Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Vooruitgang en klik op ENTER

---

De afdeling Bakkerij van de coöperatie "Vooruitgang" in Rotterdam (1/5)

De coöperatie "Vooruitgang" werd opgericht op 16 maart 1898. Artikel 2 van de oprichtingsacte luidde: Het doel der vereniging is: aan haar leden "brood en zo mogelijk andere levensbenodigdheden van goede kwaliteit te verschaffen, alsook, bij voorkomende gelegenheden, de algemene belangen der arbeidersklasse te behartigen".

De afdelingen van de coöperatie waren respectievelijk: Bakkerij, Kruidenierswaren, Melkinrichting, Schoenen, Manufacturen, Fijne Vleeswaren, Sigaren, Herenkleding, Brandverzekering en Spaarkas. Wat ondernomen werd, maar weer verloren ging: de schoenenzaak, de eerste en de tweede aardappelhandel, het scheikundig laboratorium, de afdeling Leesbibliotheek, kantoorboek- en fotohandel, de afdeling Fonds voor Ziekenhuisverpleging en het Strandpaviljoen te Hoek van Holland.

Medio 1898 was de afdeling Bakkerij van "Vooruitgang" gevestigd in de Doelstraat en deze verhuisde 23 december 1898 naar de Molenwaterweg. Hier werkten vijf gezellen, de dagproductie bedroeg 400 broden, bestemd voor 200 leden. De werktijd, in de eerste bakkerij veel te lang geworden, werd op tien uur per dag gesteld. Afschaffing van nachtarbeid was onmogelijk gebleken; de coöperatie kwam in ongunstige verhoudingen te staan tegenover het particulier bedrijf, dat vooral door vroegtijdige bezorging een voorsprong kreeg. Nog binnen het jaar was de tweede bakkerij te klein geworden. Een dubbel pand aan de Schoterbosstraat 96-98 werd gehuurd en in september 1899 betrokken.

Was de broodomzet op 1 november 1898 f 3617,32 geweest, het jaar daarna bedroeg ze f 20.614,88. In 1904 werd "Vooruitgang" eigenaresse van laatstgenoemd dubbel pand, koopsom f 27.000,-. Een jaar later volgde aankoop van twee naastgelegen panden, hoek Anthoniestraat, voor f 18.508,50. Voorlopig verkreeg men voldoende ruimte om de voortdurende stijging van de omzet het hoofd te bieden. Ovens werden bijgebouwd en een behoorlijke opslagplaats voor grondstoffen, benevens magazijn kon ontstaan. De reeds in de tweede bakkerij begonnen beschuitfabricage, werd nu uitgebreid tot die van speculaas en het eenvoudigste andere gebak. De ontvangsten stegen met sprongen. Vanaf de vestiging in de Schoterbosstraat waren die van f 31.700 naar f 478.800 gegaan. Al vóór laatstgenoemd bedrag bereikt was, had het bestuur van de algemene vergadering de toestemming verkregen tot aankoop van de cakefabriek "De Korenaar" aan de Nieuwe Binnenweg. In 1907 reeds werd die voor f 49.000,- eigendom van de coöperatie.

Bedoeld gebouw stond een eind van de straat af; op het voorterrein, door een hek afgesloten, pronkte een groot aantal hondenhokken met de luidruchtige bewoners ervan. Erachter, door een poort verbonden met de Korenaarstraat, bevond zich een opslagplaats voor afbraak. Rechts aan de hoofdstraat lag het Evangelisatiegebouw "Jeruël". Op die beide terreinen sloeg het bestuur al direct een begerig oog: prachtige gelegenheid voor vergroting naar beide kanten. In 1911 werd "Jeruël" gekocht, om er de banket- en koekbakkerij in onder te brengen; in 1913 het achterterrein, dat bebouwd werd, ter vergroting van de oude "Korenaar". Het vóórterrein was al vroeger bebouwd met vijf woonhuizen, kantoor, magazijn en laadgelegenheid. Met de aankoop van zes panden aan de Korenaarstraat, in 1925, werd het bezit aan de Nieuwe Binnenweg afgerond en werd er plaats gevonden voor een autoremise. Het zo goed als geheel bebouwde terrein, ten dienste van de afdeling bakkerij, besloeg toen een oppervlakte van bijna 3300 vierkante meter.

