Op een mooie zomerdag werd het bezoek aangekondigd van Rev. J. Irwin Brown, M.A., B.D., de predikant van de Schotse kerk te Rotterdam. De bekende predikant. Want al had ik hem nooit gezien, zijn vermakelijke boeken over de moeilijkheden van een Ier met de Nederlandse taal werden toen druk gelezen.
En even later kwam een keurig gekleed, grijs heertje met martiaal kort kneveltje en levendige doordringende ogen - het had even goed een Franse of Engelse generaal kunnen zijn - mijn kamer binnen. Met een zachte stem, die een eigenaardig contrast vormde met zijn ietwat militair uiterlijk, begon hij de reden van zijn komst mede te delen en het duurde niet lang of wij zaten in een druk gesprek gewikkeld.
Sommige mensen hebben de gave om onmiddellijk iemand voor zich in te nemen en tot een zeker vertrouwelijkheid te stemmen en ds Irwin Brown was een van hen, al deed hij allerminst joviaal of luidruchtig. Maar hij had het benijdenswaardige vermogen om aan een grote correctheid in houding, gebaar en taal alle kilheid te ontnemen door een zekere warmte van fijne gemoedelijkheid, die van hem uitstraalde en de ander tot eenzelfde openhartige vertrouwelijkheid noodde.
Of het 't mooie weer buiten was - ik weet het niet, maar al spoedig kwam het gesprek op reizen en trekken. Dr Irwin Brown had heel wat van de wereld gezien en dus vlotte het onderhoud wel. Op een gegeven ogenblik liet ik mij verleiden om in waarschijnlijk bedenkelijk Engels, maar dat dan goed gemaakt moest worden door mijn toen nog jonge geestdrift, een schilderachtige beschrijving te geven van een overheerlijk plekje, dat ik ontdekt had in het Italiaanse merendistrict, een idylle waardig om door Vergilius te worden bezongen.
Mijn gast luisterde aandachtig toe zonder een spier van zijn gelaat te vertrekken om mijn Engels - buitenlanders lachen nooit als je je best doet hun taal te spreken; dat schijnen bij voorkeur onze landgenoten te doen - en boog zich, toen ik eindelijk klaar was, met een guitige flikkering in zijn ogen tot mij over, met haast angstige nadruk mij waarschuwend:
Volksvoorlichting - naastenliefde - alles goed en wel, maar het moet niet zover gaan, dat de weinige ongerepte plekjes, die de oude wereld nog rijk is, vergiftigd worden door de reclame van Baedeker, Cook of "de cultuur".
Ik vond dat erg menselijk, toen en nu, en daarom erg beminnelijk. En in dat ene gesprek leerde ik heel wat van deze merkwaardige predikant, die in zijn jarenlange arbeid in Rotterdam zich zulk een grote populariteit daar en in heel het land verwierf. Want wat ons in dat eerste gesprek tot elkaar bracht: de lust tot reizen, bleek ook later een factor van belang te zijn in het karakter en leven van deze predikant. Niet alleen, dat hij zijn kerk in den vreemde diende, dat hij van Rotterdam uit zijn zielszorg uitstrekte tot zelfs Groningen, dat hij alom in den lande lezingen hield en ook in Amerika de zaak van het geloof en van zijn tweede vaderland diende, maar hij was ook in deze zin een echte "reiziger", dat hij er behoefte aan had om zijn geest de invloed van het landschap te laten ondergaan en steeds fris te houden door en voor nieuwe indrukken.
Hij was buitengewoon gevoelig voor alles wat groots en onmetelijk was in de Schepping: de bergen en de zee en de eindeloze vlakten. Hij had er behoefte aan, zijn geest aan deze dingen te verwijden, "broad minded" als hij van nature was. En hij was ook een reiziger op het eindeloze domein van de Gedachte.
Of het de wonderwereld van de Bijbel was met haar diepe waarheden of de filosofie der Brahmanen met haar geweldige speculaties dan wel de schoonheid der oude Griekse literatuur of de gewoonten en gedachten van andere volken in heden en verleden - in dat alles stelde hij vurig belang en dit maakte hem tot een geboren verteller, een boeiend catecheet, een interessante persoonlijkheid, die mede om zijn beminnelijke hoffelijkheid en bescheidenheid overal gaarne werd gezien.
