Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Vooruitgang en klik op ENTER

---

De Rotterdamse coöperatie "Vooruitgang" tussen twee wereldoorlogen (3/5)

Vooruitgang beleefde in de periode tussen 1918 en 1939 een tijd van enorme uitbreiding, een uitbreiding naar alle kanten.

Toen de eerste wereldoorlog ten einde was, beschikte de bakkerij over 16, de afdeling kruidenierswaren over 17, de melkinrichting over 14 winkels, terwijl het aantal personeelsleden successievelijk was 148, 119, 167 bij de drie genoemde afdelingen, benevens 55 voor de algemene dienst en 2 bij het laboratorium. In 1939 zijn er 135 winkels en is het aantal personeelsleden geklommen tot 921.

De bouw en inrichting van de 4000 vierkante meter grote melkcentrale komt in 1920 gereed. Op donderdag 10 juni van dit jaar zijn voor de eerste maal de vuren aangemaakt, de schoorsteen is versierd met een gezellige rookpluim. Een grote, gedurfde onderneming, die beslag legde op vrijwel alle geldmiddelen. Ook komen in deze periode de schoenenzaak, de afdeling manufacturen, de afdeling fijne vleeswaren, de winkel voor huishoudelijke artikelen, het strandpaviljoen, de afdeling heren- en jongenskleding in exploitatie. De afdeling bakkerij krijgt in 1931 aan het Zwaanshals haar derde werkplaats. Het hoofdkantoor werd vergroot en vernieuwd.

In 1924 geeft de "Internationale Coöperatieve Tentoonstelling" te Gent aanleiding tot het organiseren van zomerreisjes voor leden van Vooruitgang. Vijf groepen, samen 315 leden, bezoeken de tentoonstelling en maken van de gelegenheid gebruik, Brussel en de Ardennen te zien. Deze tochten vielen zozeer in de smaak, dat ook de volgende gezelschappen van leden het buitenland gaan bereizen. In 1925 zijn er 13, in 1927 11, in 1928 12 en in 1929 weer 12 groepen, die onder leiding van Vooruitgang naar België en Zwitserland reizen. Daarna verflauwt de belangstelling, wat waarschijnlijk het gevolg is van de grote activiteit, door speciale reisverenigingen ontwikkeld. Het bestuur besluit de instelling op te heffen.

Vermelding verdient nog de uitgave, in 1927, van een folkloristisch prentenboek voor het huisgezin, dat de titel draagt: "Kindervreugd en Volksvermaken". Het is samengesteld door de heer D.J. van der Ven, de kenner bij uitnemendheid van volksgebruiken. Het boek verschijnt in een oplaag van 20.000 exemplaren en is in korte tijd uitverkocht. Het kost slechts 30 cent, bevat een uitvoerige tekst met tal van illustraties, terwijl een 200-tal foto's kunnen worden ingeplakt. Deze foto's zijn kosteloos verkrijgbaar in ruil voor bonnen, die zich bevinden in verschillende door Vooruitgang in de handel gebrachte artikelen. Het boek had algemeen een gunstig onthaal. Het bezit voor liefhebbers van folklore een grote waarde.

Op de balans van het boekjaar 1923/'24, toen er een winst van f 680. 000 was, wordt een bedrag van f 52.000 uitgetrokken voor dividendbelasting. Het volgende jaar is dit bedrag f 50.000. Het bestuur vindt genoemde som natuurlijk schrikbarend hoog en oordeelt de heffing bovendien onredelijk tegenover het particulier bedrijf, dat - bij gelijke uitkeringen - daarvoor geen cent belasting verschuldigd is. De betreffende wet zegt nu eenmaal: Alle uitkeringen, gedaan door leden ener coöperatieve vereniging, worden belast. De particulier, die onder de naam dividend aan zijn afnemers een vaste korting belooft, gaat echter vrijuit. Hij keert geen winst uit aan leden. Het bestuur neemt nu het nagenoemde besluit: Aan alle afnemers, leden zowel als niet-leden, wordt een zogenaamde vaste korting toegezegd: 10% voor de bakkerij, 5% voor de afdeling kruidenierswaren, 2% voor de afdelingen melkinrichting, manufacturen en schoenen. Het gevolg is, dat op de balans van 1925/'26 bij een bedrijfswinst van f 716.000, slechts f 15.000 dividendbelasting behoeft te worden uitgetrokken.

Een ander belangrijk besluit had ten doel de winkelverkoop te bevorderen, door een hogere uitkering vast te stellen voor degenen, die hun waren zelf afhaalden. De proef werd genomen met de winkels der melkinrichting en fijne vleeswaren. Aan kopers in deze afdelingen werd een vaste korting van 5% gegarandeerd. Dat was - gezien de mogelijkheden - een vrij hoog bedrag. Maar het bestuur ging uit van de veronderstelling, dat de verhoogde omzetten bij gelijk blijvende lasten, een dusdanig gunstige invloed zouden uitoefenen, dat de 5% alleen daardoor al werd gedekt. De resultaten stelden deze verwachting in het gelijk. En daarom werd in de aanvang van 1929 overgegaan tot een overeenkomstige maatregel voor de afdeling kruidenierswaren, waar een korting voor winkeldebiet van 7% werd vastgesteld. Ook hier gaven de resultaten alle reden tot voldoening. Bij de bakkerij werd de winkelverkoop aantrekkelijk gemaakt door een verlaagde broodprijs namelijk 2 cent beneden de straatprijs.

