En dan volgt er nog dit indrukwekkende unieke ooggetuigenverslag, opgeschreven in 2001 en dat is dus ruim 60 jaar na 1940, wat een geheugen, en dat alles afgesloten met een derde foto........ :
De dag begon, zoals ook 10 Mei begonnen was, met schitterend weer.
Ik was thuis, omdat er op de drukkerij niet gewerkt kon worden. Er was geen personeel genoeg. De mensen van "over de bruggen" konden Schiebroek, waar de drukkerij van Stadler en Sauerbier gevestigd was, niet bereiken.
Zelf was ik ook wat voorzichtiger geworden. Ik was al te ver gegaan, toen ik met mijn vriend, op de tweede dag de Rederijstraat had bereikt en daar door de mariniers werd teruggestuurd, met de, niet zo vriendelijke vraag, opgesierd met enkele vloeken, of we hartstikke gek geworden waren ?
Toch waren we de volgende dag weer op het Alkemadeplein, toen de marinierskazerne werd gebombardeerd. We waren een portiek ingedoken en zagen een heel grote bommenwerper recht op ons afkomen. Gelukkig waren net de bommen gelost, op, naar we later hoorden, de marinierskazerne.
Zoals gezegd ik was, die 14e Mei, maar thuis gebleven. Mijn oom Harrie, die in de Jonker Fransstraat woonde, kwam ook nog even langs en we hadden net een boterham gegeten, toen het luchtalarm ging. We voelden allemaal wel, dart het dit keer ernst was.
Ik deed de buitendeur open en we hoorden de Stuka's gieren en gillen, terwijl het geluid van ontploffende bommen niet van de lucht was. Doe de deur dicht en kom binnen gilde mijn moeder.
Niemand had het maar een ogenblik overwogen om naar het betonnen schuilkeldertje te gaan, dat om de hoek van de straat, in de Bergselaan stond. Veel te klein en veel te gevaarlijk.
Ik had maar net de deur gesloten, toen we een Stuka naar beneden hoorden komen. Stuka's waren de beruchte duikbommenwerpers. Er ontplofte vlakbij een bom en het werd wat donkerder in de gang. Toen kwam de tweede Stuka en weer hetzelfde angstaanjagende geluid, gevolgd door een heel harde klap.
Die is vlakbij schreeuwde ik en rukte de deur open.
Buiten was het donker. Een grote grijze stofwolk dreef door de straat. Ik hoorde mensen gillen en besefte opeens, dat mijn zus Cor, aan het eind van de straat op nummer 3 woonde. Ik moest er naar toe, maar ik kreeg het bevel om binnen te blijven. Dat kwam van mijn oudste zus Jet, die ook niet naar haar werk kon.
Het werd opeens onwezenlijk stil.
Geen vliegtuig meer te horen. Alleen gegil en we hoorden mensen rennen.
Er werd geroepen, dat we naar de schuilkelder moesten. En toen zagen we het.
Het huis op no.4, waar de familie Neelemans woonde, was volkomen verwoest, Er was ook een brandje uitgebroken, maar we moesten erlangs.
Ik zag, dat het huis, waar mijn zus woonde, nog volkomen in takt was, maar van mijn zwager, zus en twee dochtertjes geen spoor. We moesten door, en bij de schuilkelder, die overvol was, zag ik de familie staan. Wat een opluchting.
We mochten, vanwege de brand en het instortingsgevaar, niet meer naar huis. De nacht hebben we bij de schoonfamilie van mijn zus Jet doorgebracht. De volgende dag, ging ik gauw kijken en toen bleek, dat de eerste bom in de Willebrordusstraat gevallen was. Vlakbij de Schiebroekselaan en schuin tegenover onze straat. Nog erger werd het toen bleek, dat een klasgenootje van me, daarbij omgekomen was…… Het was een bange dag, die dag in de Schiebroeksestraat 32.
Gerard, namens alle lezers, een indrukwekkend verhaal, we zien het allemaal, via jou, precies gebeuren, wat een verschrikkelijke herinnering......
Reaktie van Alie
- Beste Gerard Martens
Ik heb het verhaal gelezen over het bombardement op 14 mei 1940 in Rotterdam. Bij het lezen maakte ik het ook weer helemaal mee. Het zit in onze ziel gegrifd, iets om nooit te vergeten!
