Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Rotterdam en klik op ENTER

---

Firma Corns. Immig & Zoon

De firma Immig & Zoon werd opgericht de 1ste september 1873. Op de tweede verdieping van perceel no. 10 aan het Bolwerk werd een tamelijk geschikte gelegenheid gevonden. De voorkamer bood voldoende ruimte en was een doelmatige werkplaats, terwijl de aangrenzende alkoof tot kantoor en bergplaats in gebruik werd genomen. De technische hulpmiddelen waarover de heer Immig toenmaals te beschikken had, waren even bescheiden als de lokaliteiten waarin de werkzaamheden werden begonnen. Een tweetal letterbokken, voorzien van een drietal soorten boekletter, enkele soorten smoutletters, enig versieringsmateriaal, wat holwit en interlinies maakten de inventaris van de zetterij uit; die van de drukkerij bestond uit een enkele handpers, waarop zowel een visitekaartje als folio formaat vellen moesten worden gedrukt.

Aanvankelijk ging het in de zaak op zeer bescheiden voet; de patroon was beurtelings zetter en drukker en moest met behulp van een jongen het voorkomende werk uitvoeren. Bezield met grote ijver en werkkracht verwierf hij zich spoedig door de degelijke en smaakvolle uitvoering van de hem opgedragen orders, een kleine kring van begunstigers, welke hij, dankzij voortdurende inspanning, gaandeweg wist uit te breiden. Al heel spoedig vermeerderde de arbeid zodanig, en werd het werk zo overvloedig, dat het de krachten van de patroon en zijn helper te boven ging, zodat vóór het jaar ten einde liep, een tweede kracht in dienst werd genomen. Het jaar 1874 bracht de eerste grote veranderingen voor de nog jeugdige onderneming. Ten gevolge van het toenemen der orders werd de inventaris van de kleine inrichting aanmerkelijk uitgebreid, zo o.a. met een kleine handpers. Tevens werd een volslagen drukker aan de zaak verbonden, waardoor de heer Immig zich meer uitsluitend met het zetwerk kon bemoeien. Deze beide aanwinsten kwamen vanzelf de spoedige aflevering van het werk zeer ten goede. Gaandeweg bleek ook het pand aan het Bolwerk te klein geworden, zodat de verplaatsing der zaak een dringende eis werd. In september van dat jaar, dus een jaar ná de oprichting, werd de drukkerij verplaatst naar de Oostmolenstraat 28. De eerste verdieping van het ruime bovenhuis verschafte de heer Immig een gemakkelijke woning, terwijl de voorkamer van de tweede verdieping tot zetterij en de achterkamer tot drukkerij in gebruik werd genomen. Het aantal letterbokken der zetterij was gaandeweg verdubbeld en verder materiaal aangeschaft.

Het is niet onze bedoeling melding te maken van elke aanschaffing van nieuw materiaal voor de zetterij, of de aankoop van elke pers voor de drukkerij, of de uitbreiding van het personeel. Alleen de veranderingen of aanwinsten, welke van invloed zijn geweest op de gang van zaken zullen we even in het kort memoreren. De grote oplagen die op de handpers moesten worden afgewerkt, deden de behoefte aan een snelpers levendig gevoelen. Deze kon echter op de bovenverdieping niet geplaatst worden, en de aanschaffing moest wachten tot in april 1876 zich de gelegenheid voordeed, het benedenhuis van hetzelfde perceel te betrekken. In oktober van dat jaar werd een boekbinderij aan de zaak verbonden. Naarmate de zaak toenam in productievermogen, vermenigvuldigde zich ook het werk. De gestadige vermeerdering van personeel en inventaris maakte voortdurend verschaffing van meerdere ruimte noodzakelijk. Drie jaren na het betrekken van het pand in de Oostmolenstraat was reeds alle beschikbare ruimte in beslag genomen. Na een zesjarig bestaan der zaak kon de heer Immig zeggen, dat de velerlei moeilijkheden van haar ontwikkeling overwonnen waren en zij op goede grondslagen was gevestigd.

Teneinde aan de drang om het bestelde vlug te kunnen afleveren te voldoen, werd in oktober 1880 een gasmotor aangeschaft om de machinerieën der drukkerij, waar reeds een grotere snelpers naast de andere was geplaatst, in beweging te brengen. Zo wist de heer Immig door kennis en ondernemingsgeest zijn zaken groter en groter te maken. In maart 1886 werden pogingen aangewend om op het onzekere gebied van uitgeven iets te ondernemen. Wij bedoelen de verschijning van "Het Orgel", Maandblad voor Organisten, onder redactie van M.H. van het Kruys. Door de goede zorgen van bekwame medewerkers mocht deze eersteling op onze Hollandse bodem zich spoedig in veler belangstelling verheugen. Eén gebeurtenis van het jaar 1891 was van grote betekenis voor de verdere ontwikkeling van de zaak; de heer Immig nam zijn zoon, de heer Corns. Immig jr. in zijn zaken op, welke vanaf die datum onder de naam Corns. Immig & Zoon werden voortgezet. De zaak bleef zich steeds ontwikkelen, steeds meer ruimte eisend, waaraan ook nu weer op grote schaal werd voldaan door aankoop, nog vóór het jaar 1891 ten einde liep, van een perceel aan de Nieuwe Haven. Velerlei materiaal en nieuwe machines werden aangeschaft, zodat de inrichting eindelijk - naar het scheen - in een toestand gekomen was, die van langer duur zou zijn.

