Een e-mail sturen naar Aad? Zijn e-mail adres is aad@engelfriet.net
(klik op deze tekst om een voorgeadresseerde mail te openen)
Terug naar  het Engelfrieten overzicht

Naar beneden 

De geschiedenis van het linksrijden

In Rotterdam moest je vanaf 7 mei 1917 rechtshouden in het verkeer. We komen er later in dit verhaal nog op terug, maar waarom ging "iedereen" ineens over op rechts, terwijl linksrijden echt door de Romeinen was ingevoerd....

Vaak wordt gedacht dat bijvoorbeeld de Britten een uitzondering zijn, een beetje wel inderdaad, maar van oudsher reed wel iedereen links, waarom, daar gaan we het nu een beetje over hebben.

Van inderdaad de Romeinen is bekend dat zij als regel links aanhielden, de meeste legionairs waren immers rechtshandig en droegen het zwaard daarom links. Kwam je een vijand tegemoet, dan was je als je links liep in het voordeel niet waar ??
Ook het bestijgen van een paard doet een rechtshandige ruiter nog steeds en dus toen ook, vanaf de linkerkant en dus is het handiger om dan verder ook maar links te rijden.

Tot ver in de Middeleeuwen werd deze regel links in het verkeer aangehouden, maar toch werd er soms om onduidelijke redenen van afgeweken.

Zoo bepaalde Paus Bonifatius VIII in het Jubeljaar 1300 dat vanwege de drukte op de St. Angelo brug in Rome alle pelgrims rechts moesten houden. Door het gedrang viel er wel eens iemand in het water en verdronk, want het kunnen zwemmen was een zeldzaamheid, de zee is voor de vissen en niet voor de mens, werd toen vaak gesteld.
En waarom weet niemand, Paus Bonifatius VIII riep toen meteen heel de toenmalige wereld op om ook maar rechts te gaan houden.

Eigenlijk alleen de Fransen hadden hier wel oren naar, want, dol op riddertournooien, waren zij er al achter gekomen dat met getrokken lange lans naar rechts alleen handig was op een tournooi als je links hield. Buiten de tournooi uren, raakten de lansen wel eens in de war als je elkaar links probeerde te passeren.

Ook de opkomst van de koets bespannen door vier paarden had zoo zijn gevolgen. In Frankrijk zat de koetsier op het paard linksachter en hanteerde de zweep natuurlijk met zijn rechterhand. En dan is dus inderdaad rechtsrijden veel handiger, ook al omdat je dan beter zicht hebt op je tegenliggers vanaf dat paard linksachter.

De Britten hadden een probleem met een door vier paarden bespannen koets, daar moest de koetsier uiterst rechts gaan zitten, op de bok, om de passagiers niet te raken met zijn zweep en om het linksrijdend tegemoet komend verkeer in de gaten te houden.

De Britten waren ook historisch de eerste die (op Londen Bridge) een verkeersregel invoerde, vanaf 1756 moest je daar links aanhouden.....

Zoals bekend voerde Napoleon tal van nuttige dingen in, waaronder inderdaad het rechtsrijden. Na 1815 hielden de meeste Europese landen zich nog steeds aan het rechtsrijden, alleen landen als Zweden (tot 1967...) en Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije en Hongarije (tot zij door Hitler werden gedwongen rechts te houden) gingen terug naar linksrijden.

In het net van de Britten onafhankelijke USA werd aanvankelijk ook links gereden. Door waarschijnlijk de sympathie voor de ideeen van de Franse Revolutie schakelde de een na de andere Amerikaanse Staat over op rechtsrijden. Een onverwachts neveneffekt was dat door deze maatregel de vleesprijs in de USA kelderde. Veel trekossen konden het niet afleren om links te lopen en moesten worden afgemaakt....

Merkwaardig is dan weer dat de eerste Amerikaanse auto's het stuur toch weer rechts hadden. Pas in 1908 door toedoen van Henry Ford werden alleen nog maar T-Ford's afgeleverd met het stuur links, in hele oude films zie je inderdaad soms nog auto's rechtsrijden met ook het stuur rechts.
Voor Henry Ford was trouwens de belangrijkste reden dat hij het niet netjes vond dat de dames rond de auto moesten lopen om dan daar aan de drukke verkeerskant in te stappen.

Amerikanen zijn nu principieel rechtsrijdend, ook op bijvoorbeeld hun legerbasis in de UK wordt rechts gereden.... tot ze de poort uitgaan natuurlijk.....

