Naar beneden

Abracadabra en de koorts is verdwenen

Aad heeft dit verhaal nodig om hier later naar te verwijzen als we het over de Rotterdamse Gezondheidszorg hebben

De formules verschillen veelal sterk naar gelang van de ziekte of het noodgeval en niet zelden zijn de belezers gespecialiseerd voor bepaalde kwalen. In de regel worden de teksten streng geheim gehouden en familiaal overgeleverde; in tegenstelling tot de kwakzalver gelooft de gezondbidder in de werkdadigheid van zijn behandeling, waarvoor hij trouwens zelden betaling vraagt. Hij staat met zijn buitennatuurlijke kracht ten dienste van de gemeenschap. In een groot aantal gevallen is de bezweringstekst een klein verhaal of een (bijbel)aanhaling die toepasselijk wordt gemaakt op de ziekte.

Bijzonder suggestief is het voorbeeld 'voor beesten opgelopen en op / punt van te bersten' :

Laatstmaal kwam ik over een kruisbaan gegaan
daar vond ik een bedemoeder staan
' k zeg Bedemoeder, wat staat gij hier te doen?
Ik ging naar dat kalf of die koe (Lies, Mie)
om het hert te verstuiken
ofwel 't bloed uit te zuigen
' k zeg halt bedemoeder, dat zult ge niet doen,
want de missen zijn gedaan,
en de Evangelies zijn gelezen
en de beest gezegend, is genezen

Bij "halt" stak de belezener de rechterhand op als om de ziektebedreiging tegen te houden en hij bad hardop nog vijf onze vaders en vijf weesgegroeten.

Onderzoek heeft uitgewezen dat deze bedemoeder een vervorming is van baarmoeder, hier gezien als een rebellerend orgaan, ook elders schreef men aan de baarmoeder een zelfstandig bestaan toe en men geloofde dat ze zich in de buik van vrouw of dier kon verplaatsen!
Tot op de dag van vandaag kennen wij in de geneeskunde het woord hysterie, afgeleid van hysteron (baarmoeder)

Het tweede voorbeeld beroept zich op alweer een analogie-redenering zoals toen de wormen dood gingen, zo zal dat ook nu gebeuren door de kracht van deze woorden en daarmee is de zieke genezen, de tekst werd in Baarn door een belezer gebruikt tegen ingewandswormen :

Petrus en Jezus gingen uit naar de akker,
ze ploegden drie voren,
en ploegden op drie wormen,
de ene was wit,
de andere zwart,
de derde rood
Nu zijn alle wormen dood

We geven tenslotte nog een derde voorbeeld "voor brand of vel van de ogen" :

Sint Pieter en Sint Paulus gingen 's avonds onder een witten doornen hut rusten en als zij daar nu gezeten waren, onzen lieven Heere kwam daar bij hun gegaan en hij zijde waarom en leest gij niet, zij antwoorden O Heere wij kunnen niet lezen, wij hebben eenen tak of vel of perel op onze ogen, die het ons belette. Is het een tak of vel of perel dat het weg gaat en is het een brand dat het verslenst. Gloria is in den Heere, maar in den mensch niet

Bovenstaande tekst maakt evenwel deel uit van een uitgebreid ceremonieel : de belezer begint met een groot kruis en een evangeliekruisje op het oog, terwijl hij zijn formule prevelt, blaast en spuwt hij driemaal in het zieke oog, negen dagen lang moet de patiënt een boete onderhouden, de eerste dag van negen onze vaders en negen weesgegroeten, de tweede dag van acht, de derde dag van zeven, zo elke dag één minder. Het kruisen, blazen en spuwen zullen wel aan kerkelijke sacramentalien ontleend zijn.
Het verminderen is een bijzonder geval van wat we 'sympathie' hebben genoemd zoals de boete elke dag vermindert, zo zal tegelijk de ziekte afnemen en tenslotte verdwijnen.

Ook de abracadabra-tekst, een over heel Europa bekend type van koortsafweer, blijkbaar afkomstig uit de invloedssfeer van de Joodse Kabbala, is op die idee verminderen - vedwijen gebouwd. Wie koorts had, moest op papier de volgende tekst schrijven en als amulet bij zich dragen :

abracadabra
abracadabr
abracadab
abracada
abracad
abraca
abrac
abra
abr
ab
a
Op de tegenstelling verminderen - vermeerderen is het volgende gebruik gesteund, ditmaal in samenhang met geloof in de kracht van de maand :wie wratten heeft, moet bij opkomende maan over de wratten wrijven en zeggen

Waar ik naar kijk,
wordt groter
Waar ik over strijk,
wordt kleiner

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....