Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld pest en klik op ENTER |
|---|
De verpleging van pestlijders in Rotterdam
Hertaling.De leiding van de verpleging was, naast het algemene dagelijks beheer, dat bij de binnenvader en binnenmoeder berustte, eveneens aan hen opgedragen. Zij werden bijgestaan door oppassers en oppasseressen. Voordat deze laatstgenoemden hun intrede hadden gedaan in de verzorgingsarbeid der pestlijders, waren het veelal de kloosterbroeders en nonnetjes, die dit zware, veel opoffering vragende werk, verrichtten. Voor de Hervorming hadden de cellenbroers, ook wel Alexianen of St. Alexius broeders geheten, zich het lot van de arme zieken aangetrokken. De broederschap was ontstaan in de 15de eeuw en stelde zich tot levenstaak zieken te verplegen, de doden af te leggen en te begraven. Zij wilden zich eerst aan geen regels binden, doch verbonden zich later tot een orde, die de goedkeuring van paus Sixtus de Vierde (1471-1484) verwierf. In 1421 waren de broeders reeds werkzaam in Leiden en in 1441 schijnen ze te zijn toegelaten in Rotterdam. Het is zeker niet teveel gezegd, dat deze cellenbroers, later kwamen ook de cellenzusters, geacht worden de oudste diaconen en diaconessen te zijn geweest, die in ons land werkzaam waren.
Toen in 1547 het St. Anna's Zusterenklooster door de stad werd gekocht, schijnt het aanvankelijk de opzet te zijn geweest, dat de nonnen de verpleging van de pestlijders op zich zouden nemen. Zoals wij reeds eerder hebben gezien bleken zij hiertoe niet bereid. Of deze St. Anna Zusteren ook tot de zogenaamde cellenzusters behoorden is niet zeker. De cellenbroers hebben te Rotterdam een klooster gehad.
Omdat zij in cellen woonden werd gesproken van cellenbroeders en cellenzusters; wegens hun zwarte gewaad werden zij ook wel aangeduid als zwarte broeders en zwarte zusters. Ook komt de naam broodzusters voor, die zou zijn ontleend aan de vergunning, die aan de zelf behoeftig zijnde zusters was verleend, om ter voorziening in eigen onderhoud, dus voor hun "brood" te mogen bedelen. Tot wanneer de "broodzusters" hun liefderijk werk hebben verricht, staat niet vast, tenzij moet worden aangenomen, dat met de eigendomsovergang van het St. Anna's Zusterenklooster ook de "broodzusters" van het toneel der verpleging verdwenen.
Met de opheffing van de kloosters verdwenen ook de cellenbroers als verpleging van pestlijders.
Vele bezittingen, waaruit voor het Pest- en Dolhuis de kosten der verpleging van armlastigen konden worden bestreden, schijnen er niet te zijn geweest. Slechts een kapitaal van f 8300,- tweeënhalf procent inschrijving op het grootboek wordt geregeld in de stukken van de vorige eeuw genoemd. Rooskleurig is de financiële toestand nooit geweest.
Zoals reeds is medegedeeld, kon het Pesthuis van f 3,- tot f 12,- in rekening brengen. Van de patiënten, die in het geheel niets konden betalen vervielen volgens de Ordonnantie van 1626, de bezittingen aan het Pesthuis. Werden personen uit andere godshuizen opgenomen, dan werd daarvoor f 6,- bij opname en vervolgens f 4,- per week betaald. In 1665 betaalde evenwel het Oudemannenhuis f 10,- bij opname en f 6,- per week, omdat "dat huys van vermogen" was.
Evenals in andere landen bij de overgang van de verpleging der arme pestlijders en krankzinnigen naar een speciaal godshuis, de ziekenhuizen die voorheen deze verplichting hadden, een zeker kapitaal verschaften, als het ware tot afkoop dezer verplichting, hebben ook de godshuizen rentebrieven aan het Pesthuis verleend, waarmede wellicht het bovengenoemde kapitaal van f 8300,- nog verband houdt. Ook is er een "verpleegcontract" of liever een afschrift van een overeenkomst, ingevolge welke iemand zich voor f 1000,- in het Pest- en Dolhuis kocht, als ware dit een soort rusthuis, met de verplichting echter om ook een handje te helpen, behalve bij het begraven der doden of het waken bij de zieken, bewaard gebleven.
De verpleeggelden en "erfenissen" waren niet voldoende om alle kosten te dekken. Rechtstreeks uit de stadskas werd geen subsidie ontvangen. Wel waren enkele "stadsmiddelen" aan het Pesthuis toegelegd, maar deze brachten weinig op.
De loterij voor het arme Gasthuis, Pest- en Dolhuis in 1610 in Rotterdam werd bij octrooi van H.H. Staten van 28 april 1609 toegestaan. De pogingen om de laatste "lootjes" (die het zwaarst wegen), kwijt te raken, waren ook van dezelfde strekking als thans. Cabaret- en filmavond moeten nu de mensen trekken. In 1611 was het "een intrede van de kamers van Rhetorique", die de mensen op de been moest brengen. Extra collecten moesten worden gehouden om de schaarse geldmiddelen te versterken. En tóch was een bijdrage uit de gemeentekas van tijd tot tijd noodzakelijk. Het behoeft dan ook niet te verwonderen, dat de financiële band tussen gemeente en Pest- en Dolhuis allengs hechter werd en later de tekorten werden gedekt door middel van een subsidie uit de gemeentekas, waartegenover dan de armlastige gemeentepatiënten werden verpleegd.
In het Stadsarchief van Rotterdam worden de tekeningen bewaard van twee door de binnenvader en binnenmoeder geschonken glasruiten. Hierop staat het volgende te lezen (hertaling).
De ontboezeming van de binnenvader luidt als volgt:
-
Te weten zestienhonderd vierentwintig, in april
Heeft de Almogende God deze stad, naar zijn wil
Met een gans hete ziekte en zware pest bezocht,
Zodat er in dit huis vervolgens zijn gebrocht
Achthonderd personen en vijfentachtig,
Waarvan zijn genezen door Gods hulpe krachtig.
Vierhonderd tweeënveertig en één meer overleden,
Hun namen vindt men nog, in het huisregister heden.
Doch anno zesentwintig in juni waren wij
Hiervan gans en al bevrijd. Vrouw wees dankbaar met mij.
-
Nu man, ik ben bereid met u Gods gunst te roemen,
En hem alleen ons heil en toeverlaat te noemen.
Hij was onz' troost en hulp in die benauwde tijd,
Hij gaf ons lijdzaamheid en heeft ons erna bevrijd
Gods welverdiende roe heeft er hier veel doen sneven,
En zijn genade gaf velen zonder hoop het leven,
Ere zij onze God, die slaat en weder heelt;
Hij doodt en door de dood, doden hij 't leven deelt,
Die zijn goedheid vernieuwt ons mensen elke morgen,
En steeds onz' zakken vult, ook wel zonder onze zorgen.
Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan
Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER |
|---|