Wij zijn ook gevlucht, weg van het Pijnackerplein, de kant van Hillegersberg op. Ik zag een leeg huis en daar ging ik met mijn ouders en nog wat broers naar binnen. Op de grond maar zitten, je was helemaal versufd.
Maar toen kwamen er geruchten binnen dat de binnenstad in brand stond. Toen kwam bij ons allen de vraag op, we moeten weer naar het Pijnackerplein toe, maar ja, hoe ? Op straat was het een wanorde. Iedereen was wanhopig, radeloos.
Ik zag iemand lopen met een lege handkar en zei dit tegen mijn broers en die er gauw opaf, om te praten of ze die handkar mochten lenen en ja het mocht. We hebben onze ouders in die kar gezet en toen weer op huis aan.
Ons huis stond er nog, nog helemaal intakt. wij zeiden allemaal "O Goddank".
En in de verte kwam mijn Grootmoeder aanlopen met nog wat buren. Zij woonden in de Zomerhofstraat, alles stond in brand daar. Dus goed dat we weer thuis waren.
Mijn broers droegen onze Grootmoeder de trap op bij ons op, erna droegen ze ook onze ouders naar boven. Wat hebben wij gehuild, o die toestand 't was vreselijk. Nee, dat vergeet je nooit.
Het vuur bleef dagen branden, de brand kwam niet verder, onze redding is geweest "de Noordsingel", dat water van de Noordsingel is onze redding geweest voor de brand.
Maar ons goede Nederland was overwonnen, door de Duitsers. En toen is de bezetting begonnen, een vreselijken tijd. Ook, toen het bericht kwam dat de Koningin en haar familie naar Engeland waren gevlucht! Wat waren we allemaal verslagen en begrepen niet dat Koningin Wilhelmina gevucht was. De radio deed het weer en je hoorde ook wat berichten, goede en ook kwade berichten.
Ook het verzet kwam, veel menschen deden daar aan mee, de tegenwerking nam steeds meer toe. Er werden ook pamfletten gedrukt met berichten en boodschappen. Dit alles moest in het geheim gedaan worden. Als er iets uit kwam, dan was de Bezetter niet mis met straffen.
En toen kwam er een een pamflet met een gedicht erop, gemaakt door de oude Hofprediker Ds. Welter. Hij heeft in dit gedicht gezegd, waaom de Koningin met haar familie naar Engeland is gegaan. Oh, ik ken het nog helemaal :
maar volgen waar God riep
vraag niet, wat in U is doorstaan
een strijd zoo zwaar, zoo diep
wij knielen met en naast U neer
tot God, de blik de hand
geef Neerland aan Oanje weer
Oranje aan Nederland
en komen dan wat komen mag
we aanbidden, zwijgend stil
zwart zij de nacht, omfloersd de dag
Geschiede Heer, Uw wil
Heel hartelijk gegroet weer van Alie Engelfriet-Boogaard
- Alie wilde nog een reaktie geven over het verhaal over het bombardement :
De kerk in de Jonker Fransstraat telde ontrent 1100 leden, een grote gemeente. Op 14 mei ook verwoest, niets van overgebleven.
Bijgaand ook het verhaal over de familie Schoon, die in de Schiebroeksestraat omkwam:
Op 14 mei liep ik om 13.00 uur van mijn werkadres aan de Bergselaan naar mijn woonadres aan de Van Vlooswijkstraat, waar ik inwoonde bij de ouders van mijn latere echtgenoot, die sinds enige jaren als tandtechnicus werkte in Arnhem. Toen ik door de Nootdorpstraat wandelde zag ik plotseling bommenwerpers in golven aankomen. Ik rende naar de dichtbij gelegen spoorlijn, waar ik schuilde onder de poorten ervan. Terwijl ik hier stond viel er dichtbij een bom midden in de Nootdorpstraat. Het betrof hier, naar ik later heb begrepen, een verdwaald exemplaar want de vliegtuigen hadden hun last reeds elders op het centrum laten vallen.Op woensdag of donderdag hierna werd mij verteld , dat mijn oudste broer Jan, zijn vrouw Nolda en hun dochtertje Ottolina bij het bombardement om het leven waren gekomen. Hun huis aan de Willebrordusstraat was totaal verwoest. Ik hoorde kort daarna, dat Jan met zijn gezin bij de ouders van Nolda in de Schiebroeksestraat was geweest en dat zij gedrieen naar huis waren gegaan, aangezien Jan daar nog een boek moest ophalen.
