Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Rotterdam en klik op ENTER

---

François-César le Tellier, Markies de Courtanvaux, in Rotterdam in 1768

Vertaald uit het Frans.

François-César le Tellier, 1718-1781, Frans wiskundige. Reisverslag van de heer Marquis de Courtanvaux, op het fregat "l'Aurore", om in opdracht van l'Académie des Sciences verschillende zeevaartkundige instrumenten in de praktijk te beproeven en astronomische lengtebepalingen te verrichten.

Vanaf het moment van binnenlopen via de Maas is Holland ons verschenen als een alleraardigst land. Het platteland, even laag gelegen als het water van de rivier, laat zich zien boven ons boord in de vorm van de meest bekoorlijke landschappen, zeer nette dorpen, buitenhuizen, tuinen die in alle vakken symmetrisch zijn, heel mooie lanen tot buiten het gezichtsveld, vette graslanden waar een ontelbaar aantal kuddes graast, duizend andere aangename en afwisselende dingen maken het ons moeilijk een keuze te maken wat we het meest zouden moeten bewonderen en permitteren het ons niet te hopen op een meer aan de verwachtingen beantwoordend panorama.

We vonden echter een nog aangenamer aandoend uitzicht voor Rotterdam; het was aan een kant voordelig afgesloten door de stad, het verloor zich aan de andere kant in prachtige plattelandsgebieden en op de rivier zelf, die op deze plaats de halve breedte heeft, schepen, boten, jachten, kano's, die zich continu, de een op de ander volgend, vormden tot een tweede drijvende stad, die zich volmaakt samenvoegde met de rest. Op diezelfde dag, 21 juni, zette overigens de heldere hemel een nieuwe luister bij aan dit zeer bekoorlijke panorama.

De stad Rotterdam vertoonde zich aan ons als een waar sieraad. De straten zijn er uitermate schoon. Het midden van alle straten, waar de paarden en wagens over moeten lopen en rijden, is geplaveid met kiezelstenen. Daar de bestrating erg hard is voor de paarden, staan ze er stevig op. De twee uiteinden van de hoefijzers zijn een weinig verheven bij hun grote teen. De vrachten worden in de regel getrokken door de paarden, niet op karren of andere voertuigen van dat soort, maar op eenvoudige sleden. Op de voorkant van de slee is er een tonnetje vol water waarin twee gaten gemaakt zijn. Het water stroomt weg door die gaten, het plaveisel afkoelend, hetgeen verhindert dat door de wrijving de slede in brand vliegt.

Rechts en links van deze bestrating zijn twee andere ruimtes, die in de regel even groot zijn als het plaveisel in het middelste gedeelte. Deze twee ruimtes zijn voor het gemak van de voetganger bestraat met zwerfkeien. Vaak zijn deze brokken steen zo gerangschikt dat ze onder elkaar soorten vakken vormen. Langs deze plaveisels van stenen zijn twee goten om het water van de straten op te vangen en om ze altijd schoon te houden. Deze goten zijn uitgehouwen in de steen en zijn grotendeels bedekt. Tussen deze goten en de huizen is gewoonlijk een plat vak van marmer van 3 à 4 voet breed, vaak van de straat gescheiden door een ijzeren balustrade. Soms zijn er stoepen in plaats van deze platte vakken.

De huizen zijn bijna allemaal gebouwd van bakstenen. Deze stenen van verschillende kleuren vormen vaak dessins. Elders heb ik wat betreft de architectuur van huizen veel minder goede smaak opgemerkt. De topgevels steken vaak boven de daken uit in de vorm van een trap en verbergen het zicht op het dak totaal. In Rotterdam hebben deze topgevels vaak een andere vorm. De muren van de huizen hellen aan de bovenkant een beetje over de straat, deze helling gaat tot 4 á 5 voet. Men heeft ons gezegd dat de reden van deze vreemde constructie is te verhinderen dat het water dat van de daken valt de muurvakken raakt als het naar beneden stroomt. Maar hebben onze dakgoten niet hetzelfde effect? De ramen zijn groot en de ruiten worden heel schoon gehouden.

