Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Rotterdam en klik op ENTER

---

Horredam

Weer verdedigden ze de stad Horredam tegen het water. Op de hoek van de straat, uit een berg zand, stak een aan een paal gespijkerd bord, waarop met grote letters was geschilderd: "Verboden door-rij". Mannen in bruin Engels leren pakken braken met ijzeren stangen de keistenen los en wierpen die op een hoop tegen de blauwe stoeprand. Het was nog vroeg, de meeste winkels waren gesloten, alleen aan een sigarenfabriek in de bocht van de straat sjouwden kerels met balen tabak, grote pakken in gevlochten kleden met zwarte merken er op, die naar boven werden gehesen door een stevig bruin paard, dat gedurig een zestal huizen ver liep tot het pak bijna de katrol raakte, die boven het venster van de hoogste verdieping bevestigd was. Daar stonden mannen met haken te wachten om vlug de heen en weer zwaaiende vrachten naar binnen te sjorren. Wanneer dan de baal in de stenen romp verdwenen was, schreeuwde een van de mannen: "Aho!" en het paard werd langzaam teruggevoerd naar de ingang van het gebouw.

Het was een kleurige straat met huizen van allerlei slag, enkele twee, andere drie, een paar zelfs zes verdiepingen hoog. Op de hoek stond een ouderwets huisje met een luifel en een puntdak, het dak vlak op de winkelpui, die in de straat leek weggezakt. De doorloop van de stoepen werd hier en daar verbroken door zwart ijzeren hekken, om te voorkomen, dat wandelaars in de diepte zouden vallen, want door het aanhoudend ophogen van de straat lagen verscheidene huizen in de laagte, enkele zo diep, dat je twee treden af moest om in de winkels te komen. Sommige eigenaars hadden hun huizen weer op de straathoogte gebracht door de puibalken te doen wegnemen en de eerste verdiepingen van de woonhuizen bij de winkels te breken waardoor er gebouwen waren, waarvan de benedenverdieping even hoog was als het bovenstel. Het huis op de hoek had zoveel ophogingen meegemaakt, dat langzamerhand de benedenste verdieping geheel in de grond was gebouwd en nu nog slechts een zeet en het puntdak op de winkel waren overgebleven. En weer lag het in de laagte, een handbreedte onder de straat. Zelfs van enkele nieuwe magazijnen raakten de ruiten bijna de straat, waren de borstweringen van graniet, marmer en hardsteen zo ingedijkt, dat slechts de bovenste plinten te zien kwamen. Toch gaven steeds de heren van Bleksland weer bevel de dijk op te hogen. De rivier Bleks was de verbinding van Horredam met de steden van het binnenland, en het gehele benedendijkse deel van de geweldige havenstad stond onder beheer van de hoogheemraden van Bleksland, een klein plaatsje, op ongeveer een half uur afstand van Horredam. De voornaamste winkelstraten lagen benedendijks en telkens hadden overstromingen plaats van polders en gehuchten buiten de stad, waardoor het noodzakelijk werd de binnenstad op te hogen, tot wanhoop van huiseigenaren, die om de paar jaren verplicht waren hun eigendommen te verbouwen.