Nog even dreigde het linksrijden in Frankrijk weer ingevoerd te worden in de 19e eeuw. De meeste treinen werden in die dagen vervaardigd in.... de UK en dus werd ook in Frankrijk het treinverkeer linksrijdend, ook aanvankelijk in Nederland. Nederland is hier weer gauw vanaf gestapt, maar niet de Fransen, daar, maar Aad heeft er eerlijk gezegd nooit erg in gehad, rijden de treinen, trams en metro's nog steeds links. Hopelijk zijn er lezers die dit kunnen bevestigen, Aad was even verbaasd toen hij dit feitje opdook...

In 2003 rijdt ca 70% van alle landen rechts. Opvallend is dat vooral op eilanden links wordt gereden, bijvoorbeeld de UK, maar ook Japan en..... Indonesie, ondanks het feit dat Indonesie "350 jaar" een Nederlandse Kolonie is geweest, behalve in de Napoleontische tijd toen werd Java bezet door de Britten o.l.v. Raffles. Vaste lezers van deze site weten het al, komt nu die link weer naar Aad's eigen site:

Naar Aad's  Nederlands-Indië geschiedenis verhalen


En natuurlijk wordt er ook in landen als India, Pakistan, Australie en Nieuw-Zeeland links gereden.... Duidelijk is wel dat de Britten never nooit zullen overgaan op rechtsrijden, op zijn vakanties in de UK hoort Aad altijd dezelfde argumenten, zoals: weet je wat het kost om allemaal nieuwe dubbeldekkers te gaan kopen en de fraaiste is natuurlijk, we doen dit voor de toeristen, we zetten toch niet voor niets bij elke belangrijke zebra op de rijweg met hele grote witte letters

KEEP LEFT

Nou voegt Aad eraan toe dat het linksrijden met een auto met het stuur links best meevalt, mits je beschikt over twee buitenspiegels en de bijrijder ook mee oplet. Maar oh wee, als je weer terug bent op het continent, voordat je weer geheel op je automatische piloot durft te rijden, dat duurt even, want pas dan ben je van slag....
Ook weet je dat die beleefde Britten meteen op de rem gaan staan als ze een vreemd nummerbord zien aankomen, Aad heeft vaak in een Britse huurauto gereden en dan word je ook daar soms van de sokken gereden, you stupid is het dan...

Maar dan Rotterdam, op 7 mei 1917 werd het rechtsaanhouden ingevoerd, niet om over te gaan van linksrijden op rechtsrijden, maar om een einde maken aan een chaos, lees maar even mee....:

Eindelijk, eindelijk ... En toch nog onverwachts. Het onwaarschijnlijke is gebeurd, het stumperige wordt afgeleerd, het provinciale te niet gedaan, het eigenwijze de kop ingedrukt.
Amsterdam zal niet meer smalend en geringschattend op de eerste handelsstad kunnen afgeven.
Den Haag niet met dédain kunnen neerzien op die bootwerkers-stad waarin men niet weet wat rechts of links is. Want men is begonnen m Rotterdam de mensen te leren rechtshouden ... er zijn verkeersagenten aangesteld

Gij, lezer, die dat misschien heel gewoon vindt, die wijst op Londen, Parijs, New York, Amsterdam, zelfs Den Haag waar de witte stok al over- en overbekend is, gij hebt geen flauw besef wat dat betekent voor Rotterdam, voor de stad van de vrije straat en het vrije trottoir.

Kent gij de legende niet van de beroemde, of wilt ge beruchte advocaat, die bij de eerste verordening, jaren her, om rechts te houden op de smalle zijpaden der Maasbrug, opzettelijk links liep en zich liet verbaliseren? En dat proces, helaas won, waarmee de zege van de vrije straat, oftewel de janboel in het verkeer, verzekerd was ??

Kent gij dan niet de rasechte Rotterdammers, inderdaad van het bootwerkers-genre, die u liever van de kleine steentjes lopen, dan één stap opzij te gaan?

Kent gij dan niet de stoďcijnse slepers, die doodnuchter een paar honderd meter voor de tram blijven voortsukkelen en dan eens omkijken of zij uitwijken zullen?
Die bij voorkeur de rijwielpaden opzoeken en de wielrijders noodzaken opzij te gaan?