De wind-korenmolen aan de Mathenesserdijk werd in 1911 eigendom. De vereniging was daardoor in staat tarwe en rogge zelf te malen op de "ouderwetse" manier, verdiende op het maalloon en was verzekerd van de beste grondstoffen voor de brood- en koekbakkerij. Toen door de hoge bebouwing, de wind zijn kracht op de wieken verloor, werden deze weggenomen en elektrische drijfkracht ervoor in de plaats gesteld.

De stad had zich inmiddels - vooral aan de Linker Maasoever - sterk uitgebreid. De eerste jaren van de wereldoorlog lag de bouwerij vrijwel stil, maar in 1918 en later ging het zoveel te sneller. De afstanden, door de bezorgers dagelijks af te leggen om de leden te bereiken, werden te groot. Teneinde dit probleem op te lossen, kocht het bestuur in het Tuindorp nabij de Groene Hilledijk een terrein van 2600 vierkante meter, waarop een tweede grote bakkerij werd gesticht. Behalve brood werd daar ook koek gebakken. De ingebruikneming van deze Zuider-bakkerij had plaats in juni 1921. Een jaar later, 27 juni 1922, werd dit gebouw door brand gedeeltelijk verwoest. Door overneming, in 1921, van de "Rotterdamse Coöperatieve Verbruiksvereniging" (Oppert 62) kwam de afdeling in het bezit van een ongeriefelijk bakkerijtje, gelegen aan de Wollefoppenstraat. Het werd in 1925 aan derden verhuurd, in 1927 verkocht.

Nadat op 1 juli 1918 de coöperatie "Onderling Belang" te Maassluis was overgenomen, werd aldaar een kleine bakkerij gevestigd. Sinds echter het autovervoer het mogelijk maakte, de leden in Maassluis van brood uit Rotterdam te voorzien, werd van de gelegenheid tot bakken in Maassluis geen gebruik meer gemaakt.

Gorinchem kreeg een bakkerij aan de West Wagenstraat. Deze werd geopend op 9 oktober 1920. Tenslotte werd, hoofdzakelijk als gevolg van de bepalingen van de Arbeidswet, de Noorderbakkerij, gebouwd op een binnenterrein aan de Meester Willemstraat, nabij het Zwaanshals, in gebruik genomen op 26 oktober 1931. Er werd nu op drie verschillende plaatsen in Rotterdam gebakken, waardoor het mogelijk werd de bezwaren, betreffende het bijtijds gereed komen der productie en de aan banden gelegde bezorgtijd, zo goed mogelijk het hoofd te bieden.

Er kan gelukkig worden verklaard, dat alle instellingen, tot deze afdeling behorende, haar levensvatbaarheid voldoende bewezen. Van de in 1917 begonnen suikerwerkfabriek, gevestigd op een der verdiepingen van de Westerbakkerij, kan dit niet worden gezegd. Gaven de eerste jaren uitstekende resultaten, zowel wat omzet als winst betreft, later raakte zij achterop. Oorzaak hiervan was de in deze tak van het bedrijf sterk toegenomen machine bereiding en verpakking. De omzet was niet van voldoende omvang, om die dure installaties aan te schaffen; alleen massafabricatie zou dit mogelijk hebben kunnen maken. Maar die hadden ze niet; de artikelen vonden zo goed als uitsluitend aftrek in de kring der eigen vereniging. Toen bleek, dat het suikergoed van "Vooruitgang" zó duur werd, dat de verkoopprijs van het artikel van de grootindustrie gelijk kwam te liggen met eigen maakkosten, werd besloten deze onderafdeling op te heffen, hetgeen per 1 januari 1939 zijn beslag kreeg.

Bij de verplaatsing naar de Schoterbosstraat begon reeds de exploitatie van brooddepots. Verschillende daarvan zijn weer verplaatst, opgeheven of in 1940 verwoest. Er waren brooddepots in het noordelijke stadsgedeelte van Rotterdam (13), in het westen (12), in het oosten (4), in het zuiden (12) en buiten Rotterdam (3). Er gingen 3 filialen verloren door oorlogshandelingen. Chef van de afdeling Bakkerij was van 1899 tot 1934 de heer Tj. De Vries, die op 31 oktober 1933 is opgevolgd door de heer J. Schröder. Onder leiding van laatstgenoemde heeft de afdeling zich tijdens en na de bezettingsjaren sterk ontwikkeld.

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....