Zij zijn allen pas de zaterdag daarna gevonden. Kees, de broer van Nolda, die net als zijn vader Dirk Roza, bij de gemeentepolitie werkte, heeft de sloop van het pand dagenlang nauwlettend in de gaten gehouden. Met speciale toestemming van Burgemeester Oud werden mijn familieleden pas maandag daarna in een en hetzelfde graf begraven.
In december 1940 ben ik getrouwd in een donkere huwelijksjapon wegens deze verdrietige familieomstandigheden.
Zoals ik al vertelde, had mijn man in Arnhem werk gevonden. Daar zijn in 1941 en 1944 aan de Johan de Wittlaan mijn oudste zoon en dochter geboren.
In september 1944 moesten - zoals bekend- alle Arnhemmers hun huis verlaten. Wij evacueerden naar familie in Halfweg, waar wij tot overmaat van ramp, ook nog eens de hongerwinter meemaakten.
Na de oorlog keerden wij terug naar Arnhem en vonden daar onze woning, geheel leeggeroofd door de Duitsers.
De oorlog heeft, zoals bij zovelen het geval was, veel ellende over ons gebracht. Ons gezin is echter gespaard gebleven, waarvoor ik nog iedere dag dankbaar ben.
Ik voeg hier nog bij 2 foto´s. Een van het gezin Schoon, gemaakt rond 1930. Mijn broer Jan, met bril, staat in het midden. Ikzelf sta geheel links.
We ontvingen ook de volgende reaktie:
Door toeval (al surfende) belandde ik in uw website, die mij tot dat moment onbekend was. Ik werd steeds meer geboeid door hetgeen daar te vinden was, met name het foto-materiaal. Begrijpelijk, daar ik in 1932 geboren ben in de Ackersdijkstraat (nr. 67b) en pas in 1946 met mijn ouders naar Oud-Beijerland bend verhuisd.
Nu trof ik onder de bijdrage van de heer Martens foto-materiaal aan uit de oorlogsjaren en met name van de gevolgen van het bombardement van Rotterdam. Ik werd het meest getroffen door een opname van een huis in de Schiebroeksestraat, dat door een bom was getroffen en waar het gezin (vader, moeder en dochtertje van zes jaar, Ottolina) het leven lieten.
Waarom trof mij deze foto zo in het bijzonder?
Omdat ik op de kleuterschool en eerste klas lagere school (De Dr. Bavinckschool op de Berkelselaan) haar als klasgenootje heb gehad en mij nog goed herinner dat wij na het bombardement van haar overlijden hoorden. Zij zat op onze school onder haar roepnaam Lidie Schoon.
Overigens denk ik, dat de leeftijd toen zij overleed acht jaar was.
Ik stuur u hierbij een klassefoto uit die tijd, afscheid van de kleuterschool.
In de verre hoek staat een lange schooljuf (juffrouw Van der Ende) en vlak voor haar drie meisjes met een witte strik. De middelste daarvan was Lidie Schoon.
eerste rij jongens: links Piet schuring, midden ?, rechts Dik Berghout,
tweede rij jongens: links Piet Hommes, midden Jan Apon, rechts ?,
derde rij jongens: links Kees Batenburg, midden Henk Olyrhook, rechts Piet van Mazijn,
vierde rij jongens: links Fred Zweren, midden ?, rechts Freddy Wijnmalen,
vijfde rij jongens: links ?, midden Wim van Kasteel, rechts Gijs van Leeuwen,
staande zesde rij: links Aart van Os, midden Gerard van Putten, rechts ?
eerste rij meisjes: links ?, midden Annie de Mooij , rechts Guus Grashof,
tweede rij meisjes: links ?, midden ?, rechts Gerda Prins,
derde rij meisjes: links ?, midden Jopie van der Plaat, rechts Elly van Noordt,
vierde rij meisjes: links half staande Cobie Lindhout, midden en rechts ?,
achterste rij zittend midden Lidie Schoon, rechts naast haar Gerda Bezemer,
staande langs de muur links jongen met matrozenpak Herman Kalkman, jongen met werkstuk Albert de Man, meisje naar juf. v.d. Ende Corrie van der Lee, vlak voor haar meisje met witte kraag Annie Weemhof,
Staande achterin jongen met blond haar Maarten van der Kraan, meisje met strik Rina Dörr, juffrouw rechts achterin juffrouw Mackloet.
Ik hoop, u met deze aanvulling van dienst te zijn geweest en groet u vriendelijk.
Piet Hommes