Al die dingen gebeuren immers alleen maar in onze "goede stad" Rotterdam .... En waarachtig, daar is me aan dat alles ineens een eind gekomen. Geen Termijnen waren gesteld, geen data genoemd

De dag tevoren een kort berichtje in de
kranten, een schetstekeninget|e en de 7e Mei stond warempel op een piedestal een agent, iets verder een agent te paard in een kring van borden, en wees de onthutste overrompelde slepers, koetsiers, wielrijders, dienstmannen, bakkers, slagers, telegrambestellers met een majestueus gebaar de weg die ze nemen moesten.

En het lukte, ja het lukte. Sommigen schudden wel protesterend de dwarse kop, anderen probeerden toch door te stappen, maar dan was onmiddellijk de agent-te-paard erbij en deed ze, al waren ze er bijna door, de route terug nemen en onverbiddelijk rechtshouden.

En het publiek kwam en stond in stomme bewondering het succes aan te staren, Zag telkens weer de arm van de agent met de coquette witte handschoen wijzen, hoorde nu en dan het waarschuwend fluitsignaal, had pleizier als een onwillige teruggezonden werd. En onvermoeid ging het onderwijs aan de passanten door. Streng maar welwillend.

Zelfs uitleg werd gegeven om de mensen het nut en de veiligheid duidelijk te maken...

Toen het die eerste dag goed gegaan was heeft men ook op de Willemsbrug getracht de fatale geest van de recalcitrante advocaat te bestrijden. En ook daar had nu de gebiedende witte, wijzende hand succes.

De oprichting van de Handelshogeschool is een groots moment geweest; de bouw van 't Stadhuis een fiere beweging, de nieuwe Waalhaven een bewijs van enorme kracht.

Maar het leren rechtshouden van Rotterdam is een overwinning, die men evenzeer historische waarde moet toekennen.

7 Mei 1917 was de dag...

Tot slot voegen we nog wat foto's toe uit die dagen, de bovenste twee foto's werden gemaakt in de buurt van de Zeevischmarkt (LINK)

rechtshouden1

ONMIDDELLIJK NAAR RECHTS, JIJ VLEGEL

rechtshouden2

LET OP DE PIJL RECHTS VAN DE JUUT
EN HET BORD GEEN DOORGANG LINKS VAN DE SLEPERSWAGEN

op de hoek Jungerhans en achter Jungerhans, dat witte gebouw, het Schielandshuis

rechtshouden3

OOK JULLIE METEEN NAAR RECHTS EN EEN BEETJE SNEL




We kregen de volgende reaktie van Carel Wijngaards :

Ik heb met interesse uw artikel gelezen over links en rechts rijden en die komt goed overeen met wat ik hier over heb geschreven op mijn site http://www.nomdundieu.com/

Een kleine korrectie : Zweden is van links naar rechts gegaan in 1963. Ik was in dat jaar in Duitsland voor mijn praktisch jaar van de HTS en herinner me goed het uur "H" , men mocht maar 20km per uur rijden gedurende enige dagen, dit laatste is misschien te kontroleren.




En deze reaktie:

Ook in België rijden de treinen nog altijd links.

Met vriendelijke groeten,

Peter Motte




Mooie webstek hebben jullie met z’n allen. Vooral die historische onderwerpen, daar mag ik graag in grasduinen.

Ik heb een opmerking m.b.t. de geschiedenis van het linksrijden. In Zweden deden ze dat tot 3 september 1967.
De campagne die hiervoor door de Zweedse overheid werd gevoerd, is bekend onder de naam Dagen H, waarbij de H staat voor Högertrafik, Zweeds voor rechts verkeer.

Zie verder http://en.wikipedia.org/wiki/Dagen_H.

Met vriendelijke groet,

Job Rozemond




Een berichtje uit België. Hier rijden de treinen inderdaad nog steeds links, de trams en metro in houden het dan weer bij rechts (tram en metro zijn gedeeltelijk gemengd). Trams rijden dan ook tussen het normale stadsverkeer (zou dat schrikken zijn indien een tram op de rechtse rijstrook knal op je komt aangereden).
Een vijftal jaar terug kampeerden wij in Hongarije en maakten af en toe gebruik van de trein. Tot mijn grote verbazing rijden de treinen daar ook rechts. Dit ter aanvulling van je artikel.

Roger Reyniers




Inderdaad rijden in Frankrijk, maar ook in Belgie en Zwitserland, de treinen (nog steeds) links

Tjerk




Leuke aanvulling van André van Leeuwen:

Met grote interesse gekeken naar alle teksten over het links rijden in het verkeer.