Het gehele benedendijkse deel van de geweldige havenstad stond onder beheer van de hoogheemraden van Bleksland, een klein plaatsje, op ongeveer een half uur afstand van Horredam. De voornaamste winkelstraten lagen benedendijks en telkens hadden overstromingen plaats van polders en gehuchten buiten de stad, waardoor het noodzakelijk werd de binnenstad op te hogen, tot wanhoop van huiseigenaren, die om de paar jaren verplicht waren hun eigendommen te verbouwen. Het gehele land was ingedijkt, omdat het lager lag dan het peil van de zee, maar Horredam had door z'n bijzondere ligging: dicht bij zee, waaraan het door de Horre verbonden was, er de meeste last van. De havens werden gedurig vergroot, nieuwe havens gegraven en oude gedempt, waardoor de stad een stad werd met verrassingen, waar aanhoudend nieuwe straten verschenen, handig geëxploiteerd door directeuren van bouwmaatschappijen, die in korte tijd ontzaglijke huizenblokken deden optrekken om stuksgewijs de panden te verkopen aan particulieren en kooplui, die hun magazijnen in de binnenstad hadden. Maar de binnenstad bleef het drukst. Daar waren de grote winkels, twee warenhuizen nu al, kortelings verbouwd, omdat Horredam een stad van betekenis werd, een van de grote havensteden van Europa, stad van de toekomst! De binnenstad werd verwaarloosd; al 't geld van de gemeente werd gestoken in de havens, waarvan onophoudelijk kaden en muren verzakten door de teistering van het water. Het waren twee steden, de nieuwe op de linkeroever van de rivier "Horre", waaraan de stad haar naam ontleende, de oude op de rechteroever, 'n typische, schilderachtige stad, smerig, met hobbelige straten en verzakte huizen, doorsneden met talloze grachten en kanaaltjes voor de binnenvaart. De achterkanten van de huizen op de linkeroever stonden meest in 't water, de oude met zware houten balkons en erkers, geverfd in bonte kleuren, geel, groen en wit, fleurig en afgebiesd, met kleine groene hekjes voor de vensters, waarop 's zomers geraniums, fuchsia's, reseda's en andere goedkope plantjes in stenen potten groeiden.

Heel de dag rumoerde 't van stemmen op 't water, geschreeuw van beurtschippers, die met moeite mekaar voorbij voeren in de nauwe grachten vol bochten. Het waren Rijnaken, kleine motorslepers en platte boten van de gemeentedienst, voortgeduwd door kerels met lange haken, waarvan ze de boven-knop tegen hun schouders zetten, de ijzeren punten gesteund op de ondiepe, slikkerige bodem of tegen de muur van de gehavende huizen. 's Avonds lagen de grachten in 't donker, flauw verlicht door schaarse lantaarns op donkergroen-geverfde ijzeren palen zonder ornament. Wanneer 't licht in de winkels was gedoofd, leken de straten lanen van een kerkhof met de steenstapelingen als grafmonumenten. 's Zondags alleen werd de Breestraat verlicht door een honderdtal booglampen op tien meter van mekaar gehangen aan draden, die liepen van pui naar pui; de zedelijkheidslampen werden ze door het volk genoemd, omdat ze daar aangebracht waren om schandaal op straat te voorkomen, want "licht geeft schaamtegevoel" had een van de raadsleden gezegd, bij de debatten over licht of geen licht. De andere straten lagen zondagsavonds in 't donker en vooral op 't Kerkplein en in de Hondstraat joelden dan vreemde zeelui, beurtschippers en Belzen (Belzen, een volksnaam voor branie geklede sjofelen), tot de agenten op fluitjes bliezen om met hulp van de politieposten de rust te handhaven onder de bevolking van allerlei slag.

Horredam was een stad met bijna vierhonderdduizend inwoners. Door de uitbreiding van het havenbedrijf was de bevolking in enkele jaren enorm toegenomen, kwamen van alle kanten, uit dorpen en provinciesteden werklieden, die langzaam aan de gegoeden uit hun buurten verjoegen. Omdat de belasting steeds hoger werd en de binnenstad slordig onderhouden, verhuisden de groothandelaren en zakenmensen, die 't doen konden, naar de op vijfentwintig minuten afstand gelegen residentiestad, waar ze gemakkelijk komen konden met de trein en met een pas voltooide elektrische tramverbinding. 's Avonds door de rijkste winkelbuurten, gingen meest vrouwen met omslagdoeken, mannen met zijden petten, jekkers en rood fluwelen pantoffels. De meeste vrouwen droegen geen hoed. De winkeliers klaagden over de verhuizing op grote schaal, drongen aan op verbetering van verkeerswegen op de rechteroever, wilden aanleg van parken, wandelpaden, meer licht, en hadden 'n vereniging opgericht om een eigen vertegenwoordiging in de raad te krijgen, maar stuitten gedurig af op de onwil van de kiesverenigingen, die niet meewerken wilden om middenstandsafgevaardigden aan het bewind te doen komen.

