Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Weena en klik op ENTER |
|---|
Joost van der Laan, boekhandelaar, drukker en uitgever in de 18de eeuw in Rotterdam
Hiermee wil ik u een beeld schetsen van het leven van mijn oudovergrootvader en de tijd waarin hij leefde.De 18de eeuw was de eeuw van de Verlichting. Bijna alle mensen waren straatarm en kochten veel op de pof. De Verlichting was de heersende geestesstroming in de 18de eeuw. Het vertrouwen in de menselijke rede overheerste op het gebied van godsdienst, in de samenleving, in de staat en in de economie.
De wetenschap kreeg een erkende status.
De burgerij werd mondig en liet zich niet meer alles welgevallen. Belangrijke hulpmiddelen waren de vele boeken en tijdschriften, die gretig aftrek vonden. De burgers leerden zelfstandig denken.
Omstreeks 1750 gaat "iedereen" boeken lezen, de boeken worden toegankelijk voor "iedereen" en er komen zelfs koffieshops. Daar werd onder het genot van een kopje koffie en een pijp tabak de politieke situatie en alles wat de burger belangrijk vond besproken.
De boekhandel van Joost van der Laan was gevestigd in een huis aan de oostzijde van de Korte Hoofdsteeg in Rotterdam. Ten zuiden van, alsmede achter zijn huis, woonde Johan Zeijlmans en ten noorden van hem woonde Johan de Valk (volgens gifte de dato 19 april 1754). Ten protocolle gerecht op N277B. De woning met erf was zijn eigendom en werd bewoond en gebruikt door Joost en zijn gezin.
De Oost-Nieuwlandbrug verbond de Hoofdsteeg met de Korte Hoofdsteeg en werd ook de Hoenderbrug of de Mandemakersbrug genoemd.
De Mandemakersbrug, de latere Hoenderbrug, vanaf de Korenmarkt
Er blijkt uit een charter van 1373 dat er in de tweede helft van de 14de eeuw al drie bruggen over de haven lagen: twee voor Oost- en een voor West-Nieuwland.
In Oost-Nieuwland lag in 1417 ook de Valkebrug, Oostmolenstraat.
In West-Nieuwland lag in 1373 al de West-Nieuwlandbrug, westzijde Grote Markt.
In 1427 lag er ook al de Nye Brugge (Nieuwe Brug), bij het standbeeld van Erasmus.
De brug die al in 1426 de beide delen van Nieuwland verbond droeg de weinig esthetische naam van Stillebrug, genoemd naar de stillen (openbare toiletten) van de stad Rotterdam, die blijkbaar aan weerszijden ervan in Oost- en West-Nieuwland lagen.
Westnieuwland, nummer 86, ligt linksboven van de op deze kaart centraal gelegen Draaibrug, nummer 79
Westnieuwland loopt van Draaibrug naar Grote Markt, links van De Kolk
Joost Jacobszoon van der Laan werd geboren op 28 oktober 1714 in Rotterdam. Hij werd gereformeerd gedoopt.
In 1737 trouwde hij voor de eerste maal in Rotterdam, hij woonde toen in de Nieuwe Steeg op de Dijk, met Maria Deugd, die in 1743 overleed en hem twee minderjarige kinderen naliet. In 1744 hertrouwde hij met Martijntje van S(z)oeren, die aan de Schiedamsedijk woonde, maar uit Roosendaal afkomstig was. Met haar kreeg hij nog zes kinderen. Van twee van hen vermeld ik de naam en wel van Sophia en Johannis, die hun vader bijstonden in de boekhandel tot zijn overlijden op 5 januari 1795.
Er is een tiental boeken/pamfletten, door Joost van der Laan uitgegeven, bewaard gebleven in de bibliotheek van het gemeentearchief van Rotterdam. De inventarislijst hiervan is ook op de website van bovengenoemd archief te raadplegen.
Voorbeeld:
Rotterdam 1747.
Titel: Lauwrierkroon, gevlogten om 't dierbaar hoofd van zyne hoogheyt den allerdoorluchtigsten vorst en heer Willem, Karel, Hendrik, Friso; door Gods genade, Prinse van Oranje en Nasauw-Dietz, stadhouder, enz. enz./auteur: S. de Licht.
En:
Rotterdam 1772.
De Spanjaerdt binnen Rotterdam: in drie boeken/ door Adriaen vander Vliet.
In de 18de eeuw werd men ook geldbewust en een nieuw type mens kwam op: de "Kapitalist".
