Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Philips en klik op ENTER |
|---|
De Rederijkerskamer van Rotterdam
Bij ommegangen en andere plechtigheden stonden verenigingen van leken vroeger de geestelijkheid bij om luister bij te zetten aan de feestelijkheden. Niet alleen vervulden zij belangeloos een rol, als er een toneelstuk werd opgevoerd, maar menig lied en menig toneelstuk is door leden van zulke broederschappen zelf gedicht of omgewerkt. Met recht mocht men dan ook de leden van die verenigingen "ghesellen van der conste" of "ghesellen van den spele" noemen. Oorspronkelijk deden die broederschappen ook wel ander parochiewerk, hielpen ze bijvoorbeeld bij de ziekenverpleging en bij de armenverzorging, maar op den duur werd bij vele van die broederschappen het dichten en spelen de hoofdzaak.Voor zulke verenigingen kwam in de 15de eeuw in Frankrijk de naam "Chambres de Rhétorique" en bij ons in navolging daarvan de naam "Rederijkerskamers" in gebruik. Later hielden ze zich ook met het dichten en voordragen van wereldse liedjes en van wereldlijke toneelstukken bezig, maar hun oorsprong blijkt vaak nog uit de naam van de kamers en uit hun blazoen. Ook is de naam niet zelden de naam van een bloem, maar dan was die bloem oorspronkelijk meestal een symbool. Bijvoorbeeld "De Lelie" is symbool van de reinheid van de Moedermaagd en "Het Kersouwken" (het nederige madeliefje) is Maria.
Iedere kamer bleef geheel zelfstandig. Aan het hoofd stond gewoonlijk een man van aanzien, die vaak de titel van prins, soms van keizer voerde. Maar de belangrijkste persoon was de factor, zo mogelijk een dichter van erkende reputatie, van wiens talent de roem van de kamer afhing. Dat talent kwam vooral uit bij de onderlinge wedstrijden der kamers, naar de uitgeloofde prijzen ("juwelen") landjuwelen geheten.
Er werd een prijs gegeven voor het beste toneelstuk en voor het beste gedicht. Die prijs werd eigendom van de winnende kamer; de factor, die het bekroonde stuk gemaakt had, moest met de eer tevreden zijn. Daar zo'n landjuweel soms vele dagen duurde en de kamer er niet zelden een verre reis voor moest ondernemen (er was ook een prijs voor "'t verst incomen"!) stelde het deelnemen aan zo'n feest niet zelden zware eisen aan de verenigingskas. Maar de stedelijke regering, die er een eer in stelde, dat háár kamer een prijs zou winnen, gaf gewoonlijk een bijdrage in de kosten. Hieruit blijkt wel dat het beoefenen van de rederijkerskunst als een algemeen belang werd beschouwd. Door het werken der rederijkers is de letterkunst een echte gemeenschapskunst geworden.
De Muzen worden in Rotterdam gediend in de rederijkerskamer "De Blaauwe Acoleyen", onder de zinspreuk "Met minnen versaemt". Wanneer deze is opgericht blijkt niet, maar in 1545 bestaat zij al en in het jaar 1562 organiseert zij een groot landjuweel. Een deputatie van deze Blaauwe Acoleyen wordt er op uitgezonden om aan de besturen van de bevriende kamers in de naburige steden een officiële uitnodiging te overhandigen in de vorm van een "Chaerte van Rhetorica" en herauten verkondigen de inhoud op hoeken van straten. Deze Chaerte is in dichtmaat opgesteld en behelst het programma van de feestelijkheden, een opsomming van de uitgeloofde prijzen en de wetten, waaraan de deelnemers zich hebben te onderwerpen. Voor eind mei moet de beslissing over het al dan niet deelnemen aan de Rotterdamse kamer kenbaar gemaakt worden, opdat deze tijdig voor onderdak kan zorgen.