De stad is doorsneden van verscheidene kanalen, waarvan de grootste de haven van Rotterdam vormen. In geval van nood zouden er oorlogsschepen kunnen binnenlopen. De kaden die langs deze kanalen liggen zijn voor het merendeel zeer aangenaam, ze zijn geplaveid als de straten. Een rij bomen aan de kant van het kanaal en vaak een tweede rij aan de kant van de huizen maken dat het er zowel tijdens het lopen als tijdens het wandelen heel prettig is. De verschillende delen van de stad, gescheiden door de kanalen, staan met elkaar in verbinding door de ophaalbruggen. Wanneer een boot zich aanmeldt om te passeren, is de bediening van de bruggen even vlot als gemakkelijk. Eén enkele man of één enkele vrouw, licht de helft zonder enige moeite op door te trekken aan een touw of ketting verbonden aan die helft van de brug. Een andere man of vrouw aan de andere kant tilt de andere halve brughelft eveneens op. Als het schip is gepasseerd dalen de twee delen van de brug door hun eigen gewicht, enkel geholpen door het gewicht van de personen die de brug hebben opgehaald.

In de avond gingen enkele mensen van mijn gezelschap wandelen langs de rechteroever van de Maas. Tussen heel aardige buitenhuizen, bekoorlijke tuinen, riante lanen, aangename weilanden door gingen we naar Delfshaven, ofwel de haven van Delft. Dat is een compact dorp, nogal van aanzien, het is mooi, netjes, zo'n beetje gebouwd in dezelfde vorm als Rotterdam, doorsneden van veel kanalen. Eén van die kanalen loopt tot de stad Delft. Delfshaven is een goede kilometer van Rotterdam vandaan.

Wij maakten vervolgens de hele stadstour buiten. Er stonden daar alleen maar buitenverblijven, het ene na het andere. Het merendeel ervan zijn vestinkjes, inclusief de tuinen die erbij horen. De wijze waarop die huizen bij elkaar stonden, deed ons sterk denken aan een Kartuizerklooster, behalve dat dit complex niet vierkant is. Het strekt zich slechts in de lengte uit, het is er heel smal. Er is een weg waarvan de twee uiteinden gesloten zijn door deuren, waarvan iedere eigenaar de sleutel heeft. De deur van elke tuin komt uit op de weg, de tuin is vierkant en beslaat, denk ik, niet een kwart van een morgen, het optrekje is achter in de tuin. Een sloot van ongeveer 4 à 5 voet breed en ongeveer 3 voet diep onder het wateroppervlak, omringt de hele hof, zowel in de lengte als in de breedte. Men laat geen enkel kostbaar meubelstuk in die huizen achter. Een bende dieven, die men al dertig jaar niet heeft kunnen verdrijven, komt er van tijd tot tijd een bezoek brengen en waarschuwt hen die een duur meubel hebben achtergelaten minder nonchalant te zijn in de toekomst.

Citaat uit:
Libel van de mode, aantonend dat de wereld vol gekheid is en de ijdelheid daardoor een haak in de neus werd gelegd. 1768, blz. 38 vlg.

Te Rotterdam aangekomen zijnde om daar ook onderzoek te doen naar de mode, toonde mijn oude ervaren leidsman onmiddellijk overtuigend aan, dat men hier een enigszins andere mode volgde dan in Den Haag. Zie, mijn vriend, zei hij, hier weet men niet zoveel van omboordsels met goud en zilver. Men bekijkt hier echter de mode op een heel andere wijze. Men is gewoon stoffen van grote waarde te gebruiken en men acht het beter het goud en zilver in de beurs te hebben dan daarmee op de kleding te pronken. De kooplieden houden niet van die mode, maar mogen echter wel graag zien dat hun vrouwen en dochters niet onderdoen voor de Haagse dames.
Ook houden zij geenszins van dat overmatige vreten en zuipen, veel bals bij te wonen en daar hele nachten mee door te brengen. Dat laten ze volgens de Rotterdamse mode liever aan hun dienstvolk over, van wie het gedrag voor geen haar beter gehouden kan worden dan dat van degenen uit Den Haag. Die gaan, als ze in de gelegenheid zijn, 's nachts naar Scheveningen wandelen en ze komen dan in de morgenstond weer thuis. Wanneer de duinen zouden kunnen spreken, zouden die veel over hun liefhebberijen kunnen vertellen.

Wat verder het verschil in mode is tussen de mensen uit Den Haag en die uit Rotterdam, vervolgde de oude heer, is hetgeen ik u over de gardeofficieren en anderen gezegd heb. De zeevarenden te Rotterdam overtreffen hen in zeer hoge mate wat betreft hun nachtelijke looptochten om de mooie meisjes te bezoeken. De reden hiervan is dat het hen minder aan geld ontbreekt dan de eersten. Derhalve kunnen ze het langer volhouden.

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....