Er brak een tijd aan, waarin enkelen- de meest ondernemenden (indien zij aan voldoende kapitaal konden komen)- binnen vrij korte tijd rijk konden worden.
Ook Joost van der Laan was in het bezit van obligaties en rentebrieven. Bijvoorbeeld obligaties bij de VOC (Verenigde Oostindische Compagnie) en bij het Gemeenland van Holland en Westvriesland.
Uit de bezittingen van meubilair en zilverwerk kunnen we ons een indruk vormen van de inrichting van zijn huis en van zijn persoonlijk leven.
Wat het zilverwerk betreft bezat Joost: twee zilveren horloges, twee leesglazen met zilver, een paar gespen, een snuifdoos en een rotting met zilver.
In zijn woonkamer stonden een tafel en vijf stoelen en wat rommeltjes.
Verder stonden er een kabinet, een witwerkersladetafel (een witwerker is een timmerman van uit wit hout vervaardigde voorwerpen of meubelen), een haardtafeltje met koper en koperen ketel, twee Keulse potten en twee gučridons. (Een gučridon was een rond tafeltje met een klein rond of polygonaal blad, waarop een kaars kon worden geplaatst. De ranke kolom staat op een drievoet. Het wordt ook wel een torchčre genoemd, Frans voor kaarsenstandaard). In een andere kamer stonden nog een eikenhouten kabinet met vier laden, een bruin houten tafeltje, twee bruine gučridons en zes bruine stoelen.
Verdeeld over de verschillende vertrekken stonden slaapbanken, een hoekbank, een kist en wat kleine voorwerpen. Ook waren er een blekke (waarschijnlijk blikken) schoorsteen, een spiegel, een weerglas (barometer en thermometer op eenzelfde plank) en een koperen doofpot, een vuurwagen (ijzeren kruiwagen waarmee gloeiende cokes gereden wordt) en een vuurmand (mandvormig gestel van bandijzer gevuld met gloeiende cokes).
Er hingen of stonden vier ingelijste platen verbeeldende de Groote Kerk of St.Laurenskerk en zeven ingelijste schilderijen die de vijf zinnen verbeeldden.
Op het kabinet stond een stel Delfts aardewerk.
Onder de gebruiksvoorwerpen vinden we een pruikendoos en -bol, een koperen tabaksdoos en dito kwispedoor, vijf koperen en twee tinnen kandelaars.
De keukeninventaris was behoorlijk uitgebreid en was voornamelijk van tin en van aardewerk. Er waren wat wijn- en bierglazen, twee hangoortafels en wat stoelen en stoven en koperen ketels en komforen.
De gedrukte boeken die door Joost van der Laan zijn nagelaten werden verkocht voor 575 gulden.
De ongebonden boeken, kopieën en boekverkopersgereedschappen werden onder het Boekverkopers Gilde van Rotterdam publiekelijk verkocht voor 1244 gulden.
Er waren na zijn overlijden nog ongeveer 160 personen en instellingen die rekeningen bij Joost hadden openstaan en hij had zelf nog bij ongeveer 70 personen en instellingen rekeningen te voldoen.
Waaruit weer blijkt hoeveel men op de pof kocht.
Zijn zoon Johannis, (eveneens een van mijn voorvaderen) en zijn vrijgezelle dochter Sophia werkten voor hun vader en ook was er een werkjongen aangesteld.
Joost had zakelijke contacten met J. Enschedé, het bekende Nederlandse drukkersgeslacht uit Haarlem, dat zich net als Joost bezighield met het drukken van bijbels.
Aan het einde van zijn leven had Joost van der Laan hoge rekeningen bij een apotheker, een chirurgijn en bij een Medicina Doctor.
Ook opvallend was dat hij 43 gulden en 12 stuivers moest betalen voor logiesgelden van Franse militairen. In de strenge winter van 1794/95 was een Frans leger ons land binnengetrokken. De Franse hulp bleek duur.
Bij het Haagse Verdrag (1795) moest de "Bataafse Republiek" o.a. de 25.000 in Nederland gelegerde Franse soldaten onderhouden.
De Fransen betaalden met een zogenaamd assignaat, waarmee later weer echt geld zou worden verkregen
Helaas bleek dat meestal niet het geval
Hiermee besluit ik de geschiedenis van mijn oudovergrootvader Joost van der Laan, hopende dat u hiermee een beeld heeft gekregen van zijn leven in de 18de eeuw in Rotterdam.
Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan
Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net
Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER |
|---|
