Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Rotterdam en klik op ENTER

---

"Rijkheid" in Rotterdam in de eerste helft van de 17de eeuw

Rotterdams handel, scheepvaart, visserij en nijverheid eisten gedurende de zeventiende eeuw de werkzaamheid der bevolking voor zich op. Wel was het aantal burgers, dat uitsluitend in een ambt of vrij beroep een bestaan vond groter dan voorheen, maar tegenover de kringen van het bedrijf was hun groep weinig beduidend.

Onder de "rijkheid" kwamen reeds in het begin der eeuw enkelen voor, die niet meer gingen deelnemen aan de bedrijvigheid van handel en nijverheid. Langer dan twee generaties zou meestal in een tot rijkdom gekomen familie de grootkoopmanschap of de grootindustrie niet worden aangehouden; dan was het uit met zaken doen en gingen de zoons naar Leiden om te studeren en als licentiaat of als doctor in de rechten naar hun vaderstad terug te keren. Reeds ten tijde van het Bestand woonden te Rotterdam verschillende gestudeerde rechtsgeleerde koopmanszoons, die met het predicaat van "meester" werden aangeduid. Een dergelijk snel verloop treffen wij bijvoorbeeld aan bij de familie Van Walenburch. Burgemeester Pieter Adriaensz. van Walenburch behoorde tot de voorname Rotterdamse haringkopers-reders; hij was een gezien man, die zitting kreeg als Hoogheemraad van Schieland en in 1608 door zijn medevroedschappen werd afgevaardigd ter Staten-Generaal. Van zijn drie zoons kwamen er twee als advocaat zich te Rotterdam vestigen en twee van zijn dochters trouwden met jonge Rotterdamse juristen; een van deze schoonzonen: mr. Arnoud Kievit was de zoon van een bierbrouwer en kleinzoon van een bakker; de ander mr. Anthonis Willemsz. van der Aa had tot vader een lakenkoper en tot grootvader een lakenvolder.

De vermeerdering van welstand en de daardoor aangewakkerde neiging om het leven te veraangenamen komt uit in de onkosten, die enkele zeer vermogende burgers zich getroostten voor het aanleggen en bouwen van "hofsteden" of buitenplaatsen, waar zij in het warme jaargetijde de geneugten van het landleven konden smaken. Burgemeester Barthout van Vlooswijck bezat als "huis van plaisance" de hofstede "ter Nieburch" onder Rijswijk; in het naburige Kralingen verrees het huis "Jeruzalem", het eerste buitenverblijf bij Rotterdam, dat 's zomers bewoond werd door mr. Dirck van Melissant; kort daarop, in het jaar 1612, werd de koopman Johan van der Veken eigenaar van het slot te Capelle aan de IJsel en bezitter van de heerlijkheid aldaar. Aan deze koop ontleende Van der Veken het recht de titel van "heer van Capelle" te dragen. Eerst later zou in Rotterdam de gewoonte ingang vinden, om ambachtsheerlijkheden aan te kopen, teneinde zijn naam met de toevoeging "heer van" te kunnen sieren.

De stadsregering bleef nog tot het midden van het vierde decennium geheel uit mannen van het bedrijf samengesteld, uit kooplieden, industriëlen enz. Voor juridische bijstand en voorlichting had zij de ambtenaren: de stadspensionaris (betrekking na Van Oldenbarnevelts vertrek eerst bekleed door zijn broer mr. Elias van Oldenbarnevelt en sedert 1612 door mr. Hugo de Groot), en de stadssecretarissen, als hoedanig reeds vóór het Bestand een drietal juristen van Rotterdamse afkomst fungeerden. Van de vroedschappen, die in de periode na het beëindigen van het Bestand als kundige of vermogende zakenmensen op de voorgrond traden, noemen wij de volgende stadsbestuurders (met de jaren dat zij zitting hadden):

• Hendrick Willemsz. Nobel 1610-1649; aanvankelijk zeilmaker-teerkoper, daarna haringkoper-reder en koopman. Verschillende malen burgemeester; van 1627 af meestal zitting hebbend voor Rotterdam als Gecommitteerde ter Staten-Generaal, hetzij als Gecommitteerde Raad van Holland; vertrouwensman van Prins Maurits en Frederik Hendrik, kreeg van de eerste een verguld zilveren schaal geschonken, van de tweede een zilveren lampet, beide kunstvoorwerpen met het wapen der Oranjes versierd.
  
  
• Cornelis Hartichvelt 1617-1641; zoon van een Brielse haringkoper; in 1617, enkele jaren na zijn vestiging te Rotterdam, tot vroedschap gekozen. Rotterdams meest ondernemende en vermogende koopman uit deze periode, wiens handel zijn oorsprong genomen had uit de haringkoperij-rederij. In het jaar 1629 viel hem van de zijde van de vroedschap de opdracht ten deel, bij de Prins van Oranje (als admiraal van het zeewezen) met alle middelen te helpen procureren, dat deze zoude uitzien naar een "kloeck, manhaftig en ghetrouw vice-admiraal", waartoe het stadsbestuur de benoeming verzocht van de Generaal der West-Indische Compagnie Pieter Pietersz. Heyn.
  
  
• Cornelis Matelieff de Jonge 1618-1632; koopman en oud-admiraal in dienst der Oost Indische Compagnie; in 1625 gecommitteerd tot de Staten-Generaal.
  
  
• Gerard van Berckel 1618-1634; grossier in wollelakenen- lakenfabrikant.
  
  
• Nicolaes Puyck 1618-1638; oud-opperkoopman in dienst der Oost Indische Compagnie; financieel deelnemend aan het bedrijfsleven, o.a. als promotor van de Kamer van Rotterdam der West Indische Compagnie. Herhaaldelijk tot burgemeester benoemd.
  
  
• Joost Adriaensz. van Coulster 1624-1649; uit Schiedam naar Rotterdam gekomen; aanvankelijk schipper ter koopvaardij op het schip "d'Oranjeboom" tot 1633, vervolgens koopman en reder van zwaargewapende en grote koopvaardijschepen. Verschillende malen burgemeester en vele jaren door Rotterdam gecommitteerd tot Raad in de Admiraliteit op de Maze.
  
  
• Willem Allardsz. van Couwenhoven 1632-1659; uit Den Briel naar Rotterdam gekomen, brouwer in de "Leeuw met den Staf".
  
  

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....