Mijn Rotterdam, deel 1
Dit verhaal gaat natuurlijk over het boek van Willem van
Iependaal, naar aanleiding van zijn beknopte biografie, die bij Aad op zijn
pagina staat. (link)
Ik wil beginnen met een alinea uit die biografie, zodat één en
ander wat duidelijker wordt.
Hij vertelt in dit boek over Rotterdam en personen, waarover ik niet kan vertellen, omdat dat allemaal voor mijn tijd was. Hij vertelt van Rotterdam uit de jaren voor de eerste wereldoorlog. Als ik nu sommige dingen doorvertel, dan vertel ik aan jullie wat hij mij vertelt. Een leuke gedachte. Het zou beter zijn als het boek natuurlijk weer eens in de verkoop kwam, maar wat niet is kan nog gebeuren. Ik kan natuurlijk niet het hele boek over schrijven, maar ik kan enkele dingen wel een beetje samenvatten, zodat jullie mee kunnen genieten. Verder zal ik de aanhalingen uit het boek in het blauw zetten, zodat jullie direct zien. dat het van Iependaal is, die aan het woord is. In de jaren voor de eerste wereldoorlog kon een avondje uit er nog wel vanaf.
Anders dan in het Circus met Robert en Bertrand of de Twee Wezen, dat zo aandoenlijk werd gespeeld, dat ze in de engelenbak de acteur in de ploertenrol voor kelerelijer! scholden en beloofden hem buiten op te wachten om hem van de graat te rukken.
Een etentje, na de voorstelling, daarvoor ging men naar de Unie op de Coolsingel, tegenover de Raambrug en de Raamstraat.
En.. men kon met de tram naar huis omdat de bus niks was geworden. De bestrating was van dien aard, dat asbreuken en dergelijke de busonderneming de das om deden. Er werd in die tijd door de politie nog op een antiek toetertje geblazen, als er ergens brand was, maar dat was ook afgelopen. En zo beschrijft van Iependaal de straatgeluiden in de avondlijke stilte.
Het roepen van de venters bracht wat kleur in de doodse, winterse verlatenheid van de volkswijken op de late avond, ook al waarde het geroep soms weedommelijk door de stilte. Het: Kolen! Kolen! voor veertien centen een emmer kolen! deed eerder behaaglijk, dan klagelijk aan bij een lekker vuurtje in het barre jaargetij. In het Rammenas! Rammenas! stak ook geen wanklank en in het Sprot! Lekkere sprot; drie centen de dertien! Klare zalm! al evenmin. Het Mosselen! Zéééééééélandse mosselen! en het Garnut! of Nieuwwwwblaaaaad!, het waren geluiden die de stilte kleurden en de kilte wat verwarmden. Ook het monotone, jaarlijks weer gehoorde: Alt-man-nak!.. Alt-man-nak! kon niet gemist worden in de sfeer van het geheel, dat aan Rotterdam een eigen karakter gaf.
Hier
een leuke tekening van dat mannetje. Ook op onze site nog een verhaal over dit mannetje. (link)
Hoe moeilijk het is om je een voorstelling te geven van Rotterdam in die jaren is wel het feit, dat er bijna niemand meer is, die zich de Coolsingel zonder het Stadhuis kan voorstellen. Die ook niet kan weten, dat op die plek één der bekendste en beruchtste wijken had gestaan. Het Roode Zand, met de Zandstraat en nog meer straatjes en steegjes er omheen. Er werden plannen gemaakt om de Coolsingel te dempen en een nieuw stadhuis te bouwen, hetgeen niet zondermeer door de Buurt genomen werd, maar wat deed dat ertoe. Rotterdam moest groeien.
De
Haven.
Voor het groot worden van de haven moest alles wijken en de noodzakelijke
sloop van, wat de schrijver gruwelen noemde, de Langelijnstraat, de
Begijnensteeg, de Schavensteeg, het Geuzenpad en de Zwanengang en verdere
krottenreeksen, werd uitgesteld.
Ze stonden; leunend op elkanders ellende, te soebatten om de genade van moker en houweel. Helaas, tegen dat op elkander leunen leunde nog steeds het starre, loodzware tegenwicht van de behoudenden en de geldbelangen.
Voor het groter worden van de Rotterdamse haven moest in die dagen alles wijken.
En daar ging het om. Werk aan de winkel. Antwerpen en Hamburg een slag voor blijven! Present zijn als je naam werd afgeroepen voor een dubbele torn en een dito daggeld. Een nachie over pikken; en Zondags liever onder de baal dan onder de preek. Met een volle haven stierf er in Rotterdam geen muissie in de broodkast en geen luissie op Boshoek.
Barentje Kiedewiet, een andere persoon uit het boek en schildertekenaar van zijn vak leidt ons dan door het Rotterdam, dat zijn hart gestolen heeft. Het Rotterdam, dat hij wil tekenen en hij heeft zo zijn gedachten over de afbraakplannen van de Raad.
Met
de Coolsingel, zou het dra gedaan zijn;
rechts werd later het huidige stadhuis gebouwd
op de voormalige Melkmarkt stapelden ze het metselzand en de stellingpalen al maar op bij de bouw van het nieuwe stadhuis. Nee, die suikerdoos had de bewondering van Barentje wel niet, maar het was in ieder geval geen Griekse tempel in een Hollandse havenstad als op de Kaasmarkt. Wat meer, nóg meer ontroering wekte dan de verwijfde fladderbroeken van de legerofficieren, was het Schippershuisje bij de Mosseltrap.
En dan was er de Eerste wereldoorlog. De betrekkelijke welvaart was gedaan. De prijzen vlogen omhoog en de eerste O.W-ers staken hun koppen al op. Zelfs Alie Schoonderloo, die meestal nogal berustend was werd opstandiger.
Ze was met de andere vrouwen naar de markt geweest en had, misschien voor het eerst in haar leven, meegedaan aan het schelden en razen tegen de groenteboeren op het Noordplein, waar een fortuin werd geëist voor een maaltje bonen of een snipper bladgroen. Ze had het zelfs tot politieke en sociale belangstelling gebracht en vond, dat die zogenaamde godsvrede tussen de verschillende partijen een wassen neus was, als je bij de groenteboer je portemonnaie moest omkeren voor een bos wortelen en in de Zaagmolenstraat uren in de rij moest staan voor een korrel suiker of een spatje olie.
Ik merk, dat ik in het boek van hot naar her spring, maar het beschrijft zulke mooie, doch onbekende beelden voor me, dat ik nog veel meer wil vertellen. Over de stomme film bijvoorbeeld. Met zijn explicateurs en hoe het er dan in de bioscopen aan toeging. We komen dus terug.
