Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gouden Eeuw en klik op ENTER |
|---|
Rotterdamse smeden, speldenmakers en blikslagers in de Gouden Eeuw
De tot deze gilden behorende ambachtslieden hielden hun gildevergaderingen in de 17de eeuw in de een of andere herberg. Aan het hoofd van het gilde stonden zes hoofdlieden, onder wie steeds een kopergieter en een uurwerkmaker moesten zijn.
Tot het gilde der smeden behoorden allen, die uitsluitend of voornamelijk ijzer of koper verwerkten. Tot de ijzerwerkers werden gerekend de grofsmeden, hoefsmeden, slotenmakers, weegschaalmakers, vijlkappers, egwerkers (makers van snijwerktuigen), roermakers (geweermakers), lademakers (makers van laden voor vuurwapenen), harnasschoonmakers, zwaardvegers, messenmakers, vervaardigers van chirurgijns-instrumenten, brandspuitmakers, stalenknoopmakers, draadtrekkers, kaardemakers (makers van ijzeren wolkammen) en alle anderen, die ijzer of staaldraad maakten. De kompasmakers behoorden evenwel tot het houtkramersgilde, terwijl de vervaardigers van spelden, naalden en haken en ogen samen een afzonderlijk gilde uitmaakten.
Onder de koperwerkers werden gerangschikt de groot- en kleinkopergieters, koperslagers, zeekompasmakers, vervaardigers van passers en andere mathematische instrumenten en koperknoopmakers. Ook behoorden tot dit gilde de klokken- en horlogemakers en allen, die ijzer- , staal- of koperwerk of die met metalen beslagen artikelen in hun winkels verkochten "als neringdoende, niet als hand- of kunstwerk oeffenende luyden", benevens alle ijzerkramers en verkopers van emailwaren.
Tot het afleggen van de meesterproef waren alleen enige met name genoemde ambachtslieden gehouden. Buiten de winkelverkoop was het slechts geoorloofd op de jaar- en weekmarkten met ijzer- en koperwerk te staan; het venten daarmee langs de huizen was aan ieder en in het bijzonder aan ketelboeters en scharenslijpers verboden.
Om geïmporteerde staal-, ijzer- of koperwaren te verkopen, moest men een admissiebiljet bij de gildeknecht halen, inhoudende dag en plaats van verkoop. Aan gebouwen, schepen of voertuigen, die in de stad of binnen haar rechtsgebied gemaakt of hersteld werden, mocht alleen ijzer verwerkt worden, dat op meesterswerkplaatsen was vervaardigd, behalve spijkers en andere onderdelen. Ter vergemakkelijking van de controle was bepaald, dat al zulk ijzerwerk van het meestersmerk moest zijn voorzien. Het namaken van zo'n merk werd met hoge geldboeten bestraft. Aan timmerlieden en metselaars was het uitdrukkelijk verboden voor de door hen aangenomen werken ongemerkte ijzeren onderdelen te gebruiken.
Het maken van ankers, waarbij het zozeer op een solide constructie aankwam, had de bijzondere zorg van het stadsbestuur met het oog op de goede naam, die Rotterdam bij de zeeman te verliezen had. Ze moesten namelijk vervaardigd zijn van "goet taey ijzer en wel gewelt"; de gildeknecht, die keurmeester van de ankers was, oefende daarop de controle uit. De benoeming van een gildeknecht behoorde daarom door burgemeesteren bekrachtigd te worden. Bovendien moest de gildeknecht voor hen een zuiveringseed afleggen. Op goedgekeurde ankers moest de keurmeester het stadswapen slaan. Voorts moest de keurmeester register houden van de namen der smeden en kopers en van het gewicht der gekeurde ankers en van elke keuring een biljet afgeven. Ankersmeden mochten niet uitsluitend op bestelling werken, maar waren verplicht steeds een aantal ankers tot een gezamenlijk gewicht van 900 pond ten gerieve van de kooplieden in voorraad te hebben. Voor de prijsbepaling hadden zij zich naar Amsterdam te regelen.
Een apart gilde vormden ook de speldenmakers. Misschien kon dit zijn ontstaan wel tot het jaar 1496 terugvoeren, toen ter ere van St. Catharina een altaar in de St. Laurenskerk gewijd werd. Deze heilige was namelijk de patrones van de speldenmakers, zoals blijkt uit het opschrift van het enige register, dat van hun archief is overgebleven: "ordonnantieboek van 't Catharinagilde in Rotterdam". Dit boek begint met een ordonnantie van 25 november 1594. De meesterproef bestond uit het maken van 6.000 spelden "van alsulcke sorteringe als sij dagelicx op heure winckel gewoenlick sijn te maecken".
De speldenmakers en kooplieden in spelden waren gehouden het stedelijk wapen en de naam Rotterdam op de "gecleurde druckpampieren", waarin zij hun spelden van de beste kwaliteit verpakten en de naam en het merk van de vervaardiger erop te zetten. De "rood-drucken" behoefden slechts van het woord "Rotterdam" voorzien te zijn, terwijl "alle ongedruckte pampieren" zonder opschrift aan de man konden worden gebracht. Natuurlijk was het verboden elders gefabriceerde spelden in omslagen met het Rotterdamse wapen of alleen met de naam van de stad te verpakken.
Om in Rotterdam blikwerk te mogen verkopen, moest men lid van het blikslagersgilde zijn. Het lidmaatschap was ook verplicht voor houtkramers en kompasmakers en anderen, die artikelen met blikbeslag maakten of verkochten. Deze laatstgenoemden behoefden de blikslagersproef evenwel niet af te leggen, maar konden volstaan met het betalen van het intreegeld en een recognitie aan de gildeknecht. De proef, die moest geschieden ten huize van de overman, bestond uit het maken van een schee- en van een nachtlantaarn.
Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan
Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER |
|---|