De mooiste balans in die tussenoorlogse jaren verschenen, was die over het 33ste boekjaar, 1929/1930. De omzet was f 10.607.250, de winst ruim f 930.000, zodat na aftrek van belasting en reserveringen, niet minder dan f 820.000 aan de leden ten goede kwam. Over het verbruik der bakkerij ontvingen de leden 15%; over dat der kruidenierszaak 10% voor afgehaalde en 8% voor thuisbezorgde waren; over dat van de melkinrichting en fijne vleeswaren 6% voor afgehaalde en 3% voor thuisbezorgde artikelen; over dat van schoenen, manufacturen, herenkleding 4%. Dan zakken de omzetten langzaam maar zeker in: de verarming van de bevolking tekent zich in de cijfers op overtuigende wijze af.

Enkele belangrijke in deze periode voorgevallen aangelegenheden waren:

a. Vestiging van de coöperatie buiten Rotterdam namelijk in Gorinchem, Maassluis, Schoonhoven, Hoek van Holland.

b. Overneming van drie coöperatieve verbruiksverenigingen in Rotterdam en één in Maassluis.

c. De invoering van meerdere sociale wetten: Arbeidswet, Ziektewet. Wij noemen hier nog de Invaliditeits- en Ouderdomswet.

d. De aansluiting van Vooruitgang bij de Handelskamer eind november 1934.

Twee belangrijke jubilea werden op feestelijke wijze herdacht. Op 16 maart 1923 was het 25 jaren geleden, dat de acte van oprichting van de vereniging werd getekend. Dit werd gevierd door de uitgaaf van een geïllustreerd gedenkboek, uitgereikt aan allen, die verklaard hadden het te willen bezitten; verder door de toekenning aan de leden van het personeel van een gratificatie; de aanbieding van een feestavond aan het personeel en genodigden; het houden van een receptie in de Doelen. Het personeel schonk bij deze gelegenheid een buitengewoon mooi ameublement met bijbehorende stoffering voor de bestuurskamer in het hoofdkantoor aan de Schoterbosstraat.

Vijftien jaar later volgde het 40-jarig jubileum. Het was toen geen tijd voor feestelijkheden: de nood der bevolking stemde tot soberheid. Daarom werd dit feit herdacht door het houden van een tentoonstelling in de Diergaarde. Van 16 t/m 20 maart 1938 konden de leden, tegen zeer geringe entreeprijs, kennismaken met alles wat Vooruitgang in haar winkels en magazijnen aanbood. Diverse aantrekkelijkheden verhoogden de gezelligheid, die gedurende vijf dagen in en om de Diergaarde-sociëteit heerste. Het aantal bezoekers bedroeg 23.000. Het personeel overhandigde het bestuur een grote, elektrische klok, die geplaatst werd boven de ingang van het hoofdkantoor.

Na vermelding van zoveel goede en blijde dingen, keren wij terug tot het onderwerp van gesprek in die dagen: de steeds aanhoudende malaise. Met een zo ontstellend aantal werklozen is het verklaarbaar ook de omzet van Vooruitgang te zien teruglopen. Ook de daling der prijzen van levensbenodigdheden droeg daaraan natuurlijk haar steentje bij. Alles was spotgoedkoop, de lonen waren over de hele linie stukken naar beneden. Deze toestand was nog veel minder aanvaardbaar dan die van de eerste jaren na 1918, toen hoge lonen gepaard gingen met duurte.

Het bestuur wilde - hoewel beperkt in zijn middelen - graag een steentje bijdragen aan leniging der nood onder de leden. In december 1931 werden, aan werkloze leden, bonboekjes afgegeven, bevattende 96 bonnen ter waarde van 4 cent, welke bonnen bij aankoop van elke liter melk, in betaling konden worden gegeven. Een dergelijk boekje voor de bakkerij, eveneens met 96 bonnen, bezorgde kopers 5 cent reductie per brood. Toen 11 februari 1932 de broodprijs van 18 cent naar 15 cent ging, werden de bonnen voor de bakkerij ingetrokken.

De waarde van de bonnen voor melk werd van 4 cent op 3 cent gebracht, nadat 4 januari 1932 de prijs van dit artikel was gedaald van 13 naar 11 cent. En in september kwam deze waarde op 2 cent per bon. De aldus toegestane reductie op melk kostte in het betrokken boekjaar f 20.800, die op brood f 9200. De afdeling kruidenierswaren reikte 1000 pakken levensmiddelen ter waarde van f 2,73 uit. Alleen die werkloze leden, die bij de afdeling kruidenierswaren een verbruik van tenminste f 60 per jaar hadden, kwamen voor een pakket in aanmerking. Een volgend jaar moest de korting van 2 cent per liter op 1 cent worden gebracht. De Crisis Zuivel Centrale stond toch niet toe, dat melk beneden 9 cent per liter werd verkocht. En dit geval deed zich hier voor, doordat in de winkels 5% en bij de bezorgers 2% korting werd uitbetaald. Met Kerstmis werden weer 1000 pakketten, ter waarde van f 2,50, uitgereikt. Totale kosten thans f 22.000 + f 2500 = f 24.500. De fiscus was zo attent Vooruitgang 9,05% belasting over deze f 24.500 te laten betalen.

Als de laatste algemene vergadering wordt gehouden, de laatste vóór de oorlog ook ons land overvalt, is het 22 november 1939. Niemand der bezoekers weet, wat het aanbrekende nieuwe jaar, 1940, de Vooruitgang zal brengen. En dat is maar gelukkig. Het zal nog ruim 5 maanden duren en dan weten zij het: Duitsland valt ons land binnen en er begint een tijd van leed en verschrikking, anders maar veel erger dan de periode van ellende tussen 1918 en 1939.

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....