unknown to the Dutch parliament and government!
En de 2e Kamer ging vervolgens over tot de orde van de dag en in de geschiedenisboeken kwam het zeker niet.............
In mei 1902 werd kolonel Scheurer, de man van de bestorming van Cakranegara, die aan het hoofd van zijn troepen ging onder het fluiten van zijn lijfdeuntje :
Alles kost een dubbeltje
en die ook in Atjeh "goed werk heeft gedaan", een diner aangeboden met het volgende menu :
met als hoogtepunt het dessert :
Pas veel later werd duidelijk wat de werkelijke motieven waren voor de interventie en pacificatie van Lombok :
dankbaar werd gebruik gemaakt van de aanleiding die geboden werd, want tussen Singapore en Lombok (namens Bali) was een zeer lucratieve scheepvaart verbinding ontstaan die de net opgerichte K(oninklijke) P(akketvaart) M(aatschappij) (inderdaad : een nog steeds bestaande firma) danig in de zeewielen reed. Het gouvernement wilde kostte wat het kost zelf, via de KPM, het monopolie over die verbinding in handen krijgen. Waarom ? Angst voor te grote Britse invloed en het monopolie op de zeer winstgevende opium transporten naar Lombok en dus naar Bali en vandaar verder de Archipel in.
Binnen een paar weken na de pacificatie werd Lombok afgesloten voor buitenlandse schepen, want "het was nog te onrustig". Ondertussen kon de KPM zich wel ontplooien. De verbinding Singapore - Makassar - Lombok werd een van de grootste winstmakers van de KPM.
Tijdens de 'akties' werd door de Nederlanders op Lombok een grote buit veroverd : zilveren en gouden sieraden en wapens : de zogenaamde
Schatten van Lombok
De Schatten van Lombok werden jarenlang tentoongesteld in het Rijksmuseum in Amsterdam. Een gedeelte werd omgesmolten (!), pas in 1977 werd het grootste deel teruggeschonken aan Indonesië en een gedeelte bleef achter in Nederland en ligt nog steeds, naar men zegt, opgeslagen in de kluizen van de Nederlandse bank. Waarom ? Niemand weet het, niemand doet er wat aan........
De enige die er iets aan heeft gedaan is weer het 2e Kamerlid Victor de Stuers : hij heeft er rond 1896 voor gezorgd dat de Schatten van Lombok niet in zijn geheel werden omgesmolten, maar gedeeltelijk werden tentoongesteld in het Rijksmuseum in Amsterdam. Victor de Stuers behoorde dan ook tot een van de invloedrijke initiatiefnemers van het Rijksmuseum, zijn marmeren borstbeeld staat nog steeds in de hal van het Rijksmuseum, ik ga hem dus altijd even begroeten !
In 1995 werd een gedeelte van de in Nederland achtergehouden Schatten van Lombok, tentoongesteld in de Kunsthal in Rotterdam.
Via deze link kun je bijvoorbeeld te weten komen dat "In het rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden bevindt zich de buit van de vele Nederlandse koloniale oorlogen"
Uit hetzelfde artikel : "In de Nederlandse musea liggen nog steeds schedels van Papoea's, Tasmaniërs, Dajaks en Orinoco-indianen. Ook zijn er botten van Tibetanen, delen van "Hottentotten" op sterk water en ga zo maar door. Ze vormen een eerbetoon aan het racistische superioriteitsdenken van het kolonialisme. De lichaamsdelen zijn vaak ongevraagd opgegraven en meegenomen. Behalve de skeletten heeft de Leidse universiteit ook nog een aantal zeer waardevolle oude Indonesische handschriften. Die zijn geroofd bij de koloniale oorlogen tussen 1894 en 1912, toen Nederland een reeks Indonesische eilanden "open legde". Vaak gingen er wetenschappers mee die na de massale slachtpartijen de buit direct in kaart brachten en verscheepten naar de musea. Het Leidse Volkenkundemuseum heeft nog veel buit uit Lombok, Bali, Atjeh en Soembawa. In 1977 heeft men de helft teruggegeven. In Nederlands bezit bleven onder andere de schatten van het rijke eiland Lombok, meer dan 250 unieke voorwerpen: krissen, juwelen, zilveren huisgerei, munten en textiel. Na de uitbreiding van het museum wordt de buit waarschijnlijk permanent tentoongesteld."