Intussen had de firma het agentschap aanvaard van de Keizerlijke en Koninklijke Hof-Fotografische Kunstinrichting van C. Angerer & Goeschl te Wenen. Met de door deze firma vervaardigde clichés was men in staat, de verschillende kleuren van een schilderij of aquarel, natuurgetrouw door de boekdruk weer te geven, zonder dat de platen iets van hun frisse en levendige voorstelling verloren. Dat het streven van de heren Immig, vader en zoon, om mee te werken aan de vooruitgang en de bloei van de drukkunst niet onopgemerkt bleef, bleek, toen in augustus 1896 de firma het recht kreeg het wapen van H.M. de Koningin-Regentes te voeren. In 1897 werd een aangrenzend perceel in de Oostmolenstraat aangekocht, waarheen het kantoor werd overgebracht, welke plaats nu werd ingenomen door de zetterij. Ook de boekbinderij had zich langzamerhand zo ontwikkeld, dat reeds lang was uitgezien naar een betere gelegenheid om haar te huisvesten. Eindelijk werd deze het volgend jaar gevonden in een naburig pand aan de Kapitein Imansteeg. Door de meerdere verkregen ruimte kon nu worden overgegaan tot het maken van een inrichting tot vervaardiging van lichtdrukken. Het is vooral dit bedrijf, dat meewerkte om de gehele inrichting te maken tot een der grootste van dien aard, niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten.

Om ook op dit gebied het beste te leveren wat te verkrijgen was, voldeden de ingevoerde papieren niet in alle opzichten, zodat pogingen in het werk werden gesteld, om zelf betere papiersoorten te vervaardigen. Door ijverige bestudering der chemische samenstelling en ontelbare proefnemingen, slaagde men er tenslotte in, zelf het papier te prepareren en wel van zulk een uitnemende kwaliteit, dat het met een buitenlands fabricaat kon wedijveren en van alle zijden de bestellingen toestroomden. De grootste deelnemers behoorden weldra tot de clientèle der firma en de goede naam van de kwaliteit van haar papieren ging zelfs over de grenzen, zodat zij ook haar afnemers heeft in België, Duitsland, Spanje, Italië, Noorwegen, Nederlands-Indië en Argentinië (Buenos Aires). Bij de steeds sterker wordende vraag naar allerlei soorten lichtdrukpapier bleef ook die naar calqueerpapier niet uit, en zo nam de firma ook de vervaardiging daarvan ter hand. In april 1901 werd een grote, nieuwe machine voor dit artikel opgesteld en reeds van de aanvang af werd ook op dit artikel succes verkregen, doordat men ook hier niet rustte vóór het beste op dit gebied geleverd was. In het jaar 1900 trok de heer Corns. Immig sr., eraan gedachtig, dat het toch alleszins goed is, dat veteranen bijtijds naar de achtergrond wijken en de taak overgeven aan jeugdiger en frisser krachten, zich uit de zaken terug, aan zijn zoon en naamgenoot de gehele leiding daarvan overlatende.

Toen de papierfabricage zulk een enorme omvang kreeg, bleek de uitbreiding van '98 niet voldoende, en nam men reeds in 1900 en 1901 een zestal lokalen erbij, die tenslotte nog te klein waren. Bij onderzoek bleek, dat een eventuele verbouwing der verschillende in gebruik zijnde panden geen volledige oplossing zou geven, omdat daardoor niet genoegzaam aan ruimte zou worden gewonnen. Deze vond men toen in een open terrein aan de Nieuwe Haven, naast de Mariniers-Kazerne, en was zo gelukkig deze grond met een oppervlakte van 400 vierkante meter te kunnen aankopen. Nadat door de bekende architect C.N. van Goor een geschikt plan was ontworpen, werd door de aannemer W. van Leeuwen jr. een aanvang gemaakt met de bouw der fabriek. Hier konden nu alle takken van het bedrijf naar worden overgebracht en in de frisse lokalen, waar licht en lucht ruimschoots kunnen binnendringen, een plaats vinden.

De indeling was nu als volgt:

Begane grond: kantoren, zetterij, drukkerij;

Eerste verdieping: stereotype- inrichting, magazijn, boekbinderij, werkplaats voor de lithografen, laboratorium;

Tweede verdieping: steendrukkerij, sedert kort aan de inrichting toegevoegd, inrichting tot vervaardiging van lichtdruk- en calqueerpapier;

Derde verdieping: lichtdrukinrichting, magazijn waar het vervaardigde papier wordt opgeslagen.

Als drijfkracht voor de verschillende machinerieën werd de gasmotor vervangen door elektrische motoren; terwijl de centrale verwarming zorgt, dat in het natte en koude jaargetijde, het gehele gebouw door, een aangename temperatuur heerst.

Woordenlijst:

smoutletter = letter voor smoutwerk

smoutwerk = zetsel waarvan een belangrijk gedeelte uit vaste formules bestaat, die de drukker heeft of laat staan (voor convocaties, prijscouranten enz.) en vervolgens alle zetwerk dat niet uit doorlopende regels van één lettertype bestaat, zoals gelegenheidsdrukwerk, biljetten, reclames enz.

holwit = de van binnen holle blokjes lood waaruit de marges en andere lege vakken in de drukvorm worden samengesteld

interlinie = langwerpig metalen plaatje om in het zetsel de regels van elkaar te scheiden

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....