Negen Kamers van Rhetorijcke houden de twintigste juli 's morgens om acht uur hun feestelijke intocht in de stad; die van Amsterdam, Haarlem (de Jonge Kamer en de Oude Kamer), Leiden, Gouda, Delft, Schiedam, Noordwijk en Rijnsburg, allemaal met hun keizers, prinsen, narren en hun blazoenen, hebben zich op het feestterrein, het hof van de Zuiderkerk, verzameld. Zij presenteren zich aldaar aan de hoogwaardigheidsbekleders van de ontvangende kamer. Daarna gaan zij over tot de opvoering van hun spelen van sinne overeenkomstig het in de Chaert opgegeven onderwerp: "Wie den meesten troost oit kwam te baten, die schenen te zijn van Godt verlaten?"
Na een intermezzo, gewijd aan banket en drinkgelag, komt het reciteren van de refereinen aan de beurt. Dit geschiedt naar aanleiding van drieërlei vraag: in 't vroede: wat meest gheacht en schadelijcxt verkregen is? in 't amoures: waarin een amoureus hert den meesten troost schept? en in 't zot, naar verkiezing; en tenslotte de opvoering van batementen en het zingen van liedekens.
Na afloop van het landjuweel is het ogenblik aangebroken voor het uitreiken van de prijzen: lampetten, wijnkannen, kandelaars, schalen, kruiken en zoutvaten. De Amsterdamse kamer krijgt er een, omdat zij de verste reis heeft gemaakt en bovendien de eerste prijs voor het referein in het amoureus; Leiden die voor de refereinen in 't vroe en in 't zot en voor de "plaisantste en onkostelijcste intrede"; Schiedam voor het mooiste sinnespel; Gouda voor "het innoselijckste den sot te maken" en Haarlem "de opperste prijs" voor de liedekens.
Rederijkers optocht in Rotterdam
De kamer van de Blaauwe Acoleyen speelt naar alle waarschijnlijkheid ook een belangrijke rol bij de ontvangst van Philips en zijn tante Maria van Hongarije op hun reis door de Nederlanden in 1549, waarbij de kroonprins zich in de belangrijkste Hollandse steden laat inhuldigen. Op een open terrein aan de Goudsevest heeft bij die gelegenheid een gedramatiseerde opvoering plaats van een episode uit de mythe van de Argonauten: hoe Jason, uitgetrokken om het gulden vlies te halen in het land van Colchis, er door Medea's hulp in slaagt zijn doel te bereiken na het verslaan van draken en reuzen. De voorstelling is bedoeld als voorbeeld voor de jonge prins: "Spiegel U aan dezen held, o driewerf grootste prins", verduidelijkt een opschrift, "en volg zijn roemrijke daden na". De vertoning zal door haar grootse opzet niet nagelaten hebben indruk te maken, want in hetzelfde jaar wordt er in een akte gesproken van een huis "in Colchos" en in 1551 is er voor het eerst sprake van "Colchoseiland", het terrein tussen buiten- en binnenvest. Een naam, die zich weet te handhaven tot zij verdrongen wordt door die van Lutherse vest, naar het Lutherse kerkje, dat daar in 1609 verrijst.
Het was bij gelegenheid van datzelfde hoge bezoek, dat de magistraat de jonge vorst op allegorische wijze liet verwelkomen door een houten beeld van Erasmus, de humanist, wiens roem ook op zijn geboorteplaats afstraalde. Wat Philips, de toekomstige kampioen van de Katholieke Christenheid, wel bij zich zelf gedacht heeft, toen hij aldus met de vrijdenker, wiens werken door de Kerk op de Index geplaatst waren, geconfronteerd werd, vermeldt de historie niet. Vermoedelijk zal hij wel hebben begrepen, dat de vroede vaderen het zo kwaad niet meenden.
Rotterdam lijkt eveneens refereinwedstrijden te hebben georganiseerd bij kleine jubilea in 1586 en in 1591.
Het festival van 1611 gaat uiteindelijk niet door "ten versoucke van den meesters van de goodshuysen alhier". De Rotterdamse kamer maakt namelijk de controverse tussen Rome en de Reformatie duidelijk. Biecht, vagevuur, aflaat, celibaat en zielenmissen, waarop de kerkelijke organisatie grotendeels berustte, bleken discutabel. De kerk behoorde daar niet over te discussiëren, maar de Rederijkers deden dat juist wel.
Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan
Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER |
|---|