Als verteller was hij alom bekend. Zijn humor - die nu nog voor ons leeft, zij het ook een beetje "in blik", in boeken als An Irishman's difficulties with the Dutch language en Ireland-its humor and pathos e.a., kwam hem daarbij zeer te stade. Want hij had het kostelijk vermogen om in wat anderen ergerde, het menselijk beperkte en komische te zien.
Zo vertelde hij ons eens van zijn verblijf in Amerika in 1920, waar hij belangstelling moest wekken voor de gedachtenisviering in ons land van de Pilgrimfathers, hoe hij, pas daar zijnde, aan zijn kerkeraad het verlangen bekende van wel eens een beroemde bokswedstrijd te willen zien. De broeders echter waren zeer ontdaan: Een dominee bij een bokswedstrijd! Neen, dat ging waarlijk niet. Maar toen later een kerkeraadsbijeenkomst op een onschuldige datum perse niet kon doorgaan en hem daarvoor allerlei pietluttige redenen werden aangevoerd, bleek dat er die avond een vermaard pugilistenpaar elkaar zou "ontmoeten".
Om zoiets had Irwin Brown alleen maar hevige pret.
Maar dat belette niet, dat hij zijn verblijf in de Nieuwe Wereld ook gebruikte om misverstand bij het Amerikaanse volk omtrent onze houding tijdens de grote oorlog van 1914-'18 tegenover België zoveel mogelijk weg te nemen door erop te wijzen, wat Nederland toen voor België was geweest.
Het valt te begrijpen, dat een man van een dergelijke geestelijke gestelheid en cultuur bezwaarlijk een ketterjager kon zijn, hoewel Irwin Brown de grote geloofswaarheden van het Christendom met overtuiging beleed. Voor hem was God liefde en wie al te zeer het Opperwezen als wraakzuchtig rechter zag, hield hij nuchter voor:
Op zijn catechisaties schroomde hij niet zijn leerlingen ook in andere literatuur dan die der Heilige Schrift in te leiden. En nimmer heeft hij bij een huwelijksinzegening het formulier gevolgd en de bruid gevraagd, of zij de man in alles gehoorzaam zou zijn. Op de vraag:
antwoordde hij dan leukjes:
Een Christen behoorde in zijn oog een man van gerechtigheid en vrede te zijn. Hij nam het initiatief tot de instelling van de bekende "Vredeszondag", waarop de Zondag voor Kerstmis in de Schotse Kerk te Rotterdam een dienst voor de vrede werd gehouden, waarin predikanten van verschillende nationaliteit voorgingen.
Meer dan veertig jaren heeft dr Irwin Brown in Rotterdam geleefd en gewerkt en allen die met hem in aanraking kwamen, gesticht door zijn geest, zijn vroomheid, wijsheid en zijn persoonlijkheid.
Nu is hij heengegaan.
Maar de Schotse kerk had als oud blazoen het brandende braambos uit het bekende Bijbelverhaal met als motto: "Nec tamen consumebatur" "Toch werd het niet verteerd".
Wat de mens Irwin Brown sierde, zal ook der mensheid waardevol bezit blijven, zolang deze niet in barbarie is ondergegaan.
We ontvingen de volgende reaktie:
Ik ben erg blij met de site over John Irwin Brown, mijn overgrootvader.
Mijn grootmoeder, zijn jongste dochter vertelde veel over haar Daddy van wie zij veel hield en die ook zijn intellectuele eigenschappen in haar genen erfde.
Helaas, is zijn familietak in de manelijke lijn uitgestorven.
De oudste zoon was Norman - professor aan de universiteit van Dublin. Hij had één dochter Billy die arts in Dublin was. Vervolgens een zuster die lerares op het eiland Man was.
Daarna kwam Peter, de kunstschilder die 2x huwde, maar geen kinderen had
Als laatste mijn grootmoeder, Aileen 1892 - 1980.