Een element waarin ik aandacht heb besteed in mijn vroegere lessen voor de toekomstige politiemensen op de politiescholen was dat vooral ook het links rijden gepaard ging met de veiligheid tussen de dorpen en steden in de oertijd.
Men verplaatste zich veelal te paard. En aangezien tussen de bewoonde plaatsen in zich zeer veel bosrijk gebied bevond gaf ddit bij rechts rijden een veiligheidprobleem. Als men dan rechts reed met het paard en een "tegenliggger" kruiste je weg dan was het veelal een rover. of in vaak iemand die geen goede bedoelingen had. Dat is een belangrijke reden geweest , zei ik dan, dat men logischerwijs links ging rijden, omdat je dan die tegenligger altijd aan je rechterzijde tegenkwam en je bij je verdediging niet , wanneer je je zwaard greep, grote hinder had van de kop van het paard.

Dit argument kom ik in uw opmerkingen over het links rijden niet tegen. Hebt u dit element in de literatuur ook wel eens gevonden?

Overigens doet zich met betrekking tot de voorrang op rotondes, het feit voor dat in linksrijdende landen al direct de rotonde een uitstekend middel was om het verkeer te reguleren. Immers het verkeer op de rotonde bij een voorrangsregeling die het verkeer van rechts voorrang geeft levert direct een goede doorstroming op. De rotonde heeft immers voorrang en kan altijd doorrijden om zodoende plek vrij te maken voor niuw verkeer.

In de rechts rijdende landen moest dat worden opgelost met het plaatsen van vele borden. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw zijn we daar, wellicht dankzij het toerisme van velen pas goed achter gekomen en heeft men daardoor ook in ons land de rotonde op grote schaal geintroduceerd.

Wij zagen de voordelen daarvan in Groot-Brittannië, mits wij de borden zodanig plaatsten dat de rotonde voorrang kreeg.

Een enorme besparing op het aanbrengen van verkeerslichten. Hierdoor was de doorstroming beter geregeld en het stoppen en optrekken bij verkeerslichten veel minder een oorzaak van CO2 uitstoot.

Overigens is onder mijn verantwoordelijkheid als wethouder in onze gemeente een grote turbo kluifrotonde ontwikkeld die als naam heeft "duurzaam veilig verkeersplein".(DVV) De rotondes werken nu met succes, mede dankzij de knipperlichten op de oversteekplaats voor fietsen om de veiligheid van het langzame verkeer te verhogen. Het Britse systeem van voorrang voor het verkeer op de rotonde door middel van de haaietanden het het bord zijn de belangrijkste pijlers. Eigenlijk zou op dit punt de verkeerswetgeving in ons land moeten worden aangepast.




Een hele leuke aanvulling van Peter Thijssen, hij kan alleen de waarde van zijn observaties niet bepalen....

Met betrekking tot het linksrijden heb ik twee kleine aanvullingen waarvan één mogelijk interessant is, namelijk:






Er komen nogal wat vragen binnen waarom ze in Suriname en in ex-Nederlands-Indië (Indonesië) links rijden?

Het antwoord is simpel, in de Franse tijd, dus begin 19e eeuw, werden deze 2 (ex) Nederlandse kolonies bestuurd door de Britten...



Hier is Hans Beukers het niet mee eens:

Mijn complimenten wat een leuk artikel.

De vraag wordt gesteld waarom men in de voormalige Nederlandse koloniën links rijdt.

Het antwoord Britse bezetting is aperte onzin.

In het Surinaams museum zijn oude afbeeldingen te zien van voor 1795 waarop links werd gehouden. Dat is dus sinds het begin van de kolonisatie gewoon niet veranderd.

Suriname is eigenlijk een soort eiland: naar het zuiden vind je oerwoud en geen wegen naar het rechts rijdend buitenland.

Naar het oosten en westen scheiden brede rivieren het land van een rechts en een links rijdend departement en land.

In het noorden ligt de Atlantische oceaan.

Het links rijden in Suriname en voormalig Nederlands Indië heeft dus niets met kortstondige kolonisatie van Britten te maken.

Ik heb een 16e eeuws plaatje gevonden met een marskramer en een kruiwagenvoerder, allebei links houdend:

linkslopendemarskramers (46K)

Een marskramer en een kruiwagenvoerder, allebei links houdend






Meer over linksrijden en rechtsrijden kun je vinden via deze link

http://users.pandora.be/worldstandards/driving%20on%20the%20left.htm#history





Terug naar Aad's homepage, met links naar al zijn verhalen







Familiewapenklein
wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....


Terug naar de top





Last update :

23 December 2013