Voor het Schielandshuis werd in 1990 een standbeeld geplaatst van Graaf Willem IV, de man die op 7 juni 1340 aan Rotterdam stadsrechten verleende.
In het gebied, waar we het nu over willen hebben, kwamen twee riviertjes vanuit het noorden : de Schie en de Rotte. In de eeuwen zoo voor de 11e stroomde al het water vrij naar zee, bij te veel water overstroomde het land en moesten de enkele mensen die er durfden te wonen, vluchten.
Als het land onder water stond had de heer van dat land geen inkomsten. Door bedijkingswerkzaamheden ontstonden vanaf de 11e eeuw al her en dijken langs de Maas Merwede oever. De heer van het land had er alle belang bij dat het geheel goed onderhouden werd, maar geregeld ontstond er toch overlast door onverwachts te veel water vanuit bijvoorbeeld de Rotte.
Het gebied rond de monding van de Rotte werd Rotta genoemd, grote overstromingen op het eind van de 12e eeuw, maakte dat ook Rotta steeds minder economisch aantrekkelijk werd. Om toch aan inkomsten te komen werd op een groot aantal plaatsen langs het water TOL geheven, zoo waren er reeds vroeg tollen in Vlaardingen, Geervliet, Moordrecht en, de belangrijkste, in Dordrecht.
Beheersing van de tollen maakte een heer machtig. In 1299 kreeg Dordrecht ook het stapelrecht, alles wat langs de stad kwam, moest in Dordrecht o.m. gedeeltelijk worden verhandeld, waarbij een vast percentage van de opbrengst ook nog eens bestemd was voor de stad. Steden met stapelrecht werden soms schatrijk, bekende voorbeelden zijn natuurlijk Brugge, Gent etc.
Rondom Dordrecht (de oudste stad van Nederland) ontstond tot aan de monding van de rivieren in de zee een relatief grote bedrijvigheid. Ondanks het stapelrecht monopolie van Dordrecht, ontstonden er toch langs de Maas oever enige nederzettingen die levensvatbaar waren, hoe deed men dit, er werden hindernissen in de rivier gelegd die pas werden verwijderd als er tol betaald werd, ook werd natuurlijk een deel van de lading in dank aanvaard...
De dam in de Schie, en dus Schiedam, was ook belangrijk voor het achterland, via de Schie kon je zoo in Delft en nog verder komen v.v. Schiedam kreeg al in 1275 stadrechten, zoo belangrijk waren de inkomsten voor de Heer van dat gebied.
Als echter de linker oever van een rivier, bijvoorbeeld de Rotte, in handen was van een andere Heer dan de rechter oever, dan onstonden er natuurlijk problemen en meestal werd er dan maar geen kunstmatige dam aangelegd.
-
En toen was Aad dus even te snel door te melden dat Dordrecht de oudste stad van Nederland zou zijn, helemaal fout dus..., maar gelukkig was daar Guus Peters:
-
Op de eerste plaats mijn complimenten op de overzichtelijke en luchtige manier
hoe u de geschiedenis van de Maassteden in Holland heeft beschreven.
Zeker voor een zuid Limburger heel interessant en nieuw.
Toch een kleine opmerking in het stuk: Over de dam bij de Rotta wordt Dordrecht de oudste stad van Nederland genoemd. Dit klopt echt niet. Oos Mestreech, ons Maastricht, was in de Romeinse tijd al een stad ! Iets eerder dus.
Dordrecht is momenteel de oudste stad van Holland. Dat klopt, althans als men de huidige grenzen van Holland hiervoor aanhoud. Het grondgebied van het historische Holland reikte echter over de Biesbos heen en omvatte de noordrand van het huidige Brabant.
Hier lag St Geertruidenberg en dat was de eerste echte Hollandse stad die stadsrechten kreeg (1272 ?) iets eerder dus dan Dordrecht. Zij verdiend eigenlijk de titel "oudste stad van Holland".
Als u meer van de historie van een Limburgs (Maas)dorp wilt weten dan wil ik attenderen op onze site www.elsloo.info
Volgens Aad is de oudste stad van Nederland Nijmegen, waarop Guus Peters reageert met:
Maastricht en Nijmegen zijn beide Romeinse steden.
Ik kan niet zeggen wie de oudste is. Als je dat wilt weten moet je eens contact opnemen met het Thermenmuseum in Heerlen.
Gaan we dus een keer doen!
Tijdens de aanleg van de Willemsspoortunnel werden sporen ontdekt van de eerste dam, eigenlijk dus niet meer dan een boot....