Rev. John was een geleerde met een groot gevoel voor humor. Meerdere malen werd hij gepolst voor een hogere functie in de Schotse kerk, maar hij wees de verzoeken af omdat hij vond dat hij als gescheiden man geen aanspraak mocht maken op hogere functies. Dat paste toen niet.
Met vriendelijke groet,
Frans Beelaerts van Blokland
Enige tijd later ontvingen we van Frans Beelaerts van Blokland deze fraaie foto van zijn overgrootvader John Irvin Brown:
predikant van de Schotse Kerk van Rotterdam
1858 - 1937
Frans Beelaerts van Blokland kwam ook nog met de volgende aanvullende informatie over zijn overgrootvader John Irvin Brown:
Voor algemene informatie over John Irwin Brown:
- geboren 3 oktober 1858 te Limavady
- overleden 2 februari 1937 te Rotterdam
John Irwin Brown huwde op 2 augustus 1888 met Margaretha van Oordt geb 1869 te Rotterdam - † 1938 te Zeist
Zoon van: Rev. Dr. Nathaniel McAuley Brown (1820 - 1910 x Isabella Irwin (1836 x 1898)
John Irwin Brown studeerde aan Queens College in Galway en haalde zijn doctoraal aan Queens University in Belfast.
Op januari 1887 kwam John Irwin Brown naar Nederland en werd op de 20ste van die maand in de Schotse Gemeente van Rotterdam geinstalleerd.
Gedurende WO I was John Irwin Brown vanaf de evacuatie van Antwerpen in Oktober 1914 tot maart 1916 aalmoezenier voor de Presbyterianen en niet-Anglicanen van de in Nederland geinterneerde Royal Naval Brigade.
In 1918 stond John Irwin Brown samen met het Rode Kruis in Scheveningen en Rotterdam krijgsgevangenen bij die uit Duitsland terugkeerden. Van 1918 tot 1919 deed John Irwin Brown dit voor Schotse troepen die in Rotterdam waren gelegerd.
In 1921 werd John Irwin Brown lid van het Nederlands Letterkundig Genootschap.
In 1934 werd John Irwin Brown benoemd tot Officier in de order van Oranje Nassau en lid OBE (Order British Empire)
Aantekening betreffende de vader van John Irwin Brown: Rev. Nathaniel McAuley Brown, gewijd 25-11-1845:
-
Ziende dat de landeigenaren de pachters in Noord Ierland slecht behandelden nam hij zich voor een einde te maken aan het onrecht dat hij zag. Hoewel niet zo erg als onder het "ancien régime" in Frankrijk, werden toch ook de lagere standen in Ierland in zijn tijd uitgebuit.
Rev. N.McAuley Brown zag kans na jaren van strijd dit alles te veranderen. Hij ging ca.1869 hierover spreken met Gladstone en voerde net zolang actie tot zijn doel bereikt was.
Rev. N.McAuley Brown lanceerde het begrip van de "Three F's" die staan voor Fair Rent - Fixed Tenure - Free Sale. De wet waarbij de 3F's aan de pachters werden verzekerd werd aangenomen in 1881. Door Free sale konden de pachters vrij de pacht beëindigen en elders beginnen.
Met Fair Rent kon de landheer de huur niet verhogen wanneer de pachter verbeteringen maakte en Free Tenure verzekerde de pachter van werk zolang hij zijn pacht betaalde. Hij kon niet meer met huisraad en al op straat gezet worden. De acties van Rev. N.McAuley Brown leidden tot de Irish Land Act in 1870.
Rev. N.McAuley Brown ging dikwijls naar het stemlokaal, vergezeld van een troep boeren om te stemmen zoals zij dat wilden.
De vertegenwoordigers van de landheren stonden daar woedend naar te kijken, maar zij konden niets doen.
Naast vele werken schreef Rev. N.McAuley Brown in 1897 een ode aan Engeland, Our Island Home, Britain's Greatness traced back to its sources.
Rev. N.McAuley Brown was oud-moderator van de Presbyterian Church van Ierland en senator van de Royal University.