(artikel geschreven in 1998 !!!)
Waarom ? Waarom ?
Uit onderzoek blijkt natuurlijk weer dat "wij" alles veel beter conserveren dan "zij".
In 1971 werd, tijdens het eerste (!) staatsbezoek van een Nederlands staatshoofd aan Indonesië, door koningin Juliana het oudste geschrift uit Indonesië , "gevonden" op Lombok, teruggegeven aan Suharto. (de Negarta-kertagama handschriften).
Wist je trouwens dat als een bedrijf voor WOII een onverwachte financiële meevaller had, men dit aan het eind van het jaar "een goed Lombok jaar" noemde ?
Lombok was een omslag in de Nederlandse imperialistische politiek :
vanaf die tijd werden veel straten en pleinen naar Indische eilanden genoemd : bijna elke stad in Nederland kreeg wel een Javastraat / laan etc
door de overwinning groeide de overtuiging dat heel de archipel moest worden gepacificeerd
de Ereschuld gedachte : Nederlands moest iets terug doen, na al die jaren te hebben geprofiteerd. Het Indische volk moest worden bevrijd van hun onderdrukkers (!) en, uiteraard onder begeleiding van Nederland, verder worden ontwikkeld tot op het Westerse niveau. Wanneer dit bereikt zou zijn ? In de jaren 1920 -1930 dacht men serieus nog aan een termijn van zeker 150 jaar.........
Zouden veel buitenlandse toeristen, w.o. al die Nederlanders, weten wat zich hier op Lombok, ruim 100 jaar geleden, heeft afgespeeld ??
Op de Volksuniversiteit Geldrop start op woensdagavond 6 oktober 2010 een cursus van 10 avonden over de geschiedenis van de Nederlandse Koloniën. Ook wordt dan natuurlijk de geschiedenis van Lombok besproken!
Docent: Aad 'arcengel' Engelfriet, cultureel-historisch reisleider, stadsgids en geschiedenis docent. Webmaster van deze grootste Nederlandstalige geschiedenis website, een erkend specialist op het gebied van de Nederlandse koloniale geschiedenis.
Voor meer info:
klik dan HIER
Geinteresseerd in een historische rondleiding voor uw eigen groep(je) door Aad 'arcengel' Engelfriet, webmaster van deze grootste Nederlandstalige geschiedenis website, door o.m. een stad of streek in bijv. Nederland, België, Duitsland, Groot-Brittannië, Ierland en/of een historische lezing, publicatie, recensie:
Voor meer vrijblijvende informatie
aad@engelfriet.net
Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet:
klik dan HIER
|
Geinteresseerd in mijn andere verhalen over Nederlands- Indië ?
Er komen er nog meer......
|
|
Jan Pieterszn Coen en de uitroeiing van de bevolking op de Banda eilanden
|
|
|
Het "verraad" van het huidige vakantie eiland Lombok en de "Schatten van Lombok"
|
|
|
De pacificering van het huidige vakantie eiland Bali
|
Wilhelmus van Nassaue,
Ziet gij dien heldenstoet?
Zij schoten op de vrouwen
En drenkten 't land met bloed.
De kwasten der banieren
zijn darmen van een kind.
Licht dat ge aan hun rapieren,
nog vrouwenharen vindt.
|
De Atjehse agressie oorlog.
De grootste aanvalsoorlog ooit door Nederland gevoerd met als resultaat 100.000 doden en 1.000.000 gewonden
|
|
|
Photos and images of the Dutch East Indies
|
......een roofstaat aan de Noordzee......
.....dat spoorwegen bouwt van gestolen geld en tot
betaling de bestolene bedwelmt met
opium, Evangelie en jenever...
Aan U durf ik met vertrouwen te vragen of het
Uw wil is dat daarginds Uw meer dan dertig
millioenen onderdanen worden mishandeld en
uitgezogen in UWEN naam?
Multatuli [1860] ...aan Nederland...Koning Willem III
....dat dorp stond in brand, omdat het veroverd was door Nederlandsche soldaten.......
Ja, 't dorp was veroverd door Nederlandsche soldaten, en stond dus in brand.
Op Nederlandsche heldendaad volgt brand.
Nederlandsche overwinning leidt tot verwoesting.
Nederlandsche krygsbedryven baren wanhoop.
|
Back to the Dutch East Indies / Nederlands-Indië INDEX
|
Last update :
6 April 2010