De Rotte werd afgedamd ter hoogte van de huidige Hoogstraat. Men vermoedt nu voor het eerst rond 1260. Ook werd vastgesteld dat 10 - 20 jaar later er reeds bewoning is geweest links en rechts van de provisorische dam.
Helaas voor Rotterdam werd Wolfert van Borselen, de man die Rotterdam zijn eerste stadrechten had gegeven puur om Schiedam dwars te zitten, op 1 augustus 1299 door zijn tegenstanders in Delft vermoord. Toen de Graaf ook kort daarop overleed, werd de grote tegenstander van Wolfert van Borselen, Jan van Avesnes, zelfs Graaf Jan II van Holland en uiteraard trok Jan II de stadrechten van Rotterdam weer in en verbood bovendien het graven naar Overschie.
Tot overmaat van ramp, althans voor Rotterdam, werd het westen van de Rotte monding weer teruggeven aan de Bokels. Maar ondanks dit was de groei van een nederzetting aan de monding van de Rotte niet meer tegen te houden. Op 25 juli 1328 werd het oostelijk deel van de monding van de Rotte grote priveleges verleend, de groeiende handel had ook een gunstige uitwerking op de rust in dat gebied. Over een groot aantal zaken mocht men nu zelf beslissen.
Graaf Willem III deed een slimme zet ten gunste van Rotterdam. Hij kwam overeen met Dirk Bokel, die geen zoon had, maar wel een dochter Agniese, dat na diens dood Agniese hem als vrouw mocht opvolgen, maar niet als Heer van het westen van de Rotte monding. En zoo geschiedde....
En dus lag er niets meer in de weg voor de opvolger van Willem III, Graaf Willem IV, om op 7 juni 1340 Rotterdam stadsrechten te verlenen. In 1358 ontving Rotterdam toestemming om tot ommuring over te gaan.
De stad ontwikkelde zich vanuit de Hoogstraat oftewel de Middendam. Aan de Hoogstraat kwam een herberg voor de Graaf als die op bezoek kwam en in deze Stadsherberg (het "Gasthuis") werd dus ook recht gesproken. Het gebied richting Maas, evenwijdig aan de dam, kreeg de naam Steiger, want de schepen moesten daar noodgedwongen aanleggen voordat ze de Rotte op konden. In 1358 werd als zuidelijke stadsvest de Blaak al gegraven.
Schiedam bleef Rotterdam echter dwars zitten en natuurlijk v.v.. Overstromingen werden wederzijds geweten aan het op het verkeerde moment openzetten van de sluizen van resp. de Schie en de Rotte naar de Maas. Vooral vissers hadden er profijt van dat de sluizen zoo lang mogelijk dichtbleven ten koste van het waterpeil in het achterland, door de stroming richting Maas hoopte de vis zich op voor de sluis, even openzetten en je ving in korte tijd heel veel vis...
Het grootste konflikt met Schiedam bleef echter de verbinding via Overschie naar de Schie. De Rotterdamse Schie mondde als Spui uit in de Steigersgracht en vandaar naar de sluis in de Rotte op de Hoogstraat. Gelukkig voor Rotterdam ontstonden er geen waterafvoer problemen in de Steigersgracht, maar helaas voor het achterland van Schiedam, wel daar waar de Rotterdamse Schie uitkwam in de rivier de Schie, dus ter hoogte van Overschie. Op hoog bevel moest in 1376 de aansluiting op de Schie worden gedicht.
Rotterdam betaalde in 1380 een fors bedrag aan de Graaf om de verbinding met de Schie weer open te krijgen. Uit onverwachte hoek kwam toen een tegenzet.... Om meer grip op de winstgevende vaart vanuit en door Delft te krijgen, besloot Delft een eigen Schie kanaal aan te leggen, ook vanaf Overschie, maar nu richting Maas halverwege Schiedam en Rotterdam, de Delfshavense Schie. Aan de monding van de Maas ontstond weer een nieuwe nederzetting, Delfshaven.
wat links naar boven de Rotterdamse Schie
dat slotje bovenaan is Huis Weena
zoals het eruit zou hebben gezien rond 1400
Het gebouw met de toren is het Gasthuis.
De Hoogstraat is een van de oudst bekende straatnamen in Rotterdam.
Tot slot nog een schets en een foto van deze Oostpoort :
Op onze site hebben we ook dit verhaal Over Rotta en het Middeleeuws Rotterdam