Horredam was 'n deftige stad en het standsverschil voelde men er scherp. Dokters, advocaten, ambtenaren en groothandelaren vertegenwoordigden de bevolking in de raad. Bij elke vacature ijverde de winkeliersvereniging om een man uit hun midden te doen kiezen, maar geregeld werden zij verslagen, zelfs in hun eigen districten, waar de een de ander de eer van een onderscheiding niet gunde en geloofsverdeeldheid de rest deed. Er waren kandidaten, die al vijf maal gevallen waren en toch 't weer probeerden, wanneer er een open zetel was. De leiders drongen aan op "solidariteit", belegden vergadering na vergadering, lieten wagens met grote reclameborden door de stad rijden, waarop in vette letters de kwaliteiten van hun kandidaat gedrukt stonden. Het hielp niet. In de districten van twaalfhonderd stemmen brachten ze het niet over de vierhonderd. Toch waren ze allen overtuigd, dat 't eens lukken zou en zonder zich te laten ontmoedigen, kwamen ze gedurig weer in de klein-politieke strijd. Het ging toch niet aan, geregeerd te worden door mensen, die absoluut geen rekening hielden met hun belangen. Het was de ondergang van Horredam, dit eeuwig geld steken in het havenbedrijf met voorbijzien van alle nodige verbetering aan de rechteroever-stad. Deze toestand duurde nu al meer dan twintig jaren.

Ongeveer een kwart eeuw geleden had een bankier 't plan gehad om van Horredam een wereldstad te maken. Zijn plannen had hij doorgezet met de steun van een groot deel der burgerij, die aan hem geld toevertrouwde. Hij was een groot man en zeer gezien. Z'n grootste onderneming had hem gebroken. Het kapitaal, waarover hij beschikte, bleek ontoereikend en hij was gevlucht naar Amerika, zo men zei, berooid, ongelukkig en vervloekt door duizenden, die op hem vertrouwd en hun geld verloren hadden. Bardofs, zo heette hij, noemde men 'n schoelje. Bij vechtpartijen gold die naam als 'n belediging. Maar zijn plannen werden verwezenlijkt en nu eindelijk na jaren Horredam een eerste plaats innam onder de havensteden van Europa, begon men te begrijpen dat Bardofs 'n ziener was geweest. Toch was de haat tegen hem nog zo groot om 't geldelijk verlies, dat hij zovelen had doen lijden, dat steeds nog zijn naam met minachting werd genoemd. Bardofs de schoelje!

Sommigen vertelden, dat hij in Amerika ellendig gestorven was. Het grote herenhuis, waarin hij gewoond had, was al veel keren van eigenaar veranderd en z'n op publieke veiling verkochte inboedel stond verspreid, versleten, in burgermanwoningen. Dat hij geleden moest hebben, daarom juist arm was weggegaan, kon niemand schelen. Ze geloofden 't niet. Hij zou nog wel goed wat achterbaks gehouden hebben. Bardofs bleef de scheldnaam voor ieder die streken had. Dat zijn kinderen ook naar Amerika vertrokken en daar in betrekking gegaan waren, omdat zij door de haat van 't volk, niet blijven konden in de stad waar hun vader eens de eerste man was; dat zijn vrouw, kort na zijn vlucht, was gestorven; dat alles had de mensen niet zachter gestemd, zelfs niet toen bleek, dat hij te goeder trouw was geweest, en een paar miljoen bedrijfskapitaal meer, om het grootse werk door te zetten, hem in staat gesteld zouden hebben, het geheel te voltooien en de vermogendste man van het land te zijn. De stad had het werk overgenomen en volgens Bardofs aanwijzingen de directe verbinding doen maken naar zee, en elk jaar werden nieuwe havens gegraven om meer plaats te krijgen voor het steeds stijgend tal binnenkomende schepen. De opkomst van de stad was te danken aan de ongelukkige bankier, die zijn groot vermogen en dat van veel anderen in de ontzagwekkende onderneming had verspeeld. Men wist het wel, maar wilde het niet weten.

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....